NAUKA Gazeta Wyborcza

Czy serotonina mo�e by� kluczem do leczenia d�ugiego COVID-u?

d�ugi covid

Paulina Mozolewska

Naukowcy maj� hipotez�, �e spadek poziomu serotoniny mo�e powodowa� kilka objaw�w zwi�zanych z d�ugim COVID-em, takich jak zaburzenia pami�ci.

06.11.2023 | 17:59

COVID-19

koronawirus

nauka

zdrowie

Spadek poziomu serotoniny mo�e powodowa� kilka objaw�w zwi�zanych z d�ugim COVID-em takich jak utrata pami�ci.

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Margit Kossobudzka

Ziemia prawie nie prze�y�a swoich pocz�tk�w, koty robi� oko�o 300 min, a my mo�emy zdecydowa� si� na poch�wek w kosmosie. Naukowe odkrycia rodem z kosmosu.

06.11.2023 | 17:52

biologia

globalne ocieplenie

kosmos

medycyna

Wielb��dki wygl�daj� jak ma�e uskrzydlone dinozaury

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Te owady s� �ar�ocznymi drapie�nikami, kt�re nie odpuszcz� �adnemu ma�emu stworzeniu.

06.11.2023 | 15:47

biologia

nauka

owady

przyroda

Doros�e wielb��dki s� spotykane od kwietnia do sierpnia, ale najliczniejsze s� w maju i czerwcu. Znale�� je mo�na g��wnie w lasach na pniach drzew oraz ro�linach zielnych i krzewach.

Czego mo�emy si� spodziewa� po adopcji psa ze schroniska?

adopcja zwierz�t

Paulina Mozolewska

Coraz cz�ciej s�yszymy o ludziach, kt�rzy zamiast wybiera� rasowe psy od hodowc�w, decyduj� si� na adopcj� tych mieszkaj�cych w schroniskach. W�a�ciciele adopciak�w mierz� si� z wieloma problemami.

05.11.2023 | 13:33

nauka

pies

schronisko dla zwierz�t

zwierz�ta

Schronisko dla Bezdomnych Zwierz�t we Wroc�awiu

Czarnek skapitulowa�. Po o�miu miesi�cach jest nominacja dla nowego dyrektora NCN

Narodowe Centrum Nauki

Alicja Gardulska

Prof. Krzysztof J�wiak wygra� konkurs na dyrektora Narodowego Centrum Nauki w lutym, ale Ministerstwo Edukacji do tej pory zwleka�o z powo�aniem go na stanowisko. Dla �rodowiska to prze�om i jasny znak, �e minister Przemys�aw Czarnek wreszcie nauce...

03.11.2023 | 15:22

badania naukowe

nauka

PiS

Przemys�aw Czarnek

Cz�onek Rady NCN prof. dr hab. Krzysztof J�wiak podczas uroczysto�ci wr�czenia Nagrody Narodowego Centrum Nauki w krakowskich Sukiennicach, 6 pa�dziernika 2021 r.

Nie b�jmy si� wk..., z�o�� pi�kno�ci wcale nie musi szkodzi�!

psychologia

Tomasz Ulanowski

A cz�sto wr�cz pomaga. Tak mo�na by spuentowa� wyniki bada� opublikowanych w pi�mie "Journal of Personality and Social Psychology", wydawanym przez Ameryka�skie Towarzystwo Psychologiczne.

03.11.2023 | 15:12

antropologia

biologia

nauka

poradnik psychologiczny

Z�o�� pi�kno�ci wcale nie musi szkodzi�!

Ni� Ciaran przyniesie nam deszcz, ale gro�nie nie b�dzie

prognoza pogody

Krzysztof Drozdowski

Na zachodzie Europy szaleje sztorm Ciaran, nas czeka ciep�y, ale deszczowy i wietrzny tydzie�.

03.11.2023 | 09:17

nauka

pogoda

zjawiska atmosferyczne

Rozwi�� naukowy quiz: Co wiesz o gwiazdach?

quizy Wyborczej

Margit Kossobudzka, Katarzyna Staszak, Ewa Tomkowska, Tomasz Ulanowski

Sprawd�, czy wiesz, dlaczego astronomowie m�wi�, �e jeste�my dzie�mi gwiazd, ile gwiazd na niebie zobaczymy za kilkana�cie lat i kiedy Ziemia znajduje si� najdalej od swojej gwiazdy - S�o�ca?

