NAUKA Gazeta Wyborcza

K�tnik domowy wi�kszy - o�mionogi olbrzym. Szcz�liwy dom, w kt�rym paj�ki s�

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

W naszych domach mieszka wiele gatunk�w paj�k�w, jednak �aden nie wzbudza takiego l�ku jak k�tnik domowy wi�kszy.

26.11.2022 | 13:23

biologia

nauka

przyroda

zwierz�ta

K�tniki przebywaj� g��wnie w piwnicach, gara�ach, korytarzach czy na strychach. Wiosn� i latem wychodz� na zewn�trz i noc� mo�na je zauwa�y�, jak siedz� na �cianach budynk�w lub w�druj� po chodnikach

S�siedzi maj� problem z przedszkolem. Rodzice: "Dzieci s� straszone pi�� mechaniczn�, oblewane wod�, wyzywane"

Kowale

Karolina Kijek, Marcin Rybak

Rodzice dzieci z przedszkola "Jask�ka" przy ul. Jask�czej we Wroc�awiu opisuj�, �e okoliczni mieszka�cy, niezadowoleni z takiego s�siedztwa, mieli je straszy� pi�� mechaniczn�, wyzywa� i oblewa� wod�. Prokuratura prowadzi post�powanie ws....

25.11.2022 | 17:27

dzieci

edukacja

konflikt

nauka

Ul. Jask�cza we Wroc�awiu, przy kt�rej mie�ci si� przedszkole 'Jask�ka'.

Po szczepionce mRNA przeciw COVID naukowcy stworzyli podobn� - na gryp�

szczepienia

Margit Kossobudzka

Chodzi nie o szczepionk� jednosezonow�, ale uniwersaln� - chroni�c� przed wszystkimi znanymi wirusami grypy. Skuteczniejsz� i d�ugoterminow�.

25.11.2022 | 15:48

COVID-19

grypa

nauka

szczepienia przeciw grypie

Grypa atakuje ze zdwojon� si��. Zdj�cie ilustracyjne.

Naukowcy potrafi� wreszcie zdiagnozowa� ADHD nie tylko na podstawie oceny zachowania

ADHD

Margit Kossobudzka

Jak odr�ni� ADHD od normalnego zachowania dziecka? - pytaj� cz�sto rodzice. Do tej pory psycholog lub lekarz m�g� to oceni� tylko na podstawie analizy samego zachowania. Wkr�tce eksperci mog� otrzyma� nowe narz�dzie diagnozy.

25.11.2022 | 14:00

adhd

nauka

zaburzenia koncentracji

zaburzenia rozwojowe

Dziecko z ADHD podczas rezonansu magnetycznego.

Prognoza pogody. Na wschodzie �agodna zima, na zachodzie - jesie�. B�dzie jeszcze gorszy smog

prognoza pogody

Krzysztof Drozdowski

Podzia� Polski na ch�odny i bia�y wsch�d oraz relatywnie ciep�y zach�d utrzyma si� przez najbli�szy tydzie�. Za kilka dni ch�odniej zrobi si� jednak w ca�ym kraju. Przestanie za to pada�. I zwi�kszy si� zanieczyszczenie powietrza.

25.11.2022 | 11:18

nauka

pogoda

Na innych planetach prawie na pewno co� ... �yje

kosmos

Kasper Kalinowski

Jak geologia mo�e pom�c w poszukiwaniu �ycia na innych planetach, jakie warunki s� niezb�dne do jego powstania, z jakimi miejscami eksperci wi�� najwi�ksze nadzieje i jak� form� mo�e przybra� �ycie pozaziemskie? Rozmawiamy z geolo�k� planetarn� dr...

25.11.2022 | 06:00

jowisz

Jutronauci 2022

nauka

�ycie pozaziemskie

Choroba nowotworowa zawsze powoduje niedo�ywienie organizmu?

prawda czy mit

Margit Kossobudzka

Rak uruchamia mechanizmy, kt�re prowadz� do wyniszczenia chorego.

25.11.2022 | 06:00

choroby nowotworowe

nauka

nowotwory

rak

Niedo�ywienie chorego mo�e wyd�u�y� albo nawet uniemo�liwi� leczenie przeciwnowotworowe

Co najmniej kilkana�cie procent Polak�w wierzy w czarn� magi� i czarnoksi�nik�w

m�zg

Tomasz Ulanowski

�rednio na ca�ym �wiecie w czarnoksi�skie zdolno�ci niekt�rych os�b - np. umiej�tno�� rzucania urok�w - wierzy a� 40 proc. ludzi.

