EWOLUCJA Gazeta Wyborcza

"Ouch", "au�" czy "ow" - b�l wsz�dzie brzmi tak samo

nauka

Kasper Kalinowski

Na ca�ym �wiecie u�ywa si� ok. 7000 j�zyk�w. Jednak odg�osy wydawane przez ludzi, kt�rzy odczuwaj� b�l, brzmi� niemal identycznie. Dla j�zykoznawc�w to nieoczekiwane odkrycie i zagadka.
20.11.2024 | 15:21

b�l

ewolucja

j�zyk

psychologia
Gdyby nie zmiana diety Homo sapiens nie opanowa�by mowy? Ewolucyjna historia �ywienia

ewolucja

Piotr Ko�odziejczyk

Kulinarna podr�, kt�rej ko�cowym przystankiem s� nasze kuchnie i restauracje, zacz�a si� wraz z licznymi gatunkami hominid�w poprzedzaj�cych pojawienie si� cz�owieka anatomicznie wsp�czesnego. Dzi�ki diecie jeste�my tym, kim jeste�my obecnie.
11.11.2024 | 15:38

Bliski Wsch�d

dieta

historia

nauka
Dojrza�e p�ciowo gibonice ta�cz�! I to w stylu voguing

zwierz�ta

Kasper Kalinowski

Voguing to styl taneczny, kt�ry narodzi� si� na ulicach Harlemu z ko�cem 80. XX wieku. Gibony wynalaz�y go jednak miliony lat wcze�niej.
10.11.2024 | 13:32

antropologia

biologia

ewolucja

gibony
Naukowcy ustalili, kt�re cz�ci m�zgu najszybciej si� starzej�. Nie s� to dobre wie�ci

neurobiologia

Margit Kossobudzka

Wraz z wiekiem w budowie i organizacji ludzkiego m�zgu zachodz� wyra�ne zmiany. Niestety, najszybciej starzej� si� te obszary, kt�re s� nam najbardziej potrzebne - dowodzi nowe badanie.
04.09.2024 | 10:45

ewolucja

homo sapiens

m�zg

nauka
Te ma�py wo�aj� si� po imieniu. Podobnie jak ludzie

zwierz�ta

Robert Jurszo

Pierwszy raz zaobserwowali�my co� takiego u naczelnych innych ni� ludzie - m�wi� badacze.
03.09.2024 | 19:28

ewolucja

j�zyk

ma�py

przyroda
Czy to mo�liwe, �e cechy osobowo�ci ADHD przyczyni�y si� do skolonizowania przez cz�owieka ca�ej planety?

Fragmenty ksi��ek

Anders Hansen

Jakiego rodzaju pragnienie pogna�o naszych przodk�w w nieznane, aby odkrywa� nowe miejsca, dop�ki nie zbadali wszystkich zak�tk�w naszej planety? Takie zachowanie jest charakterystyczne jedynie dla cz�owieka - nie wyst�puje u �adnego innego gatunku
28.08.2024 | 10:47

ADHD

ewolucja

migracja

�y� Lepiej. Psychologia Codziennie
Badacz cywilizacji: Nier�wno�ci ekonomiczne si�gaj� dzi� poziom�w sprzed Rewolucji Francuskiej. Wracamy do czas�w starych re�im�w w Europie

archeologia

Kasper Kalinowski

Niekt�re z najwcze�niejszych miast na �wiecie by�y zorganizowane w niezwykle egalitarny spos�b, nie odnajdziemy tam �wi�tyni i pa�ac�w. Spo�eczno�ci �owiecko-zbierackie wznosi�y imponuj�ce budowle przed powstaniem pierwszych miast. O niedom�wieniach...
22.08.2024 | 11:18

