NAUKA Gazeta Wyborcza

By�am dziewczynk�, technologie by�y nie dla mnie. Cho� tata stworzy� pierwsze w Polsce pismo o komputerach

nieustraszona w pracy

Magdalena Warchala-Kope�

Bianka Siwi�ska: Wykszta�cenie in�ynierskie daje kobietom moc, niezale�no�� finansow�, wielkie mo�liwo�ci rozwoju i spe�nienia.

05.05.2023 | 05:59

edukacja

nauka

technologie

Rozwi�� quiz: Co wiesz o DNA?

quizy Wyborczej

Paulina Mozolewska, Katarzyna Staszak, Ewa Tomkowska, Kasper Kalinowski, Tomasz Ulanowski

Sprawd�, czy wiesz, co to s� telomery, kiedy mo�na zrobi� testy genetyczne sprawdzaj�ce ojcostwo, gdzie zosta� zmodyfikowany genetycznie pierwszy cz�owiek i co wynik�o z bada� DNA Beethovena?

04.05.2023 | 19:29

biologia

genetyka

klonowanie

nauka

Nie �yje profesor Uniwersytetu Morskiego Bogumi� ��czy�ski

Uniwersytet Morski w Gdyni

Krzysztof Roma�ski

1 maja br. zmar� profesor Uniwersytetu Morskiego w Gdyni Bogumi� ��czy�ski. W ostatnich latach kierowa� Dzia�em Armatorskim i Praktyk Morskich UMG, kt�ry zarz�dza m.in. �aglowcem "Dar M�odzie�y". Mia� 70 lat.

04.05.2023 | 16:01

Gdynia

Nauka

Odeszli.pl

Tr�jmiasto

Bogumi� ��czy�ski - profesor Uniwersytetu Morskiego w Gdyni

W USA zatwierdzono pierwsz� na �wiecie szczepionk� przeciwko wirusowi RSV

wirus rsv

Margit Kossobudzka

Jest ona skierowana dla os�b w wieku 60 lat i starszych. Wyprodukuje j� firma farmaceutyczna GSK.

04.05.2023 | 15:09

nauka

szczepionki

zdrowie

Neurobiolo�ka: Badam, jak �smy zmys� wp�ywa na nasze zachowanie

polscy naukowcy donosz�

Dr Aleksandra Herman

Interocepcja, cz�sto nazywana �smym zmys�em, pozwala nam odbiera� i przetwarza� bod�ce z cia�a, np. to, jak szybko bije nam serce.

04.05.2023 | 13:30

Co czuj�

m�zg

nauka

neurobiologia

Dr Aleksandra Herman z Pracowni Obrazowania M�zgu Instytutu Nenckiego

Dlaczego r�e pachn� r�ami? Naukowcy dodaj� puzzel do rozwi�zania tajemnicy r�anego aromatu

m�zg

Tomasz Ulanowski

Cho� w�ch jest jednym z najstarszych zmys��w, to wbrew pozorom nie do ko�ca wiemy, dlaczego r�e pachn� r�ami, ani co to w og�le oznacza.

04.05.2023 | 11:47

nauka

przyroda

ro�liny

zwierz�ta

Czy lody s� zdrowe? Oto, co m�wi nauka

lody

Duane Mellor (Aston University)

Pojedyncze badanie naukowe wyj�te z szerszego kontekstu mo�e sprawia�, �e b�dziemy podejmowa� niekorzystne dla zdrowia decyzje dietetyczne. Przyjrzyjmy si� badaniom dotycz�cym lod�w.

04.05.2023 | 06:00

choroby

choroby uk�adu kr��enia

cukrzyca

dieta

Dieta keto i cukrzyca. Czy op�aca si� unika� w�glowodan�w?

dieta

Katarzyna Staszak

Mo�na dzi�ki niej szybko schudn�� i kontrolowa� poziom cukru, ale czy mo�na tak je�� zawsze? Naukowcy sprawdzili, jak dieta keto dzia�a u os�b z cukrzyc�. I por�wnali j� z diet� �r�dziemnomorsk�.

03.05.2023 | 15:00

cukrzyca

dieta ketogeniczna

dieta �r�dziemnomorska

nauka

Olsztyn. Tak wygl�da nowa siedziba Polskiej Akademii Nauk [ZDJ�CIA]

inwestycje

Robert Robaszewski

Trwa budowa centrum badawczego, kt�re sprawi, �e wzro�nie pozycja Olsztyna na naukowej mapie Polski.