24.11.2022 | 16:00

antropologia

czary

nauka

przyroda

Biochemik prof. Mariusz Wi�ckowski: Staramy si� zrozumie� rzadkie choroby genetyczne wyst�puj�ce u dzieci

polscy naukowcy donosz�

Mariusz Wi�ckowski

To choroby wi��ce si� z odk�adaniem si� �elaza w m�zgu. Prowadz� do niepe�nosprawno�ci oraz przedwczesnej �mierci.

24.11.2022 | 12:32

biologia

chemia

dzieci

nauka

Prof. dr hab. Mariusz Wi�ckowski - kierownik Pracowni Biologii Mitochondri�w i Metabolizmu w Instytucie Biologii Do�wiadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie.

Tylko 4 granty ERC dla naukowc�w z Polski, w�r�d nich badacz z UJ. 1,49 mln euro na badania wp�ywu AI na miejsk� mobilno��

nauka

Ada Chojnowska

Niemcy - 81, Wielka Brytania - 70, Polska - 4. Cho� polskim naukowcom wci�� daleko do lider�w w zdobywaniu grant�w ERC, s� powody do dumy. Dr Rafa� Kucharski z UJ otrzyma� niemal maksymaln� wysoko�� presti�owego unijnego dofinansowania.

24.11.2022 | 12:04

badania

granty

sztuczna inteligencja

Uniwersytet Jagiello�ski

Polak opowiedzia� o tym, jak dosta� si� do rezerwy astronaut�w ESA

kosmos

Kamil Deresz, Tomasz Ulanowski

Dr S�awosz Uzna�ski jest w grupie 11 astronaut�w rezerwist�w Europejskiej Agencji Kosmicznej. Ich nazwiska ESA og�osi�a wczoraj.

24.11.2022 | 10:35

Europejska Agencja Kosmiczna

nauka

�odzianin S�awosz Uzna�ski, kandydat na kosmonaut�. Fot. ESA.

W USA urodzi�y si� dzieci z zarodk�w zamro�onych 30 lat temu. To rekord w zabiegach in vitro

nauka

Katarzyna Staszak

Mia�em pi�� lat, gdy B�g da� im �ycie - m�wi ojciec bli�ni�t. Zarodki zamro�ono w 1992 r. Adopcje in vitro s� cz�ste tak�e w Polsce.

24.11.2022 | 06:00

biologia

in vitro

zdrowie

Rachel i Philip Ridgeway z dzie�mi. Na r�kach: Lydia Ann i Timothy Ronald urodzone 31 pa�dziernika.

Nasz m�zg potrzebuje �wicze�. Co zrobi�, �eby utrzyma� go w jak najlepszej kondycji?

m�zg

Michalina Sobol

Wed�ug bada� przeprowadzonych na uniwersytecie w Columbii m�zg zaczyna si� starze� ju� po 25. roku �ycia. Co zrobi�, �eby jego wydajno�� by�a jak najlepsza przez d�ugie lata? Jak �wiczy� m�zg?

24.11.2022 | 06:00

edukacja

nauka

pami��

poradnik zdrowie

Jak �wiczy� m�zg, �eby dzia�a� jak najlepiej? �wietnym narz�dziem s� gry planszowe i strategiczne.

Naukowcy odkryli potencjalny mechanizm powstawania migreny

migrena

Margit Kossobudzka

Po raz pierwszy uczeni zaobserwowali powi�kszone przestrzenie oko�onaczyniowe w m�zgach os�b cierpi�cych na migren�. Pytanie, czy ten mechanizm prowadzi do rozwoju choroby, czy jest jej skutkiem?

23.11.2022 | 19:00

m�zg

nauka

przyczyny migreny

zdrowie

(A) Powi�kszone przestrzenie m�zgowe uwidocznione jako okr�g�e, ciemne zmiany (strza�ka) w lewym p�acie skroniowym w przypadku migreny z aur�. (B) Asymetria w wygl�dzie naczy� korowych.

Nagrody PAN dla badaczy z Uniwersytetu w Bia�ymstoku za wybitne osi�gni�cia naukowe

Uniwersytet w Bia�ymstoku

xp

Prof. dr hab. Tomasz Brzezi�ski oraz prof. dr hab. Jaros�aw Mariusz �awski s� w�r�d laureat�w tegorocznej Nagrody Naukowej Oddzia�u Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie i w Bia�ymstoku.

