NAUKA Gazeta Wyborcza

Soko�y bez g��w. Archeolodzy odkryli niezwyk�y rytua� religijny?

archeologia

Miko�aj Marcysiak

Na trop soko��w bez g��w archeolodzy wpadli podczas wykopalisk w staro�ytnym porcie Berenike w G�rnym Egipcie.

18.10.2022 | 16:00

Egipt

nauka

odkrycia

staro�ytno��

Wykopaliska w Sanktuarium Soko�a w porcie Berenike w Egipcie

Pszczo�y nie tylko potrafi� liczy�, ale licz� od lewej do prawej - jak ludzie

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Pomys�owym eksperymentem udowadniaj� to naukowcy z Francji, Szwajcarii i W�och.

18.10.2022 | 10:52

antropologia

biologia

m�zg

nauka

Pszczo�a ucz�ca si� kojarzenia konkretnej liczby z pokarmem

Minibusem bez kierowcy, z punktu A do punktu B. W przysz�ym roku gotowe b�d� dwa pierwsze egzemplarze autonomicznego pojazdu w Gliwic

Technologia

Tomasz Czoik, Grzegorz Celejewski

W Polsce, mimo przeszk�d prawnych, trwaj� ju� prace nad pojazdami bez kierowc�w. Nad stworzeniem autonomicznego busa, kt�ry m�g�by uzupe�ni� tabor przewo�nik�w komunikacji publicznych, pracuje gliwicki start-up Blees. Firma skonstruowa�a ju�...

18.10.2022 | 08:48

ekologia

Jedna planeta. Jedno �ycie

nauka

przysz�o��

Dzieci bardzo m�odych i starszych rodzic�w cz�ciej zapadaj� na chorob� afektywn� dwubiegunow�

zdrowie psychiczne

Kasper Kalinowski

Choroba afektywna dwubiegunowa dotyka ok. 2 proc. populacji. Najnowsze badania wskazuj� na kolejny czynnik ryzyka - wiek rodzic�w.

18.10.2022 | 06:00

choroba afektywna dwubiegunowa

nauka

psychiatria

zdrowie

Wiek rodzic�w mo�e mie� wp�yw na ryzyko wyst�pienia choroby afektywnej dwubiegunowej (zdj�cie ilustracyjne).

Pandemia COVID obni�y�a �redni� d�ugo�� ycia w Polsce a� o 26,6 miesi�ca

COVID-19

Tomasz Ulanowski

Jeste�my w czo��wce kraj�w, kt�re pandemia COVID dotkn�a najmocniej. Warto si� zaszczepi�. Od dzi� ma by� dost�pna najnowsza szczepionka.

17.10.2022 | 17:00

koronawirus

nauka

pandemia koronawirusa

zdrowie

Przypominaj�ca dawka szczepionki na COVID-19 dla dzieci.

Krajowe wyniki egzamin�w absolwent�w medycyny. Jak wypad� UWM?

UWM

Grzegorz Szyd�owski

Centrum Egzamin�w Medycznych w �odzi opublikowa�o wyniki jesiennego Lekarskiego Egzaminu Ko�cowego. Jak wypad� UWM?

17.10.2022 | 17:00

medycyna

nauka

Dwudziesta edycja Dni Nauki i Sztuki na Uniwersytecie Warmi�sko-Mazurskim.

Oto w jaki spos�b ko�dry obci��eniowe pomagaj� zasn��

zdrowie psychiczne

Katarzyna Staszak

Gdy le�ymy pod ko�dr� obci��eniow�, m�zg wydziela wi�cej melatoniny, czyli hormonu snu - wynika z nowych szwedzkich bada�. Czy ko�dra zast�pi suplementy?

17.10.2022 | 14:00

melatonina

nauka

poradnik zdrowie

poradniki Wyborczej

W jaki spos�b ko�dry obci��eniowe pomagaj� zasn��?

Prognoza pogody. Koniec ciepe�ka, idzie och�odzenie. B�d� przymrozki

pogoda

Tomasz Ulanowski

Wed�ug Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej poranne przymrozki czekaj� nas ju� w czwartek.

17.10.2022 | 10:16

antropocen

globalne ocieplenie

nauka

przyroda

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Tomasz Ulanowski

Naukowcy pod��czyli do komputera wyhodowan� na szalce sie� z�o�on� z kilkuset tysi�cy ludzkich neuron�w, a ta nauczy�a si� gra� w ping-ponga. To nie �art. Oto siedem najwa�niejszych odkry� naukowych ub. tygodnia.

