język polski

• "Patrzę na ciebie, mała". Siedem najwspanialszych pożegnań filmowych

  Słówka. Magazyn o języku

  Jacek Szczerba

  Chyba nigdzie ludzie nie żegnają się tak efektownie jak w filmach. Rozgrywający się na lotnisku finał "Casablanki" stanowi archetyp wszelkich filmowych pożegnań.

  30.11.2023 | 05:36

  cytaty z filmów

  hasta la vista

  Jacek Szczerba

  język polski

  

• Jak mówić o języku młodych, unikając kontrowersyjnych słów? Inby Młodzieżowego Słowa Roku

  słownik młodzieżowy

  Aleksandra Lewińska

  Jakie oburzenie by wybuchło, gdyby do finału plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku 2023 weszło slangowe słowo "smash", które rok temu wygrało plebiscyt w Niemczech? - rozmowa z prof. Anną Wileczek z jury konkursu.

  27.11.2023 | 22:30

  git

  język polski

  Młodzieżowe Słowo Roku 2023

  riposta

  

• Marszałkini to nie Murzyn. Feminatywy to tylko żeńska forma gramatyczna, a nie słowo nacechowane

  Wolna Sobota

  Wojciech Maziarski

  Jeśli Elżbieta Witek ma prawo nie życzyć sobie feminatywu "marszałkini", czy ja mogę nie życzyć sobie formy mianownikowej "słuchaj, Wojtek", bo wolę wołacz?

  27.11.2023 | 06:00

  Elżbieta Witek

  feminatywy

  gender

  język polski

  

• "Marszałkini", "sekretarzyni" - tak, ale nie na siłę. Kiedy Rusinek powiedziałby "marszałek Witek"?

  feminatywy

  Michał Rusinek

  To, jak się mówi do nas, powinniśmy móc wybierać sami. Wojciech Maziarski ma rację, że sobie przyznaje to prawo; nie ma racji, odmawiając go innym. Dotyczy to także feminatywów.

  24.11.2023 | 00:05

  Elżbieta Witek

  język polski

  marszałkini

  Michał Rusinek

  

• Gdy premier "formułuje" nowy rząd, to poloniści płaczą. O mylonych słowach

  Pogotowie językowe

  Teresa Kruszona

  O ile "adoptować" i "adaptować" myli nam się coraz rzadziej, o tyle "formować" i "formułować" - często. Zwłaszcza ostatnio.

  20.11.2023 | 06:46

  homonimy

  język polski

  nowy rząd Tuska

  paronimy

  

• "Wirujący seks" i "rozważające nastroje" w obozie Zjednoczonej Prawicy. W pułapce imiesłowów

  Felietony

  Michał Rusinek

  Wiemy, że posługiwanie się imiesłowami jest jak chodzenie po linie nad przepaścią, ale niedawno okazało się, że przepaść ta jest bezdenna. Dowodów dostarczyła nam Olga Semeniuk-Patkowska, sekretarzyni stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii.

  17.11.2023 | 00:30

  imiesłowy

  język polski

  Michał Rusinek

  PiS

  

• Młodzieżowe słowo roku nie takie młodzieżowe? "To bardziej nasze wyobrażanie o tym, jak mówią młodzi"

  Kultura

  Marta Górna

  - Zgłaszamy słowa, które w naszej ocenie są popularne wśród młodzieży, nie zaś realnie popularne są - mówi Maciej Makselon, redaktor, polonista i spec od języka. Co w tegorocznych Młodzieżowych Słowach Roku zwróciło jego uwagę?

  15.11.2023 | 18:20

  język polski

  Młodzieżowe Słowo Roku 2023

  słowo roku

  

• W Krakowie kropeczki znad "u" w nazwisku językoznawcy Brücknera latają, gdzie chcą. Wpadki w nazwach ulic

  Słówka. Magazyn o języku

  Renata Radłowska

  To pech zrobić błąd na tabliczce z nazwiskiem patrona ulicy - przestawić literę czy zmienić imię. Ale jeszcze większy pech - pomylić się w nazwisku patrona językoznawcy.