03.11.2023 | 06:00

gwiazdy

kosmos

nauka

odkrycia

300 twarzy kota. Nowe badanie naukowe

koty

Tomasz Ulanowski

A w�a�ciwie min - bo wed�ug naukowc�w koty dysponuj� tak bogat� mimik�, �e s� w stanie wyrazi� si� niewerbalnie na niemal 300 sposob�w. Prawdopodobnie przez nas.

02.11.2023 | 15:00

antropologia

nauka

przyroda

zwierz�ta

In�ynierka: Po�ar w tunelu mo�e si� rozprzestrzenia� b�yskawicznie. Co robi� w takiej sytuacji?

polscy naukowcy donosz�

Dr in�. Natalia Schmidt-Polo�czyk

Kierowcy w tunelach zatrzymuj� pojazdy, aby zrobi� sobie fotk�, rapuj� w tunelach i kr�c� teledyski, zamawiaj� z nich taks�wk�, wioz� w�zki ze z�omem, staj� na g�owie. Niekt�rzy z upojenia alkoholowego ucinaj� sobie w ich wn�trzu drzemk�.

02.11.2023 | 14:11

in�ynieria

nauka

tunele

In�ynierka prowadz�ca badania nad bezpiecze�stwem tuneli, dr in�. Natalia Schmidt-Polo�czyk, Akademia G�rniczo-Hutnicza w Krakowie

Tu� po narodzinach Ziemia prawie zgin�a. Naukowcy wreszcie maj� na to dowody

ksi�yc

Tomasz Ulanowski

Niejako przy okazji Ziemia urodzi�a Ksi�yc, czego dowodzi analiza ska� przywiezionych przez ameryka�skich astronaut�w ze Srebrnego Globu.

02.11.2023 | 12:05

kosmos

nauka

planety

Uk�ad S�oneczny

Naukowcy: w walce ze zmianami klimatu samo zbijanie emisji ju� nie wystarczy

antropocen

Tomasz Ulanowski

Tym bardziej �e klimat jest du�o bardziej wra�liwy na wzrost st�enia gaz�w cieplarnianych w atmosferze, ni� my�leli�my.

02.11.2023 | 05:30

globalne ocieplenie

nauka

przyroda

Zmiana Klimatu

Samo ograniczenie emisji CO2 ju� nie wystarczy. Ziemia zbyt si� rozpali�a i powinni�my nie tylko przygotowa� si� na nadchodz�ce zmiany klimatu, ale tak�e poszuka� rozwi�za� geoin�ynieryjnych, kt�re mog�yby mitygowa� wzrost globalnej temperatury.

Jak grzyby tworz� nasz �wiat, zmieniaj� nasz umys� i kszta�tuj� nasz� przysz�o��

Nauka

Merlin Sheldrake

Fragment grzybni jest w stanie zregenerowa� ca�� sie�, co �wiadczy o tym, �e pojedynczy osobnik grzybni - je�li kto� odwa�y si� tak powiedzie� w kontek�cie grzyb�w - jest potencjalnie nie�miertelny.

01.11.2023 | 16:00

grzyby

nauka

W lasach wci�� jest du�o grzyb�w, r�wnie� podgrzybk�w

Pogrzeb w kosmosie? Us�uga jest w zasi�gu kieszeni klasy �redniej

Nauka

Kamil Deresz

Rynek kosmicznych poch�wk�w dynamiczne ro�nie i w latach 2021-22 przychody tej bran�y uleg�y potrojeniu.

01.11.2023 | 12:02

kosmos

nauka

pogrzeb

Droga Mleczna, widok z okolic Morskiego Oka. Tatry, 13 sierpnia 2020 r.

Raka wyleczysz, nie jedz�c cukru? To mit. Choroby nie spowodujesz te�, jedz�c s�odycze

Tylko Zdrowie

Edyta Bry�a

G�odzenie raka poprzez unikanie cukru to jeden z mit�w, z kt�rymi walcz� lekarze i naukowcy. - Restrykcyjn� diet� zaszkodzimy sobie, a pomo�emy rakowi - m�wi Pawe� Kabata, chirurg i onkolog.

31.10.2023 | 18:00

cukier

dieta

nauka

nowotw�r

Odkrycie na Halloween. Minogi sprzed 160 mln lat

Halloween

Tomasz Ulanowski

Ich bez�uchwowe paszcze wyposa�one w rogowe z�biska i kolczasty j�zyk zainspirowa�y niejednego tw�rc� popkultury. Jednak o ewolucji minog�w wiemy bardzo niewiele - m.in. z powodu ubogiego zapisu kopalnego.