antropologia

ewolucja

nauka
Nowe odkrycie ods�ania tajemnic� pochodzenia hobbit�w z Flores

odkrycie naukowe

Tomasz Ulanowski

Od znalezienia pierwszych szcz�tk�w ludzi z gatunku Homo floresiensis min�o ju� 20 lat, a do dzi� najwa�niejsze pytanie pozostawa�o bez odpowiedzi. Przynosi j� publikacja w najnowszym "Nature Communications".
06.08.2024 | 18:15

antropologia

ewolucja

nauka

przyroda
Homo sapiens. 5 dowod�w na to, �e to najbardziej uniwersalny sportowiec w historii

zwierz�ta

Kasper Kalinowski

Jako gatunek jeste�my najbardziej wszechstronnymi sportowcami na tej planecie. Wyja�nia to ewolucja.
04.08.2024 | 12:58

antropologia

ewolucja

nauka

Pary� 2024
M�czy�ni potrafi� wyw�cha� owulacj�? Niekoniecznie - dowodz� nowe badania

psychologia

Kasper Kalinowski

Mimo �e w przypadku ludzi owulacja nie jest widoczna, wiele dotychczasowych bada� sugerowa�o, �e m�czy�ni mog� okre�li� dni p�odne dzi�ki chemicznym wskaz�wkom zawartym w pocie. Najnowsze badania tego nie potwierdzaj�.
01.08.2024 | 14:55

antropologia

biologia

ewolucja

nauka
Kanibalizm, medycyna i dieta ro�linna. To r�wnie� oblicze neandertalczyk�w

neandertalczyk

Tom Higham

S�dz�, �e dobrze si� sk�ada, i� dos�owne t�umaczenie greckiego s�owa Neander brzmi "nowy cz�owiek". Fakt, �e niegdy� �y� w Europie odmienny typ cz�owieka, Nowy Cz�owiek, zaszokowa� naukowc�w. Do dzi� jeste�my niesprawiedliwi wobec neandertalczyk�w i...
01.07.2024 | 20:25

antropologia

ewolucja

nauka
Suwerenna Polska walczy z zakr�tk�, kt�rej nie da si� oderwa� od butelki, bo tak chce ewolucja

Wolna Sobota

Marcin Matczak

Gdy normy si� zmieniaj�, postrzegamy to jako gwa�t na naszej naturze i si� buntujemy
28.06.2024 | 04:00

ewolucja

kark�wka

Konfederacja

konserwatyzm
"Trajkotanie" Papuas�w. Nie ma prymitywnych j�zyk�w

j�zyk

Steven Pinker

Powszechne wyst�powanie z�o�onego j�zyka jest odkryciem, kt�re nape�nia j�zykoznawc�w podziwem i daje pierwszy pow�d do podejrze�, �e j�zyk nie jest wynalazkiem kulturowym, lecz wytworem specyficznego ludzkiego instynktu.
27.06.2024 | 20:08

ewolucja

nauka
To, co �mierdzi �owcom-zbieraczom, pachnie mieszka�com Zachodu. Jak kultura wp�ywa na nasze preferencje zapachowe?

psychologia

Kasper Kalinowski

Zamieszkuj�cy Papu� Nowej Gwinei Yali cenili zapach cebuli znacznie bardziej ni� pozosta�e populacje, a Indianie Tsimane z Amazonii pokochali zapach sk�ry, ale nie lubili aromatu kawy. Dlaczego zapachy s� podatne na wp�yw kultur?
24.06.2024 | 19:25

ewolucja

kultura

m�zg

nauka
Antropolog fizyczna: Znale�li�my szcz�tki pierwszego neandertalczyka w Polsce

polscy naukowcy donosz�

dr Wioletta Nowaczewska

To zadziwiaj�ce, jak wiele mo�na wyczyta� z jednego z�ba. Na przyk�ad wiemy, �e "nasz" neandertalczyk u�ywa�... wyka�aczki.
20.06.2024 | 16:52

antropologia

archeologia

ewolucja

homo sapiens
Geny odziedziczone po neandertalczykach mog� przyczynia� si� do autyzmu