  15.11.2023 | 14:36

  Aleksander Brückner

  język polski

  nazwy ulic

  słówka

  

• "Bambik", "jesieniara", "rzepiara" i "windziara". Tysiące nowych słów czeka w kolejce do słownika

  Słówka. Magazyn o języku

  Violetta Szostak

  "Balkoning" pierwszy to nazwa "sportu" polegającego na tym, że ludzie skaczą z hotelowych balkonów do basenu - rozmowa z Agatą Hącią, językoznawczynią z Uniwersytetu Warszawskiego.

  15.11.2023 | 12:54

  Agata Hącia

  bambik

  język polski

  nowe słowa

  

• "Witaj, Redakcjo" - takie "radosne powitanie". Czemu "witam" wypiera "dzień dobry"?

  Słówka. Magazyn o języku

  Czytelnik "Słówek"

  - Witając się, nie jestem ani uniżony, ani wywyższony, ot taki w sam raz - uważa Czytelnik "Słówek".

  13.11.2023 | 22:44

  e-mail

  Jak zaczynać maile

  jak zacząć rozmowę?

  język polski

  

• Polacy przekręcają pierwsze zdanie hymnu. A profesor Bralczyk woli niepoprawną wersję

  mazurek dąbrowskiego

  Jerzy Bralczyk

  "Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy" czy "póki my żyjemy"? "Póki" przypomina zabawne pukanie, ale mimo to w hymnie nie razi.

  11.11.2023 | 09:00

  11 listopada

  hymn polski

  Jerzy Bralczyk

  język polski

  

• Prognoza na dziś: "sztorm w moralności", "wiatr historii" wywiewa ratowników. Ale rzecznik praw dziecka, Mikołaj Pawlak, płynie

  Felietony

  Michał Rusinek

  W felietonie Pawlaka uwagę przykuwa ratowanie życia topielcom - wizja makabryczna, bo topielec to nie ten, kto się topi, ale ten, kto się utopił.

  10.11.2023 | 06:00

  język polski

  kazania

  Michał Rusinek

  Mikołaj Pawlak

  

• Pytacie "czemu" czy "dlaczego"? "Czemu" jest ze wsi, słoiki tak mówią!

  rusycyzmy

  Jacek Wasilewski

  Oczyśćmy "czemu" z zarzutów. Żadna obca to forma, żaden ruski agent.

  09.11.2023 | 11:55

  czemu czy dlaczego

  Jan Kochanowski

  język polski

  słówka

  

• "Krew, pot i łzy". Ta fraza pisze się od dwóch tysięcy lat i wciąż jej potrzebujemy

  Słówka. Magazyn o języku

  Józef Krzyk

  "Mogę wam tylko obiecać krew, znój, łzy i pot" - mówił Winston Churchill. Ale wcześniej inni politycy odważyli się na podobną deklarację.

  07.11.2023 | 06:00

  II wojna światowa

  język angielski

  język polski

  słynne przemowy polityczne

  

• Pyrrusowe zwycięstwo - czyli jakie? Sprawdź, czy dobrze używasz przysłów i powiedzeń - rozwiąż test językowy

  Słówka. Magazyn o języku

  Teresa Kruszona

  "Uszło Ci to płazem"? - świetnie. Jednak, czy chodzi tu żabę? Rozwiąż kwiz i przeczytaj nasz przewodnik "10 przysłów i powiedzeń".

  05.11.2023 | 06:00

  język polski

  Kwiz

  przysłowia

  pyrrusowe zwycięstwo

  

• Zaleje nas "tęczowy potop", nowy rząd "ucieknie"... Spokojnie, do apokalipsy Terleckiego dodano happy end

  Felietony

  Michał Rusinek

  Czasami śmiechu dusić się nie da, jeśli się nie chce samemu udusić. Na przykład - czytając felieton Ryszarda Terleckiego w "Dzienniku Polskim".