03.05.2023 | 12:00

nauka

Olsztyn

Polska Akademia Nauk

zdj�cia

Chcesz uszy� futro bez u�ycia ig�y? Naukowcy odkryli, jak to si� robi�o w paleolicie

archeologia

Miko�aj Marcysiak

Archeolodzy odtworzyli technik� ku�niersk� sprzed 40 tys. lat.

03.05.2023 | 10:00

homo sapiens

nauka

naukowcy odkryli

Wystawa w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu.

Nanoplastik przenika z po�ywienia do m�zgu w ledwie dwie godziny - dowodz� naukowcy

antropocen

Paulina Mozolewska

Eksperymenty wykaza�y, �e nanoplastik mo�e przenika� barier� krew-m�zg poprzez interakcje z... cholesterolem.

02.05.2023 | 16:00

mikroplastik

m�zg

nauka

plastik

Uwaga! ChatGPT cz�sto podejmuje irracjonalne decyzje

sztuczna inteligencja

Mayank Kejriwal [University of Southern California]

Czy sztuczn� inteligencj� mo�na nauczy� og�lnych zasad racjonalnego podejmowania decyzji? Na to pytanie wci�� nie mamy - w najlepszym wypadku - odpowiedzi.

02.05.2023 | 14:00

ChatGPT

m�zg

nauka

Pogodowy rollercoaster. IMGW ostrzega. Dzisiaj zaatakuje cyklon "Wolf"

pogoda

Tomasz Ulanowski

Ostrze�enia IMGW dotycz� ulewnego deszczu. W niekt�rych rejonach pojawi� si� te� burze - mo�liwe, �e z gradem. Zmienna pogoda czeka nas do ko�ca tygodnia.

02.05.2023 | 10:33

nauka

prognoza pogody

Czy einstein naprawd� zosta� znaleziony? Nasz czytelnik ma w�tpliwo�ci

einstein

Piotr Cie�li�ski, Robert G�sior

Einstein to p�ytka o takim kszta�cie, �e jej kopiami daje si� pokry� ca�� p�aszczyzn�, szczelnie i bez przerw, ale wy��cznie w spos�b nieokresowy. To znaczy, �e wz�r z p�ytek nie powtarza si� jak na banalnej pod�odze z prostok�tnych klepek.

02.05.2023 | 06:00

fizyka

matematyka

nauka

Z p�ytki (wieloboku) znalezionej przez Davida Smitha mo�na u�o�y� wy��cznie nieokresowe parkiety, kt�rych wz�r si� nie powtarza

Maj�wka. Dlaczego nicnierobienie jest wa�ne dla zdrowia

maj�wka

Katarzyna Staszak

Jak wyci�gn�� z maj�wki tyle samo dobra co z d�u�szego urlopu? Podpatruj, co robi� ludzie odpr�eni.

01.05.2023 | 14:00

nauka

zdrowie

zdrowie psychiczne

�y� Lepiej. Psychologia Codziennie

Przeci�tny Polak zjada blisko 80 kg mi�sa rocznie. Kotlet dziennie!

antropocen

Tomasz Ulanowski

A my bajamy o hodowli przemys�owej owad�w i o mi�sie z prob�wki. Zamiast ograniczy� spo�ycie mi�sa co najmniej czterokrotnie i odprzemys�owi� nasze rolnictwo - m�wi "Wyborczej" prof. Paulina Kramarz z UJ.

01.05.2023 | 10:00

dieta

nauka

sztuka �ycia

zdrowie

Przeci�tny Polak zjada blisko 80 kg mi�sa rocznie. Kotlet dziennie!

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Tomasz Ulanowski

Coraz wi�cej wiemy o otaczaj�cym nas �wiecie. A mimo to go niszczymy. Zapraszamy na podsumowanie naukowych odkry� ubieg�ego tygodnia.

01.05.2023 | 06:00

4 sposoby, jak sztuczna inteligencja mo�e pom�c studentom

Nauka

W. Ian O'Byrne [College of Charleston]

W miar�, jak systemy sztucznej inteligencji odgrywaj� coraz wi�ksz� rol� w �yciu codziennym, zmieniaj� r�wnie� �wiat edukacji.