31.10.2023 | 17:00

biologia

nauka

paleontologia

przyroda

Tak mog�y wygl�da� jurajskie minogi sprzed 160 mln lat, kt�rych skamieliny odkryto w Chinach

Tajemnice ludzkiej pami�ci. Jak m�zg planuje drog� do piekarni

Nauka

Margit Kossobudzka

Po raz pierwszy naukowcy odkryli, �e obszar naszego m�zgu, w kt�rym mie�ci si� pami��, sk�ada si� nie z jednej, ale dw�ch cz�ci.

31.10.2023 | 16:00

m�zg

nauka

zdrowie

Neurony pozostaj� niezmienne w znacznej cz�ci m�zgu, ale nie w hipokampie (odpowiada m.in. za wspomnienia), w obr�bie kt�rego co dzie� rodzi si� 1,4 tys. kom�rek. Wymiana neuron�w zachodzi te� w pr��kowiu

Joseph LeDoux: "Po wielu dekadach badania strachu nie my�l� ju� o nim tak jak wi�kszo�� ludzi"

Nauka

Kasper Kalinowski

O tym, dlaczego lubimy si� ba�, obchodzimy Halloween i ogl�damy horrory, kiedy strach pojawi� si� w toku ewolucji, dlaczego nigdy nie wynajdziemy cudownej pigu�ki na stany l�kowe, a sam termin "strach" nale�y stosowa� ostro�nie, Kasper Kalinowski...

31.10.2023 | 13:02

Co czuj�

halloween

m�zg

nauka

Geniusz horroru, pionier science fiction, ale przede wszystkim mi�o�nik nauki - Edgar Allan Poe

Nauka

John Tresch

Twierdzi�, �e jego wiersze powstaj� "krok po kroku a� do uzyskania ostatecznego efektu, precyzyjnie i z zachowaniem rygor�w w�a�ciwych dla problemu matematycznego". Edgar Allan Poe ceni� nauk� - tworzy� przecie� w czasach, kiedy wymy�lenie...

31.10.2023 | 11:00

Edgar Allan Poe

kultura

literatura

nauka

"The New York Times": Jaka jest prawid�owa temperatura cia�a cz�owieka?

zdrowie

Dana G. Smith

Badania sprzed 150 lat wskazuj�, �e �rednia temperatura ludzkiego cia�a mog�a ulec obni�eniu.

31.10.2023 | 08:15

choroby

cia�o

gor�czka

nauka

Naukowcy: praktycznie nie ma szans na ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5 st. C

antropocen

Tomasz Ulanowski

Bud�et w�glowy, dzi�ki kt�remu mogliby�my przyhamowa� globalne ocieplenie do w miar� bezpiecznego poziomu, zostanie wyczerpany w najbli�szych sze�ciu latach - ostrzegaj� klimatolodzy w pi�mie "Nature Climate Change".

31.10.2023 | 06:02

globalne ocieplenie

nauka

przyroda

Zmiana Klimatu

Dramatycznie niski stan rzeki Solimoes w wyniku silnego ogrodzenia i wysokich temperatur, kt�re dotykaj� region miasta Manaquiri w Brazylii

Post przerywany jest skuteczny. Zw�aszcza u os�b maj�cych k�opoty z cukrem we krwi

post

Margit Kossobudzka

Od kilku lat o po�cie przerywanym jest g�o�no. Jedni go krytykuj�, uwa�aj�c, �e nic nie daje. Inni uznaj� za spos�b na skuteczne odchudzanie i zachowanie zdrowia. Naukowcy tak�e szukaj� dowod�w na poparcie jednej lub drugiej tezy.

30.10.2023 | 19:00

cukrzyca typu 2

dieta

nauka

styl �ycia

Fala na froncie - co to takiego?

Nauka

Krzysztof Drozdowski

Kiedy czytamy bardziej rozbudowane prognozy pogody, mo�emy si� natkn�� na do�� tajemniczo brzmi�ce okre�lenie "fala na froncie" albo "zafalowanie frontu". By� mo�e te� kojarzy nam si� to okre�lenie z deszczow� pogod� i silnymi, d�ugotrwa�ymi...

30.10.2023 | 18:00

nauka

pogoda

zjawiska atmosferyczne

zjawiska pogodowe

Ksi��ka o socjologu, kt�ry odda� serce Mazurom

Mazury

Dominika My�lak

- Dla mnie najwi�ksz� warto�ci� tej ksi��ki jest to, �e id�c �ladami profesora, uzupe�ni�am swoj� wiedz� o nowe w�tki mazurskie - m�wi Martyna Siudak, autorka reporta�u biograficznego "Andrzej Sakson. Mazur z wyboru".