  03.11.2023 | 00:05

  język polski

  Michał Rusinek

  PiS

  Ryszard Terlecki

  

• Czy w "list-opadzie" z drzew spadają listy? Bo "listki" na pewno

  Liściopad

  Dariusz Barański

  Kaszubi mówiąc o listopadzie używają też określenia "smutan", bo to miesiąc, kiedy wspomina się zmarłych.

  02.11.2023 | 18:45

  Dariusz Barański

  język polski

  listopad

  nazwa miesiąca

  

• O dobru i o złu. Dlaczego profesor Miodek zebrał cięgi za dwa słowa?

  Słówka. Magazyn o języku

  Aleksandra Lewińska

  Dla tłumacza Roberta Stillera formy "o dobru" i "o złu" to były plebejskie innowacje typu "mam pomysła" lansowane przez Ferdynanda Kiepskiego - rozmowa z językoznawcą Arturem Czesakiem.

  31.10.2023 | 10:32

  dobro

  Jan Miodek

  język polski

  O dobru czy o dobrze?

  

• Dlaczego po polsku mówimy o latach, a nie o rokach? Bo zatrzymaliśmy czas

  język polski

  Jerzy Bralczyk, Jacek Wasilewski

  Zimę można tylko przetrwać. Do tego stopnia, że zdarza nam się mówić o przezimowaniu. Nie przychodzi nam do głowy, żeby gdzieś przelatować, przewiośnić czy przejesienić.

  28.10.2023 | 00:10

  czas zimowy

  Jerzy Bralczyk

  słówka

  zmiana czasu

  

• Przychodzi Bralczyk do lekarza: Jak długo będę musiał tak pościć? "W pana przypadku krótko - do końca życia"

  czarny humor

  Jerzy Bralczyk, Artur Mamcarz

  Skoro śmiech "unieważnia nawet bardzo silne negatywne emocje", to co rozśmiesza ratowników medycznych, pacjentów i grabarzy?

  25.10.2023 | 15:13

  Jerzy Bralczyk

  język polski

  sztuka życia

  słówka

  

• "Meczów" i "koców" brzmi dziwnie, tak jak "klusków". Prawda czy fałsz?

  Pogotowie językowe

  Teresa Kruszona

  Z jakiegoś powodu końcówka -ów jest nielubiana albo używana z wahaniem.

  23.10.2023 | 23:56

  język polski

  klusek czy kluska?

  odmiana rzeczowników

  słówka

  

• Tusk przypomniał nam , że Polska może być "kochana", a nie tylko "walcząca" i "zdradzona"

  wybory 2023

  Michał Rusinek

  Najlepiej, najprościej i bez leksykalno-krasomówczych popisów mówiły jednak kobiety: Joanna Scheuring-Wielgus, gratulująca Polkom i Polakom oszałamiającej frekwencji, i Magdalena Biejat podsumowująca kampanię.

  20.10.2023 | 00:05

  Donald Tusk

  Jarosław Kaczyński

  język polski

  Michał Rusinek

  

• Odłóż klawiaturę i weź do ręki długopis. Pisanie odręczne ma sens

  czytanie i pisanie

  Javier Marín Serrano, Miguel Ángel Pérez-Sánchez, Olena Vasylets

  Wyniki badań naukowych wskazują, że wyeliminowanie pisma ręcznego ze szkół nie jest dobrym pomysłem.

  19.10.2023 | 15:32

  język polski

  kaligrafia

  mózg

  nauka

  

• "Pełen luksus" i "pełen komfort"? To błąd. Profesor Miodek o skamielinach gramatycznych

  Słówka. Magazyn o języku

  Jan Miodek

  Skąd się w naszym języku wzięły warianty pełny - pełen, godny - godzien, do których można także dołączyć pary zdrowy - zdrów, wesoły - wesół, żywy - żyw, gotowy - gotów?