17.10.2022 | 06:00

Ludzka organoida m�zgowa wszczepiona do m�zgu szczura

Ruszy�a sz�sta edycja Camera Jagellonica. Z now� kategori�, zapowiadaj�c� Rok Kopernika�ski

Uniwersytet Jagiello�ski

ACH

Wstrzyma� S�o�ce, ruszy� Ziemi� - to has�o nowej kategorii w sz�stej edycji konkursu Camera Jagellonica. Nab�r zg�osze� ju� ruszy�, a fotografie i filmy przesy�a� mo�na do ko�ca pa�dziernika.

16.10.2022 | 18:46

konkurs

nauka

Naukowcy bior� si� za kocie DNA. S� pierwsze wyniki du�ych bada�

zwierz�ta

Margit Kossobudzka

Wyniki tych bada� mog� wydawa� si� zbyt specjalistyczne, ale daj� wgl�d w dziedzictwo genetyczne r�nych ras kot�w oraz podkre�laj� znaczenie tego typu przekrojowych prac dla poprawy diagnostyki weterynaryjnej czy zalece� zdrowotnych dla kot�w.

16.10.2022 | 14:43

dna

genetyka

genom

koty

W przypadku kot�w, podobnie jak u ludzi, wymazy do bada� DNA pobiera si� z policzka.

Ju� 25 pa�dziernika zobaczymy za�mienie s�o�ca. Do czego wykorzystywali je kiedy� naukowcy?

za�mienie s�o�ca

Kamil Deresz

Za kilka dni S�o�ce, Ziemia i Ksi�yc ustawi� si� niemal w jednej linii. B�dziemy mieli szans� na obserwacj� cz�ciowego za�mienia S�o�ca. Wiemy to z wyprzedzeniem dzi�ki wyliczeniom program�w komputerowych.

16.10.2022 | 10:00

kosmos

nauka

s�o�ce

4.01.2011, Warszawa, cz�ciowe za�mienie S�o�ca

Pierwsze objawy demencji mog� wyst�powa� nawet dziewi�� lat przed diagnoz�. Na co zwr�ci� uwag�?

m�zg

Paulina Mozolewska

Im szybciej zaczynamy leczy� chorob� tym lepiej. Wiele schorze� na wczesnych etapach rozwoju jest przecie� ca�kowicie uleczalnych. Jednak nie wszystkie choroby potrafimy wykry� wystarczaj�co szybko.

15.10.2022 | 13:00

alzheimer

choroba alzheimera

demencja

nauka

Warto odej�� od schematycznych pomys��w na �wiczenie pami�ci i koncentracji. O wiele lepsze od samotnych trening�w b�dzie spotkanie ze znajomymi w r�nym wieku i rozmowa np. o obejrzanym filmie.

Imigranci w naszym morzu. Czy Ba�tykowi zagra�a podobna katastrofa jak Odrze?

przyroda

Tomasz Ulanowski

Czy Ba�tykowi zagra�aj� gatunki inwazyjne? Pytamy prof. Jana Marcina W�s�awskiego, biologa i ekologa morskiego, dyrektora Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie.

15.10.2022 | 09:00

antropocen

Ba�tyk

nauka

ro�liny

Jak pokona� fobi�? Trzeba na si�� oswoi� zagro�enie

Tydzie� Zdrowia Psychicznego

Kasper Kalinowski

- W trakcie terapii fobii trzeba odrobin� przesadzi�. Wystawia si� pacjenta na sytuacje, z kt�rymi nigdy nie mia�by normalnie do czynienia. Na przyk�ad w przypadku fobii spo�ecznej �wiczenie polega na stani�ciu przed supermarketem i zapytaniu, jak...

15.10.2022 | 07:30

fobie

m�zg

nauka

poradniki Wyborczej

Wczesne �ycie na Marsie prawdopodobnie samo si� wyko�czy�o - twierdz� francuscy badacze

mars

Margit Kossobudzka

Staro�ytny Mars m�g� mie� �rodowisko sprzyjaj�ce istnieniu podziemnego �wiata pe�nego mikroskopijnych organizm�w - twierdz� naukowcy z francuskiej Sorbony. Ale je�li naprawd� istnia�y, to wywo�a�y marsja�sk� epok� lodowcow�.