neandertalczyk

Kasper Kalinowski

Naukowcy odkryli, �e u os�b ze spektrum autyzmu cz�ciej wyst�puj� rzadkie warianty genetyczne pochodz�ce od neandertalczyk�w. To nie jedyny spadek po naszych wymar�ych kuzynach.
17.06.2024 | 17:39

autyzm

ewolucja

nauka

spektrum autyzmu
Dlaczego �yrafy maj� tak d�ugie szyje? Naukowcy maj� odpowied�

�yrafy

Kasper Kalinowski

Mimo �e �yrafy to najwi�kszy z l�dowych ssak�w �yj�cych w czasach historycznych, to wci�� zaskakuj� naukowc�w. Tym razem eksperci pochylili si� nad ewolucyjn� przyczyn� ich wyj�tkowo d�ugich szyj.
15.06.2024 | 18:25

biologia

ewolucja

nauka

zwierz�ta
Dlaczego Majowie byli tak wybredni w grzebaniu ofiar?

Majowie

Tomasz Ulanowski

W s�ynnym Chich�n Itz�, jednej ze stolic pradawnej cywilizacji, cia�a m�czyzn zrzucano do sztucznej jamy, a kobiet i dzieci do �wi�tego naturalnego �r�d�a.
13.06.2024 | 06:01

archeologia

ewolucja

genetyka

historia
Badacz AI: Maszyna jest skupiona tylko na mnie. Ma wi�cej czasu i cierpliwo�ci ni� moja �ona

sztuczna inteligencja

Aga Kozak

Stare algorytmy radzi�y sobie z logik� i matematyk�, nowe radz� sobie do tego z rozumowaniem spo�ecznym. �artuj�, rozumiej� faux pas, widz�, �e cz�owiek zmy�la i same zmy�laj�
17.05.2024 | 05:09

chat GPT

ewolucja

m�zg

psychologia
Sztuczna inteligencja ju� oszukuje i manipuluje lud�mi - pisz� naukowcy

sztuczna inteligencja

Tomasz Ulanowski

Jeden z algorytm�w udawa� "martwego". Mistrzem oszustwa okaza� si� Cicero, program AI stworzony przez firm� Meta (t� od Facebooka).
10.05.2024 | 17:05

ewolucja

m�zg

nauka

nowe technologie
S�ynny badacz umys�u: O�miornice ewoluowa�y w innych warunkach ni� ludzie, ale ecstasy dzia�a na nie podobnie

Wolna Sobota

Kasper Kalinowski

Prof. Peter Godfrey-Smith, ewolucjonista: To b��d, analizowa� �ycie umys�owe zwierz�t tylko w kontek�cie znanych nam gatunk�w, jak psy, koty czy naczelne
29.03.2024 | 05:00

antropologia

biologia

ewolucja

m�zg
Menopauza wyd�u�a �ycie wielorybicom. Kolejne potwierdzenie dla hipotezy babci

zwierz�ta

Kasper Kalinowski

Menopauza jest na tyle rzadkim zjawiskiem w �wiecie przyrody, �e jeszcze do niedawna s�dzono, �e posiadaj� j� wy��cznie samice gatunku Homo sapiens. Zaprzeczaj� temu kolejne badania.
17.03.2024 | 14:41

ewolucja

menopauza

nauka

wieloryby
Ludzie s� gro�niejsi ni� pude�ka. Dlaczego chorzy na Parkinsona zawy�aj� liczb� postrzeganych os�b

m�zg

Kasper Kalinowski

Gdy szacujemy liczb� os�b w pomieszczeniu, bez liczenia ich jedna po drugiej, zwykle zawy�amy wynik. W jeszcze wi�kszym stopniu robi� to ludzie z chorob� Parkinsona.
15.03.2024 | 06:01

choroba parkinsona

ewolucja

nauka

percepcja
Mniej piskl�t, niedo�ywienie, kr�tsze skrzyd�a i dzioby. Jak globalne ocieplenie zmienia ptaki