30.10.2023 | 15:50

historia

ksi��ki

kultura Olsztyn

nauka

Pogodowa karuzela we Wszystkich �wi�tych

Wszystkich �wi�tych

Tomasz Ulanowski

Pogoda we Wszystkich �wi�tych. �wi�teczny tydzie� zapowiada si� ciep�o, a tak�e wietrznie oraz deszczowo. W �rod�, 1 listopada, troch� si� och�odzi.

30.10.2023 | 13:30

globalne ocieplenie

nauka

pogoda

prognoza pogody

Czy ludzie religijni rzadziej ogl�daj� porno? Wszystko zale�y od wyznawanej religii

Nauka

Kasper Kalinowski

Czy religia mo�e wp�ywa� na to, jak cz�sto ogl�damy pornografi�? Wszystko zale�y od tego, w jakim kraju �yj� badani oraz jak przeprowadzimy badanie.

30.10.2023 | 11:00

nauka

poradnik psychologiczny

porno

psychologia

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Nauka

Paulina Mozolewska

Naukowcy donosz�, �e stracili�my kontrol� nad topnieniem lodowc�w Antarktydy Zachodniej, a j�dro Ziemi przecieka. Badacze odkryli tak�e, �e samice szympansa zwyczajnego przechodz� menopauz�, ale nie chc� opiekowa� si� wnukami. Czego jeszcze...

30.10.2023 | 06:02

klimat

kosmos

nauka

zdrowie

Francuski obraz z XV wieku przedstawia prehistoryczne narz�dzie kamienne

Nauka

Joanna Bujakiewicz

"Dyptyk z Melun" namalowany w 1455 r. przez Jeana Fouqueta tworz� dwa obrazy olejne na desce. Jeden z nich wywo�a� sensacj� archeologiczn�

29.10.2023 | 13:35

archeologia

nauka

sztuka

Dwa panele 'Dyptyku Melun' (ok. 1455 r.) autorstwa Jeana Fouqueta: '�tienne Chevalier ze �wi�tym Szczepanem' (po lewej) i 'Dziewica z Dzieci�tkiem w otoczeniu anio��w' na wystawie w Gem�ldegalerie w Berlinie, Niemcy

Kurcinka - bezwzgl�dny paso�yt jerzyk�w

Nauka

Mateusz Sowi�ski

Kurcinka (Crataerina pallida) to ma�a much�wka, o kt�rej ma�o kto s�ysza� i pewnie niewiele os�b chcia�oby j� spotka� na swojej drodze. Nie do��, �e wygl�da strasznie, to jeszcze �ywi si� krwi�.

28.10.2023 | 14:00

kocham owady!

nauka

owady

Kurcinka jest szeroko rozprzestrzeniona w ca�ej Polsce i mo�na j� spotka� wsz�dzie tam, gdzie s� jerzyki. Tego osobnika znalaz�em kilka lat temu na �cianie swojej kamienicy w Olsztynie.

Ostatnia Biblioteka Ludzko�ci wymy�lona w Szczecinie. Projekt z ZUT dosta� nagrod� w mi�dzynarodowym konkursie

architektura

Jerzy Po�owniak

Ostatni� Bibliotek� Ludzko�ci szczecinianie zaprojektowali na wyspie po�rodku oceanu, w strefie r�wnikowej. Bo w�a�nie takie miejsce by�oby najdogodniejsze do l�dowania statku kosmicznego przysz�ych odkrywc�w Ziemi po upadku naszej cywilizacji.

28.10.2023 | 09:46

m�odzi z przysz�o�ci�

nauka

Nikola Bukowiecka

plebiscyt

Wizualizacja Ostatniej Biblioteki Ludzko�ci zaprojektowanej w Szczecinie przez studenta i absolwent�w ZUT

M�odzi naukowcy z Bydgoszczy zdominowali program grantowy SOFIA. Pracuj� nad energi� odnawialn�

nauka

Dominik Krzysztofiak

Program grantowy SOFIA adresowany jest do m�odych naukowc�w maj�cych nowatorskie pomys�y na rozw�j odnawialnych �r�de� energii. Trzy z czterech nagrodzonych projekt�w jest autorstwa badaczy zwi�zanych z Bydgoszcz�.

27.10.2023 | 14:01

energia odnawialna

Politechnika Bydgoska

Kamil Skonieczny, Micha� Stopel i Tomasz Cierlicki

Prognoza pogody na Wszystkich �wi�tych. W niekt�rych rejonach Polski mo�e spa�� nieg

Nauka

Krzysztof Drozdowski

Jesienne ni�e przechodz� nad Europ� jeden za drugim. Coraz �mielej wchodz� w g��b kontynentu i kszta�tuj� pogod� w naszym kraju.