23.11.2022 | 18:03

nauka

Polska Akademia Nauk

Dw�ch badaczy z Uniwersytetu w Bia�ymstoku znalaz�o si� w�r�d tegorocznych laureat�w Nagrody Naukowej Oddzia�u Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie i w Bia�ymstoku

Polski naukowiec S�awosz Uzna�ski astronaut� rezerwowym Europejskiej Agencji Kosmicznej

kosmos

Kamil Deresz, Tomasz Ulanowski

ESA wybra�a sze�cioro aktywnych astronaut�w, w tym jednego paraastronaut� (z niepe�nosprawno�ci�). A tak�e 11 rezerwist�w, m.in. dr. S�awosza Uzna�skiego.

23.11.2022 | 16:22

Europejska Agencja Kosmiczna

nauka

Wielki Zderzacz Hadron�w

Astronautka ESA W�oszka Samantha Cristoforetti podczas szkolenia niewa�ko�ciowego w basenie. Od 28 wrze�nia 2022 r. dowodzi Mi�dzynarodow� Stacj� Kosmiczn�

Bez wody nie ma �ycia. Ale obecno�� wody utrudnia jego narodziny. I co teraz?

przyroda

Nicolas M. Morato [Purdue University]

Naukowcy proponuj� wyja�nienie tego paradoksu.

23.11.2022 | 14:00

biologia

chemia

nauka

Prezydent Duda patrzy w przysz�o�� polskiej nauki. Ale nie widzi tam kobiet

Spo�ecze�stwo

Anna Wo�niak

Prezydent Andrzej Duda powo�a� 18-osobow� Rad� ds. Szkolnictwa Wy�szego, Nauki i Innowacji. W�r�d ekspert�w nie ma �adnej kobiety. Opozycja pyta: dlaczego? My mo�emy si� tylko domy�la�...

23.11.2022 | 13:08

Andrzej Duda

kobiety

nauka

naukowczynie

Inauguracja roku akademickiego Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, pa�dziernik 2022.

Brak s�o�ca zabi� synka austriackiego hrabiego. Naukowcy zbadali mumi� ch�opca sprzed 400 lat

Klikbajt i fakt

Miko�aj Marcysiak

Ma�y austriacki arystokrata by� chorobliwie oty�y, ale jednocze�nie niedo�ywiony. I prawdopodobnie przez ca�e swoje kr�tkie �ycie nigdy nie widzia� s�o�ca.

23.11.2022 | 11:00

archeologia

genetyka

nauka

witamina D

Mumia dziecka z krypty Hellmons�dt. Prze�om XVI i XVII wieku

Europa wybra�a nowych astronaut�w. Dzi� dowiemy si�, czy w�r�d nich jest Polka lub Polak

kosmos

Kamil Deresz

Nazwiska kilkorga szcz�liwc�w i blisko 20 os�b pozostaj�cych w rezerwie Europejska Agencja Kosmiczna ma przedstawi� o godz. 14.

23.11.2022 | 06:00

nauka

Agresja w sporcie. Udowodniono, �e koszykarki s� bardziej agresywne ni� siatkarki

m�zg

Kasper Kalinowski

Wynika to jednak z kontaktowej natury samej dyscypliny. Sport kobiecy r�ni si� znacz�co od rozgrywek m�czyzn - we wszystkich dyscyplinach, tak�e w pi�ce no�nej, zmagania kobiet s� mniej brutalne.

22.11.2022 | 14:00

agresja

nauka

psychologia

sport

Artemida przelecia�a tu� obok Ksi�yca. Ale najwa�niejszy test jeszcze przed statkiem Orion

kosmos

Kamil Deresz

O godz. 13:56 naszego czasu ameryka�ski statek kosmiczny Orion przelecia� 131 km nad powierzchni� Ksi�yca. Bezza�ogowa misja Artemis I to d�ugo oczekiwany powr�t NASA na Srebrny Glob. W kolejnych lotach maj� ju� wzi�� udzia� astronauci.

21.11.2022 | 15:46

artemis

ksi�yc

nauka

IMGW ostrzega przed oblodzeniem. Ale zapowiada te� lekkie ocieplenie

prognoza pogody

Tomasz Ulanowski

Wed�ug prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej jesie� ma wr�ci� pod koniec tygodnia. B�dzie to jednak jesie� zimna.

21.11.2022 | 14:00

nauka

pogoda

smog

Prognoza pogody. Idzie lekkie ocieplenie. Prognozowane �rednie temperatury maksymalne w ci�gu najbli�szych pi�ciu dni

Artemida na orbicie wok� Ksi�yca (na �ywo)

kosmos

Tomasz Ulanowski

Ameryka�ska misja Artemis I (Artemida - bli�niacza siostra Apolla) ma dzi� wej�� na orbit� wok� Ksi�yca. NASA prowadzi relacj� na �ywo z tego wydarzenia.