  18.10.2023 | 06:00

  Czytelnia Słówek

  Jan Miodek

  język polski

  modne słowa

  

• Koncert Ewy Farny czy Ewy Farnej? Stacja we Włoszczowie czy Włoszczowej? Po prostu - po polsku

  Listy do Słówek

  Czytelnik "Słówek", Teresa Kruszona

  "Kiedyś kolega powiedział, że był w Białej Podlasce, a ja - że w Suchej Beskidzkiej, a nie w Suchej Beskidzce. Jak się powinno poprawnie odmieniać" - pyta Czytelnik.

  16.10.2023 | 23:25

  Ewa Farna

  język polski

  odmiana nazwisk

  Pogotowie językowe

  

• "Rośnie w trakcie", "jest miękki i sprężysty". Co o makaronie posła Kowalskiego powiedziałby Freud?

  Felietony

  Michał Rusinek

  Może chodzi o traumę, jakiej Janusz Kowalski doświadczył na widok popularnych niegdyś koszulek z napisem "Italians Do It Better" - "Włosi są w tym lepsi"?

  13.10.2023 | 06:00

  Janusz Kowalski

  język polski

  makaron

  Michał Rusinek

  

• Rechot prezesa, chyży rój, dowieziona korpomowa. Krakowski językoznawca ocenia język kampanii wyborczej

  wybory 2023

  Renata Radłowska

  Dr Artur Czesak: Mam zrzuty ekranu, które zaświadczą, że tak piszą i mówią nie tylko entuzjastyczni, prounijni progresywiści, ale także pszenno-buraczani piewcy zachowawczej swojskości.

  13.10.2023 | 05:41

  język polski

  językoznawstwo

  kampania wyborcza

  partie polityczne

  

• Wybory "o wszystko" zamiast "wybory do..."? Politycy zgodnie wciągnęli gramatykę do wojny

  nowomowa 2023

  Aleksandra Lewińska

  - Do tej pory mieliśmy "wybory do sejmu, senatu" albo "wybory na prezydenta, burmistrza". Teraz mamy formę "wybory o coś", która ustawia wybory w kategoriach "my" albo "oni". To martwi - mówi językoznawca Rafał Zimny.

  11.10.2023 | 23:50

  "wybory o coś" czy "wybory do..."

  język polityków

  język polski

  referendum o Polsce

  

• "Awaria", czyli z powrotem w PRL-u. W podróż zabiera Orlen. Kawa gratis

  wybory 2023

  Michał Rusinek

  Zamiast informacji o chwilowym braku paliwa (za który ktoś powinien wziąć odpowiedzialność) na stacjach benzynowych pojawiają się kartki z napisem "awaria". Znów żyjemy w państwie, które nie przyznaje się do winy,

  06.10.2023 | 01:30

  awaria na Orlenie

  ceny paliw

  język polski

  Michał Rusinek

  

• Zjem zupę z "dyni", ale placki z "cukinii". Jak się w tym połapać?

  Pogotowie językowe

  Teresa Kruszona

  Mówimy cukińja, ale dyńa i niańa - to ma wpływ na ich odmianę. Co z innymi rzeczownikami zakończonymi na -ia?

  04.10.2023 | 22:00

  cukinia

  dynia

  język polski

  odmiana rzeczowników

  

• Na szczególną uwagę zasługuje transparent z napisem "Tu jest Polska". Mam z nim kłopot

  Hasła z Marszu Miliona Serc

  Michał Rusinek

  Jeśli będziemy odmawiać polskości tym, którzy mają inne poglądy, to czym będziemy się różnić od PiS-u?

  02.10.2023 | 15:00

  hasła z transparentów

  język polski

  Michał Rusinek

  słówka

  

• Nie graj tak, jak Ci Duda każe. Ironia i śmiech to nie jest odpowiedź na użycie okupacyjnego hasła

  zielona granica

  Michał Rusinek

  Najbardziej śmiał się zapewne pan prezydent i pan wicepremier, bo ich cel został osiągnięty: podjęliśmy grę, którą oni nam narzucili.