globalne ocieplenie

Robert Jurszo

Tempo zmian, jakie narzuci�o globalne ocieplenie, jest tak du�e, �e ewolucja za nim najcz�ciej nie nad��a - m�wi dr Dominik Marchowski z Muzeum i Instytutu Zoologii PAN, jeden z inicjator�w utworzenia Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry.
14.03.2024 | 14:01

ewolucja

katastrofa klimatyczna

przyroda

ptaki
RNA mo�e ewoluowa�. To biologiczna sensacja

ewolucja

Margit Kossobudzka

U zarania �ycia na Ziemi, na d�ugo przed pojawieniem si� kom�rek, bia�ek i DNA, m�g� istnie� �wiat, w kt�rym kopiowa�o si� i ewoluowa�o samo RNA. Mo�e tak �ycie si� zacz�o.
06.03.2024 | 06:10

biologia

genetyka

nauka

�ycie
Neandertalczycy te� potrafili klei�. Receptura zdziwi�a badaczy

antropologia

Kasper Kalinowski

Najnowsze odkrycia po raz kolejny obalaj� mit o prymitywnych neandertalczykach. Okazuje si�, �e preparowali kleje i u�ywali je do wytwarzania narz�dzi.
04.03.2024 | 18:43

archeologia

ewolucja

nauka

neandertalczyk
Ma�py dokuczaj� sobie na 18 r�nych sposob�w

zwierz�ta

Kasper Kalinowski

Niemowl�ta �artobliwie dokuczaj� innym ju� w wieku o�miu miesi�cy. J�zyk nie jest do tego potrzebny, a podobne rodzaje przekomarzania si� wyst�puj� u innych gatunk�w.
15.02.2024 | 15:00

antropologia

ewolucja

ma�py

nauka
Bardziej zbieracze ni� �owcy? Wegetarianizm w paleolicie

antropologia

Kasper Kalinowski

Jak wynika z najnowszych analiz, powszechnie u�ywane okre�lenie wczesnych ludzi "�owcy-zbieracze" powinno zosta� zast�pione przez "zbieracze-�owcy". Przynajmniej w Andach.
24.01.2024 | 19:30

archeologia

dieta

ewolucja

nauka
Antropolog biologiczny: Badanie atrakcyjno�ci fizycznej, czyli o trudnym �ywocie naukowca

polscy naukowcy donosz�

prof. Bogus�aw Paw�owski

Codzienna praca naukowca nie jest nieustaj�cym pasmem sukces�w. Najwi�cej m�wi� o tym badania prowadzone przez nasz zesp�, kt�re w ostatnich latach nie da�y spektakularnych wynik�w - co nie oznacza, �e by�y bezwarto�ciowe.
11.01.2024 | 15:35

antropologia

atrakcyjno��

biologia

ewolucja
Naukowcy: w jaki spos�b m�zg czyni cz�owieka

m�zg

Tomasz Ulanowski

Tym, co wyr�nia nas w kr�lestwie zwierz�t, jest wyj�tkowo du�y m�zg, prawda? Nieprawda.
14.12.2023 | 06:05

antropologia

biologia

ewolucja

nauka
Ludzkie noworodki nie rodz� si� z niedojrza�ymi m�zgami w stosunku do innych naczelnych

ewolucja

Kasper Kalinowski

Ludzkie noworodki i ich m�zg tu� po urodzeniu uwa�ane s� za niedojrza�e w por�wnaniu z innymi naczelnymi. W najnowszym badaniu por�wnano 140 gatunk�w ssak�w. To przekonanie nie odpowiada rzeczywisto�ci.
06.12.2023 | 19:00

antropologia

m�zg

nauka
O czym �ni� �owcy-zbieracze, a o czym mieszka�cy Zachodu? Naukowcy por�wnali marzenia senne w r�nych kulturach i spo�eczno�ciach