21.11.2022 | 11:15

artemis

ksi�yc

nauka

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Tomasz Ulanowski

Oto liczba dekady (raczej nie stulecia): w ub. tygodniu liczba ludzi przekroczy�a 8 mld.

21.11.2022 | 06:00

Domykamy rewolucj� w leczeniu cukrzycy, kt�rej celem by�o uzyskanie odpowiedniego poziomu cukru

"�una by�a tak silna, �e mieszka�cy odleg�ej Division Street mogli przy niej czyta� gazet�" Pocz�tki lampy �ukowej.

Nauka

Ainissa Ramirez

Po latach wyrzecze� William Wallace dopi�� swego i zyska� uznanie samego Thomasa Edisona. Jak donosi� "New York Sun" lampy �ukowe, kt�re wynalaz�, dostarcza�y �wiat�a o mocy "r�wnej 4000 �wiec ka�da", a fabryki mog�y odt�d pracowa� na dwie zmiany.

20.11.2022 | 12:48

nauka

wynalazki

Zyzu� t�u�cioch - samce tego paj�ka jako jedne z nielicznych u�ywaj� d�wi�k�w w czasie god�w

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Nie mam poj�cia, dlaczego kto� nazwa� tego paj�ka w taki spos�b. To chyba najzabawniejsza nazwa w�r�d wszystkich naszych stawonog�w, ale to niejedyny pow�d, dla kt�rego warto bli�ej pozna� zyzusia.

19.11.2022 | 11:46

nauka

owady

Zysusie rzadko pojawiaj� si� poza budynkami, cho� czasami si� to zdarza. Tego osobnika znalaz�em w podziemnym przej�ciu dla pieszych za miastem

Magdalena �ernicka-Goetz. Polsko-brytyjska biolo�ka i embriolo�ka, kt�rej badania zmieni�y wiedz� o pocz�tkach �ycia

embriologia

Monika Redzisz

Nasze eksperymenty daj� nadziej�, �e w przysz�o�ci wi�cej kobiet b�dzie mog�o donosi� �yw�, zdrow� ci��

19.11.2022 | 06:00

biologia

ci��a

kom�rki

nauka

Magdalena �ernicka-Goetz, profesor biologii i embriologii.

Naukowcy u�yli Teleskopu Webb'a do �ledzenia narodzin gwiazdy. Czy zobaczysz j� na niebie?

Nauka

Kamil Deresz

Naukowcy zaobserwowali narodziny gwiazdy. Ma kszta�t klepsydry.

18.11.2022 | 18:37

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba

kosmos

nauka

teleskop Webba

Korniki s� wprawnymi rolnikami. Uprawiaj� grzyby, piel� i stosuj� antybiotyki

Nauka

Mateusz Sowi�ski

Rolnictwo jest znane ludzko�ci od tysi�cy lat. Pierwszymi rolnikami by�y jednak owady, kt�re ju� 60 mln lat temu zajmowa�y si� upraw� grzyb�w.

18.11.2022 | 16:18

nauka

owady

rolnictwo

Immunologiczne pociski wymierzone w raka. Pierwsza obiecuj�ca pr�ba nowej terapii

nowotwory

Margit Kossobudzka

Naukowcy coraz lepiej manipuluj� naszymi kom�rkami odporno�ciowymi. Dzi�ki edycji gen�w tworz� bro� zdoln� wybi�rczo niszczy� kom�rki nowotworowe.

18.11.2022 | 13:29

limfocyty t

nauka

rak

zdrowie

DNA. Metoda CRISPR polega na edytowaniu naszych gen�w: wytnij-wklej

Nadchodzi och�odzenie i opady �niegu. Zimowa pogoda zostanie z nami co najmniej przez tydzie�

Nauka

Krzysztof Drozdowski

Zrobi�o si� ch�odno, a w niekt�rych miejscach na wschodzie i po�udniu kraju pojawi� si� nawet niewielki �nieg. Niebawem mo�e jeszcze bardziej si� och�odzi�.

18.11.2022 | 09:35

nauka

och�odzenie

prognoza pogody

�nieg

Wchodzi student na zaj�cia, a tam: morderstwo. Wirtualna sala zbrodni na Uniwersytecie Wroc�awskim jak w Harvardzie

Uniwersytet Wroc�awski

Joanna Dzikowska

Za drzwiami sali numer 201 znaleziono cia�o. Kobieta w b��kitnym �akiecie le�y na dywanie obok kanapy, w pokoju jest ba�agan.