  29.09.2023 | 00:05

  Agnieszka Holland

  ironia

  Jarosław Kaczyński

  język polski

  

• "Zaślepiony warchoł", "bydło", "Polski Lenin". Tak się kiedyś obrażano w kampaniach wyborczych

  Józef Krzyk

  Wysługiwanie się Niemcom, Żydom i Rosji. Zarzuty o zdradę i nadużywanie uczuć religijnych. Myślicie, że kampania wyborcza nigdy nie była tak ostra jak teraz?

  28.09.2023 | 00:05

  hasła wyborcze

  Józef Piłsudski

  język polski

  słynne przemowy polityczne

  

• Na pierwsze Violetta, na drugie Benedykta. Przekleństwo własnego imienia

  przezwiska

  Violetta Benedykta Waluk

  Moje imię budziło zainteresowanie - jakże ta Violetta wygląda? Miałam ochotę gdzieś się schować - pisze Czytelniczka "Słówek".

  25.09.2023 | 23:25

  imiona dla dziewczynek

  język polski

  Listy do Słówek

  słówka

  

• Wymianę orędzi Tomasza Grodzkiego i Elżbiety Witek trudno nazwać dialogiem, raczej rozmową gęsi z prosięciem

  afera wizowa

  Michał Rusinek

  Prosiłbym o niepytanie mnie, kogo uważam za gęś, a kogo za prosię. To jest stare powiedzenie, można je znaleźć na przykład w listach Chopina.

  22.09.2023 | 00:05

  Elżbieta Witek

  język polski

  Lampedusa

  Michał Rusinek

  

• Czy nazwa kaszy może mieć coś wspólnego z wiarą? Gryczana jest "pogańska"

  języki w Europie

  Inka Wrońska

  Niemcom gryka i kasza gryczana skojarzyły się tylko z bukowymi orzeszkami. Nam - z Tatarami, a Hiszpanom i Portugalczykom - z Saracenami.

  20.09.2023 | 00:05

  gryka

  język polski

  kasza gryczana

  słówka

  

• Fredro odmienia się jak "wiara", Lechoń jak "koń". Jak odmienisz swoje nazwisko?

  Pogotowie językowe

  Teresa Kruszona

  Nie ma "pana Glenia", ale "nie widzę pani Gleń". Jak odmieniać nazwiska zakończone na spółgłoskę.

  18.09.2023 | 16:20

  Aleksander Fredro

  deklinacja

  język polski

  nazwiska

  

• Znalazłem "grzyba", ale "wysłałem SMS". O kaprysach biernika

  Pogotowie językowe

  Teresa Kruszona

  Zjadłem prawdziwka czy prawdziwek? Grzybiarze się o to kłócą. A przy okazji o odmianę słowa "laptop".

  17.09.2023 | 13:00

  biernik

  grzyby

  język polski

  prawdziwki

  

• Kto jeździ na hulajnodze? Mów jak chcesz, bo nie ma jedynej poprawnej nazwy

  nowy język polski

  Aleksandra Lewińska

  - Hulajnogista i hulajnogarz brzmią najbardziej naturalnie, ale jest wiele innych możliwych form nazwania użytkownika hulajnogi - mówi prof. Ewa Kołodziejek, językoznawczyni.

  12.09.2023 | 17:20

  hulajnoga

  hulajnogista

  język polski

  nowe słowa

  

• Z zeszytów szkolnych. Stary Boryna musiał całe pole obsiać własnym nasieniem

  humor zeszytów

  db

  Czemu polonista płacze, gdy czyta prace uczniów, także egzaminacyjne? Oto wybrane zdania

  11.09.2023 | 06:00

  dowcipy

  egzamin z języka polskiego

  język polski

  lektury szkolne