14.10.2022 | 19:30

kosmos

nauka

ziemia

�ycie

Jedno ze zdj�� wykonanych przez �azik Perseverance na Marsie

Najlepsze pomys�y rodz� si� w marszu lub pod prysznicem. Psycholodzy potwierdzaj� to w nowym badaniu

Klikbajt i fakt

Kasper Kalinowski

Rozwi�zanie trudnych problem�w cz�sto pojawia si� nagle. W tym przypadku potoczne spostrze�enia potwierdzaj� badania psycholog�w.

14.10.2022 | 16:00

kreatywno��

nauka

psychologia

skupienie

Psychodeliki: Kt�re badania na ich temat s� warte uwagi?

Tydzie� Zdrowia Psychicznego

James Rucker (King's College London)

W mediach mo�na przeczyta� o badaniach wskazuj�cych, �e ketamina mo�e wyleczy� depresj�, psylocybina jest skuteczna w leczeniu zespo�u stresu pourazowego, a mikrodawkowanie LSD sprawia, �e ludzie s� bardziej kreatywni.

14.10.2022 | 06:00

badania naukowe

nauka

psychodeliki

zdrowie

Grzyby psylocybinowe, zwane te� halucynogennymi.

UAM �le policzy� sk�adki zdrowotne swoich pracownik�w. D�ug w ZUS-ie uczelnia pokryje ze swojego bud�etu

UAM

Alicja Lehmann

MEiN chwali si� wzrostem wyp�at akademickich wyk�adowc�w, ale te ledwo pokry�y straty zwi�zane ze zmieniaj�cymi si� zasadami podatkowymi.

13.10.2022 | 18:25

Ministerstwo Edukacji i Nauki

nauka

uczelnie

Prof. Tomasz Wa�ny, dendrochronolog: Czytam z drewna. Drzewa to biologiczne kapsu�y czasu

polscy naukowcy donosz�

Tomasz Wa�ny

Wprowadza�em w Polsce dendroarcheologi� w czasach, kiedy miesi�czny przydzia� benzyny wystarcza� na wyjazd badawczy, ale nie wystarcza� na powr�t.

13.10.2022 | 15:21

biologia

drzewa

nauka

przyroda

Prof. Tomasza Wa�ny, dendroarcheolog z UMK w Toruniu.

Diagnoza w psychiatrii wymaga czasu. A jej zmiana nie oznacza, �e lekarz pope�ni� b��d

Tydzie� Zdrowia Psychicznego

Kasper Kalinowski

To, co psychiatri� odr�nia od pozosta�ych dziedzin medycyny, to wi�ksze zwracanie uwagi na kontekst spo�eczny, rodzinny czy zawodowy pacjenta. Na przyk�ad dawniej spotykali�my wi�cej uroje� religijnych, p�niej zwi�zanych z UFO, a obecnie z now�...

13.10.2022 | 15:02

choroba afektywna dwubiegunowa

nauka

psychiatria

schizofrenia

Naukowcy odkryli przesz�o 12 tys. wariant�w genetycznych odpowiedzialnych za ludzki wzrost

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

�eby tego dokona�, przejrzeli genomy niemal 5,4 mln ludzi z ca�ego �wiata!

13.10.2022 | 07:00

antropologia

biologia

nauka

przyroda

Wegetarianie s� bardziej nara�eni na depresj� ni� osoby jedz�ce mi�so

dieta

Chris Bryant (University of Bath)

Nowe badanie wskazuje, �e wegetarianie maj� mniej wi�cej dwa razy wi�cej epizod�w depresyjnych ni� osoby jedz�ce mi�so. Dlaczego?

12.10.2022 | 19:00

mi�so

nauka

wegetarianizm

zdrowie

Ludzkie i mysie neurony na elektrycznej szalce nauczy�y si� gra� w ping-ponga

m�zg

Tomasz Ulanowski

Niezwyk�ym eksperymentem rodem z literatury science fiction opisanym w periodyku "Neuron" naukowcy definiuj� inteligencj� i otwieraj� drzwi �wiadomo�ci. Swoj� biologiczno-komputerow� hybryd� nazwali "DishBrain" - m�zgiem na szalce. R�wnie szokuj�ce...

12.10.2022 | 17:00

biologia

nauka

technologie

zwierz�ta

Graj�ca w komputerowego ping-ponga sie� neuronowa stworzona przez autor�w publikacji w 'Neuronie'

Protest �rodowisk naukowych przeciwko konferencji o migracji, organizowanej wsp�lnie przez Uniwersytet w Bia�ymstoku i Stra� Graniczn�

protest

Joanna Klimowicz

Ju� 135 naukowczy� i naukowc�w podpisa�o protest przeciwko wsp�organizowaniu przez Stra� Graniczn� konferencji naukowej na Uniwersytecie w Bia�ymstoku. Uwa�aj� to za "niedopuszczalne i nieetyczne". Stanowczo sprzeciwiaj� si� legitymizowaniu przez...