18.11.2022 | 07:09

kryminalistyka

nauka

studenci

wirtualna rzeczywisto��

Wirtualna sala zbrodni na Uniwersytecie Wroc�awskim

Liczba ludzi przekroczy�a 8 mld. Co to oznacza? Antropocen roz�adowuje ziemsk� bateri�

antropocen

Tomasz Ulanowski

Od pocz�tku epoki antropocenu liczba ludzi �yj�cych jednocze�nie na Ziemi wzros�a przesz�o 2,5-krotnie.

17.11.2022 | 20:00

ekocyd

nauka

przyroda

Ameryka�ski astronauta Bruce McCandless podczas pierwszego w historii niezabezpieczonego lin� spaceru kosmicznego. 7.02.1984 r.

Tej zimy grypa i przezi�bienie zaatakuj� ze zdwojon� si�� - przewiduj� wirusolodzy

grypa

Margit Kossobudzka

Liczba hospitalizacji z powodu grypy w Stanach Zjednoczonych jest najwy�sza od 12 lat. Naukowcy twierdz�, �e zaci�gneli�my d�ug immunologiczny, kt�ry teraz zaczynamy sp�aca�.

17.11.2022 | 17:35

infekcje g�rnych dr�g oddechowych

nauka

wirus rsv

zdrowie

Doktoranci Politechniki Warszawskiej: Stworzyli�my opatrunek, kt�ry wykrywa zaka�enie

polscy naukowcy donosz�

Piotr Walter, Dominik Baraniecki, Tomasz Raczy�ski

W plaster wdrukowane s� czujnik i antena. Informacj� odbiera aplikacja w telefonie. Opatrunek SmartHeal jest innowacyjny i tani. Wygra� w�a�nie mi�dzynarodowy konkurs - Nagrod� Jamesa Dysona.

17.11.2022 | 13:40

medycyna

nauka

Od lewej: Dominik Baraniecki, Piotr Walter, Tomasz Raczy�ski

Naukowcy z Politechniki Bia�ostockiej opatentowali urz�dzenie, kt�re pomo�e w rehabilitacji nadgarstka dos�ownie na biurku

Politechnika Bia�ostocka

xp

Dr in�. Piotr Borkowski i mgr in�. Natalia Wisi�ska zdobyli dla Politechniki Bia�ostockiej patent na wynalazek: urz�dzenie do rehabilitacji stawu nadgarstkowego oraz promieniowo-�okciowego. To ju� pi�tnasty patent Piotra Borkowskiego.

17.11.2022 | 12:09

medycyna

nauka

wynalazki

zdrowie

Dr in�. Piotr Borkowski i mgr in�. Natalia Wisi�ska zdobyli dla Politechniki Bia�ostockiej patent na wynalazek: Urz�dzenie do rehabilitacji stawu nadgarstkowego oraz promieniowo-�okciowego

Wszyscy maj� czyste r�ce, brudna jest tylko Odra

Zatruta Odra

Jacek Kubiak

Sprostowanie dyrektora Niemczuka opublikowane przez nas 16 listopada br. wnosi nieco nowego �wiat�a do afery z zatruciem Odry tego lata. Wynika z niego, �e PIW-PIB jest czysty jak �za. Ale nasuwa si� pytanie, czy w og�le kto� w Polsce by� w�wczas w...

17.11.2022 | 11:36

ekologia

nauka

Odra

Globalne ocieplenie wzmacnia najs�absze cyklony tropikalne - ostrzegaj� w "Nature" naukowcy

antropocen

Tomasz Ulanowski

Mocy nabiera wi�c a� 70 proc. wszystkich cyklon�w tropikalnych, kt�re co roku rodz� si� nad rozgrzanym oceanem.

16.11.2022 | 18:30

COP27

globalne ocieplenie

nauka

pogoda

Huragan Ian nad Karaibami - widoczny z pok�adu Mi�dzynarodowej Stacji Kosmicznej. 26.09.2022 r.

Czy samo �ycie mog�o przyczyni� si� do tego, �e Mars nie nadaje si� do zamieszkania?

Nauka

Boris Sauterey [�cole normale sup�rieure (ENS) ? PSL]

We wszech�wiecie nie brakuje warunk�w niezb�dnych do powstania �ycia, ale kiedy �ycie si� pojawia, rzadko jest w stanie utrzyma� d�ugotrwa�� zdolno�� do zasiedlania swojego �rodowiska planetarnego. Podobnie mog�o by� w przypadku Marsa.

16.11.2022 | 16:35