27.10.2023 | 12:00

nauka

pogoda

prognoza pogody

zdrowie

Zaskakuj�ce odkrycie: samice szympansa zwyczajnego te� przechodz� menopauz�

menopauza

Tomasz Ulanowski

Jednak tylko niekt�re. A te, kt�re ju� po menopauzie prze�ywaj� znaczn� cz�� doros�ego �ycia, wcale nie chc� si� zajmowa� wnukami.

27.10.2023 | 06:10

antropologia

nauka

przyroda

szympans

Jak oddychanie przez nos pomaga biegaczom

fitness

Dan Gordon (Anglia Ruskin University), Chloe French (Anglia Ruskin University), Jonathan Melville (Anglia Ruskin University)

Oddychanie odbywa si� pod�wiadomie. Nie musimy podczas codziennych czynno�ci o tym my�le�. Jednak podczas �wicze� wielu z nas staje si� bardziej �wiadomych oddechu.

26.10.2023 | 18:30

bieganie

nauka

oddychanie

The Conversation

Miliony dla badaczy my�li JPII. Tak minister wspiera humanist�w

humanistyka

Alicja Gardulska

Za projekt o "szczeg�lnym znaczeniu dla polityki naukowej pa�stwa" uznano stworzenie "Przewodnika pedagogiki spo�ecznej Jana Paw�a II".

26.10.2023 | 16:29

MEiN

nauka

PiS

Przemys�aw Czarnek

Apel uczonych do przysz�ego rz�du i Sejmu: podnie�cie nak�ady na badania podstawowe!

nauka

Piotr Cie�li�ski

Dyrektorzy najwi�kszych instytut�w PAN oraz przedstawiciele najwi�kszych polskich uczelni apeluj� do przysz�ego rz�du o zwi�kszenie finansowania nauki i bada�, zw�aszcza bud�etu Narodowego Centrum Nauki, kt�re zosta�o zag�odzone przez ministra...

26.10.2023 | 16:00

apel

granty

Narodowe Centrum Nauki

naukowcy

Psycholo�ka: "Badam, kim s� polscy single. �ycie w pojedynk� nie zawsze jest czym� negatywnym"

polscy naukowcy donosz�

Dr hab. Katarzyna Adamczyk

�ycie w pojedynk� nie oznacza bycia osob� samotn� lub nieszcz�liw�. To sytuacja, kt�ra wynika z wielu czynnik�w, dlatego osoby nieb�d�ce w zwi�zku stanowi� bardzo zr�nicowan� grup�. Badacze obecnie pragn� zrozumie� t� r�norodno�� oraz jasne...

26.10.2023 | 13:00

nauka

psychologia

relacje i zwi�zki

�y� Lepiej. Psychologia Codziennie

Psycholo�ka prowadz�ca badania nad polskimi singlami, dr hab. Katarzyna Adamczyk z Uniwerystetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Deepfejki w s�u�bie wojny. Jak wykorzystuje je propaganda Rosji i Ukrainy?

Nauka

Kasper Kalinowski

Nowe technologie to nie tylko pociski hipersoniczne czy drukarki 3D, kt�re zapewniaj� cz�ci zamienne niezb�dne na polu walki. Wojna w Ukrainie by�a pierwsz�, w kt�rej propaganda obu stron si�gn�a w tak du�ym stopniu po deepfejki.

26.10.2023 | 11:20

deepfake

nauka

nowe technologie

wojna w Ukrainie

Te g��bokie kaniony nie widzia�y �wiat�a s�onecznego od co najmniej 14 mln lat

Antarktyda

Tomasz Ulanowski

Z powodu globalnego ocieplenia s�o�ce mo�e znowu do nich zajrze� - prorokuj� naukowcy w pi�mie "Nature Communications".

26.10.2023 | 06:10

antropocen

globalne ocieplenie

nauka

Zmiana Klimatu

Antarktyda bez lodu - mapa topograficzna opublikowana 12.12.2019 r.

Naukowcy apeluj� o rozdzielenie Ministerstwa Edukacji i Nauki. "Byli�my traktowani po macoszemu"

ministerstwo edukacji i nauki

Alicja Gardulska

PiS stworzy� jedno ministerstwo - MEiN - dwa lata temu dla ministra Czarnka. "Po��czenie resort�w nie przynios�o nauce korzy�ci" - pisz� dzi� naukowcy i apeluj� o ich rozdzielenie.

25.10.2023 | 17:25