12.10.2022 | 14:34

kryzys na granicy polsko - bia�oruskiej

nauka

prawa cz�owieka

stra� graniczna

Uniwersytet w Bia�ymstoku. Inauguracja roku akademickiego na Wydziale Historii i Stosunk�w Mi�dzynarodowych. Protest w zwi�zku z wyk�adem inauguracyjnym gen. bryg. SG Andrzeja Jakubaszka, komendanta Podlaskiego Oddzia�u Stra�y Granicznej

Marsa po 50 latach eksploracji za�mieca ponad siedem ton �mieci

The Conversation

Cagri Kilic [West Virginia University]

Na powierzchni Marsa znajduje si� 7119 kilogram�w odpad�w pozostawionych przez ludzi. Dlaczego powinno nas to interesowa�?

11.10.2022 | 16:14

kosmos

mars

nauka

Perseverance

Owulacja to �r�d�o rywalizacji. Jak cykl menstruacyjny wp�ywa na zachowanie

ewolucja

Kasper Kalinowski

Kobiety w dni p�odne kieruj� si� strategi� "cel u�wi�ca �rodki". Chyba �e za�ywaj� doustn� antykoncepcj�.

11.10.2022 | 13:32

nauka

owulacja

psychologia

Wg bada� kobiety w po�owie cyklu reprodukcyjnego cechuje wy�sza motywacja do wsp�zawodnictwa.

Podobnie jak geny mikroby jelitowe s� przekazywane z pokolenia na pokolenie

ewolucja

Taichi A. Suzuki [Max Planck Institute for Biology], Ruth Ley [Max Planck Institute for Biology[

Bakterie tworz�ce mikrobiom ewoluowa�y. R�ne populacje maj� odmienne mikrobiomy. To odkrycie mo�e pom�c w opracowaniu zindywidualizowanych terapii.

10.10.2022 | 20:00

mikrobiom

mikrobiom jelitowy

nauka

Jak dba� o m�zg w �rednim wieku - nowe badania daj� podpowied�

Tylko Zdrowie

Paulina Mozolewska

M�zgi 40 i 50 latk�w dzia�aj� lepiej, kiedy w diecie znajduje si� du�o nienasyconych kwas�w t�uszczowych omega-3 takich jak kwasy DHA i EPA. Co je��, aby dostarczy� sobie odpowiedni� ilo�� tych sk�adnik�w?

10.10.2022 | 16:19

dieta

kwasy omega

m�zg

nauka

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

naukowcy odkryli

Ewa Tomkowska

Naukowcy udowodnili, �e masa� mo�e �agodzi� b�l u os�b, kt�re prze�y�y raka, oszacowali wielko�� fali tsunami wywo�anego 66 mln lat temu po upadku planetoidy, nowymi badaniami zaapelowali o ochron� mikro�wiata i odkryli grzyby w 35 typach tkanek...

10.10.2022 | 06:00

badania naukowe

nauka

zdrowie

ziemia

Sensacyjne odkrycie w piwnicy Instytutu Onkologii w Warszawie. Zmieni wiedz� o nowotworach i pomo�e z nimi walczy�

medycyna

Aleksander S�awi�ski

Ta historia zaczyna si� w piwnicach Narodowego Instytutu Onkologii, gdzie natrafiono na zapomniane skrzynie. W �rodku by�y stare notesy i bloczki parafiny. Okaza�y si� prze�omowe dla zrozumienia natury nowotwor�w.

09.10.2022 | 18:10

Centrum Onkologii

Narodowy Instytut Onkologii

nauka

nowotw�r

Od lewej: Anna Szumera - Cieckiewicz , Elzbieta Sarnowska, Monika Durzy�ska i Natalia Rusetska prezentuj� pr�bki nowotwor�w sprzed kilkudziesi�ciu odnalezione w archiwum NIO.

Zeznania dzieci w charakterze �wiadk�w mog� by� r�wnie dok�adne jak zeznania doros�ych. Wystarczy post�powa� zgodnie z poni�szymi wskaz�wkami

Nauka

Ben Cotterill [Clemson University ]

W niekt�rych przypadkach dzieci rozpoznaj� sprawc�w przest�pstw z tak� sam� dok�adno�ci� jak doro�li. S� jednak bardziej podatne na sugestie, a wywiad z nimi nale�y przeprowadza� niezwykle starannie.