Nauka

Kasper Kalinowski

Tre�� sn�w mo�e si� r�ni� w zale�no�ci od kultury. W najnowszym badaniu naukowcy por�wnali tre�� sn�w przedstawicieli spo�ecze�stw �owiecko-zbierackich i mieszka�c�w Zachodu.
20.10.2023 | 06:27

antropologia

ewolucja

nauka

psychologia
Samice ucz� si� nawzajem wybiera� nietypowych samc�w - nowe badania

zwierz�ta

Louise Gentle [Nottingham Trent University]

Nie zawsze samce rywalizuj� o to, by zosta� wybranymi przez samice.
12.10.2023 | 16:30

biologia

ewolucja

nauka
M�zg nie jest potrzebny do nauki. Uczenie si� liczy co najmniej 500 mln lat?

Nauka

Kasper Kalinowski

Meduza Tripedalia cystophora, kt�ra nie posiada m�zgu, ale jedynie rozproszony uk�ad nerwowy, mo�e zmienia� zachowanie na podstawie wcze�niejszych do�wiadcze�.
01.10.2023 | 17:13

biologia

ewolucja

meduzy

nauka
Homo sapiens nie jest jedynym oty�ym naczelnym, czyli co ��czy Amerykan�w i przetrzymywane w niewoli ma�py

Nauka

Kasper Kalinowski

Amerykanie s� �rednio o 50 proc. grubsi ni� ludzie �yj�cy w tradycyjnych spo�eczno�ciach - tak� sam� r�nic� zaobserwowano mi�dzy naczelnymi przetrzymywanymi w niewoli a �yj�cymi w warunkach naturalnych.
22.09.2023 | 18:00

antropologia

dieta

ewolucja

nauka
Prawie milion lat temu liczba ludzi spad�a do troch� ponad tysi�ca doros�ych. Jak przetrwali?

antropologia

Tomasz Ulanowski

Ludzko�� przesz�a wtedy przez bardzo w�skie gard�o ewolucji i niemal wymar�a - twierdz� genetycy w najnowszym wydaniu tygodnika "Science".
01.09.2023 | 07:00

archeologia

ewolucja

genetyka

klimat
Wielka zmiana w �wiatowej fizyce: ju� nie "zamknij si� i policz", tylko "zamknij si� i spekuluj"

Wolna Sobota

Marek Abramowicz

Astrofizyk: Wszech�wiat musi by� wyregulowany tak, aby powsta�o inteligentne �ycie, niekoniecznie
18.08.2023 | 10:23

czarne dziury

ewolucja

fizyka

kosmos
Mo�emy postawi� hipotez�, �e za istnienie i w�asno�ci Wszech�wiata odpowiadaj� pewne moce niematerialne i ponadnaturalne

Wolna Sobota

Leszek M. Soko�owski

Fizyk kosmolog: Ca�y zestaw element�w struktury Wszech�wiata jest subtelnie dostrojony tak, by�my mogli istnie�
04.08.2023 | 10:00

ewolucja

fizyka

kosmos

naukowcy odkryli
Wygl�d Barbie to ewolucyjna pora�ka, a jej r�owy �wiat to percepcyjny absurd

Nauka

Kasper Kalinowski

Brak miejsca na narz�dy wewn�trzne, z�amane kostki i szyja, kt�r� nie mo�na porusza�. To tylko niekt�re z problem�w, z jakimi w realnym �wiecie musia�aby si� mierzy� lalka Barbie. Innym jest jej psychologiczny wp�yw na dziewczynki.
02.08.2023 | 06:00

antropologia

atrakcyjno��

barbie

ewolucja
Mamy je my, orki i s�onie. Dlaczego istniej� babcie?

Wolna Sobota

Kasper Kalinowski

Biolog ewolucyjny: Ile podr�y mo�na odby�? Ile ko�cio��w zwiedzi�? Nie�miertelno�� musia�aby by� strasznie nudna
21.07.2023 | 09:21

artyku�

Co czuj�

d�ugowieczni

ewolucja

1 2 3 4 5 ... Nast�pna