09.10.2022 | 17:08

nauka

psychologia

The Conversation

Wtyk straszyk - mi�o�nik szczawiu i malin

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

W ostatnich latach, jesie� to czas, gdy portale internetowe po�wi�caj� sporo uwagi wtykowi ameryka�skiemu, kt�ry ch�tnie wchodzi do naszych dom�w, aby szuka� sobie miejsca na zimowanie. To jednak nie jedyny gatunek wtyka w naszym kraju.

08.10.2022 | 15:23

nauka

owady

Wtyki �ywi� sokami r�nych ro�lin. Ten konkretny osobnik obra� na sw�j cel kwiat wrotycz pospolity.

Odra jest naszym zak�adnikiem. Na wiosn� zapowiada si� jeszcze wi�ksza katastrofa

Zatruta Odra

Jacek Kubiak

Odra jest zak�adnikiem skostnia�ych instytucji, biurokracji, rutyny urz�dniczej, p�yn�cych do niej �ciek�w poprzemys�owych i komunalnych.

07.10.2022 | 17:40

ekologia

nauka

Odra

"The New York Times": czy antydepresanty pomagaj� przy ci�kim zespole napi�cia przedmiesi�czkowego?

leki przeciwdepresyjne

Rachel Rabkin Peachman

Objawy PMDD pojawiaj� si� w ci�gu dw�ch tygodni przed rozpocz�ciem miesi�czki i ust�puj� w ci�gu kilku dni po jej rozpocz�ciu. W przeciwie�stwie do "zwyk�ego" zespo�u napi�cia przedmiesi�czkowego objawy PMDD s� zazwyczaj tak silne, �e przeszkadzaj�...

07.10.2022 | 16:39

antydepresanty

miesi�czka

nauka

poradnik zdrowie

PMDD to to rodzaj zaburzenia, kt�re wydzielone zosta�o z zespo�u napi�cia przedmiesi�czkowego (PMS)

8. Festiwal Matematyki w Warszawie

Strefa czytania i ogl�dania

red.

Jak zrozumie� ekologi� i procesy, kt�re zachodz� w �rodowisku naturalnym? Na ratunek przychodzi nam matematyka, kt�ra pomo�e obliczy�, jak rozs�dnie p�aci� za media, jak prze�ledzi� sw�j �lad w�glowy, ile kosztuje nas smog, ile wa�� odpady itp....

07.10.2022 | 13:55

edukacja

festiwal matematyki

matematyka

nauka

W najbli�szych dniach kontynuacja �agodnej pogody z ostatnich dni

prognoza pogody

Krzysztof Drozdowski

Kulminacj� ocieplenia mamy ju� za sob�. Jednak podobn� do obecnej, wci�� do�� ciep�� pogod� b�dziemy mie� w najbli�szym tygodniu.

07.10.2022 | 13:20

nauka

pogoda

Co pozwoli�o przetrwa� jednemu z najstarszych lud�w �wiata?

Nauka

Steven Pinker

Plemi� San z pustyni Kalahari w Afryce Po�udniowej, kt�re nale�y do najstarszych lud�w �wiata, zawdzi�cza swoje przetrwanie mentalno�ci naukowej.

07.10.2022 | 13:00

ewolucja

ksi��ki

nauka

umys�

Jak dzia�a kocie krwiodawstwo?

weterynaria

Margit Kossobudzka

W medycynie ludzkiej transfuzja krwi to zabieg stosowany powszechnie. W medycynie weterynaryjnej dopiero 22 lata temu w USA powsta� pierwszy bank krwi dla zwierz�t.

07.10.2022 | 13:00

koty

krwiodawstwo

medycyna

nauka

Co ��czy pandemi� hiszpanki ze wsp�czesnym wirusem grypy? Ca�kiem du�o - twierdz� uczeni

grypa

Margit Kossobudzka

Tak jak ludzki genom mo�e nam przekaza� kluczowe informacje o tym, gdzie, kiedy i jak ewoluowa� nasz gatunek, zmiany genomowe wirusa mog� nam powiedzie� o post�pach pandemii. Teraz m�wi� nam o s�ynnej hiszpance.

07.10.2022 | 10:00

genetyka

genom

nauka

wirusy

Oddzia� pierwszej pomocy dla �o�nierzy z Fort Riley (Kansas, USA) chorych na hiszpank�, rok 1918 lub 1919.