30.04.2023 | 19:57

edukacja

nauka

Strefa ucznia

sztuczna inteligencja

Tygrysy r�wnie� maj� osobowo��. Niekt�re cechy pomagaj� im przetrwa�

Nauka

Kasper Kalinowski

Najwi�ksze na �wiecie koty posiadaj� indywidualne cechy charakteru. To pierwsze badanie tego typu.

30.04.2023 | 17:42

biologia

nauka

osobowo��

tygrysy

Nie ma religii bez rytua��w. Dlaczego?

Nauka

Robin Dunbar

Chodzenie po ogniu, biczowanie si�, synchronizacja ruch�w, kl�kanie w odpowiednim momencie - tego typu rytua�y stanowi� rdze� praktyk religijnych. Dlaczego s� niezb�dne?

30.04.2023 | 10:05

antropologia

ewolucja

nauka

psychologia

Indie, Uttar Pradesh. Festiwal kolor�w i wiosny �wi�tuj�cy mi�o�� mi�dzy Kryszn� a Radh�.

Jak� osobowo�� maj� lekarze? Ma to wa�ne konsekwencje praktyczne

Nauka

Kasper Kalinowski

Okazuje si�, �e lekarze s� bardziej ekstrawertyczni, ugodowi i sumienni, ale r�wnie� bardziej neurotyczni i mniej otwarci na do�wiadczenia ni� ich pacjenci. Co to oznacza dla pacjent�w?

30.04.2023 | 06:40

medycyna

nauka

psychologia

�ywa butelka na wod�. Naukowcy sfotografowali niezwyk�� struktur� pi�r step�wki pustynnej

zwierz�ta

Margit Kossobudzka

Ekstremalne zbli�enie ptasich pi�r, kt�re maj� niesamowit� zdolno�� zatrzymywania wody podczas lotu, mo�e zainspirowa� nast�pn� generacj� materia��w ch�onnych.

29.04.2023 | 16:55

biologia

nauka

nowe technologie

przyroda

Witajcie w mamalversie. Naukowcy por�wnali genomy a� 240 r�nych ssak�w

zwierz�ta

Margit Kossobudzka

Od dwugramowego nietoperza po wielotonowe wieloryby. Na naszej planecie �yje ponad 6 tys. gatunk�w ssak�w - w tym ludzie - kt�re bardzo si� od siebie r�ni�. A co nas wszystkich ��czy?

28.04.2023 | 20:58

dna

ewolucja

genetyka

nauka

Jak ro�liny wp�ywaj� na twoje psychik� i dobrostan

Nauka

Sven Batke (Edge Hill University)

Nawet ma�a ro�lina doniczkowa na biurku mo�e mie� na nas silniejszy wp�yw, ni� si� wydaje.

28.04.2023 | 11:23

nauka

ogr�d

ro�liny

ro�liny doniczkowe

S�onie indyjskie trac� dom. Czy czeka je zag�ada gatunkowa?

ekocyd

Tomasz Ulanowski

S�onie indyjskie s� zagro�one wymarciem. Ich przysz�o�� rysuje si� w coraz bardziej czarnych barwach.

28.04.2023 | 06:00

antropocen

nauka

przyroda

zwierz�ta

Zaklejenie ust plastrem na noc poprawia sen?

prawda czy mit

Margit Kossobudzka

Zwolennicy tej metody uwa�aj�, �e je�li zakleimy usta, zmusimy organizm do oddychania wy��cznie przez nos, kt�ry jest przystosowany do filtrowania z powietrza bakterii, kurzu i alergen�w.

28.04.2023 | 06:00

alergia

nauka

pr�chnica

sen

Czy zaklejanie ust przed za�ni�ciem to dobry pomys�?

Jedzenie frytek mo�e sprzyja� depresji i zaburzeniom l�kowym

dieta

Tomasz Ulanowski

To nie �art, ale temat powa�nej publikacji naukowej, kt�ra ukaza�a si� w ostatnim wydaniu tygodnika "PNAS". Wed�ug jej autor�w jedzenie frytek rzeczywi�cie jest zwi�zane z wi�kszym ryzykiem depresji i zaburze� l�kowych.

27.04.2023 | 11:46

depresja

nauka

zaburzenia l�kowe

zdrowie

Dlaczego kobiety lubi� "odmie�c�w" i "dziwak�w"? Naukowcy szukali odpowiedzi w akwarium

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Mo�e was zdziwi�, �e badanie obejmowa�o... gupiki, ale wbrew pozorom doborem p�ciowym ryb rz�dz� takie same prawa jak doborem p�ciowym ludzi.

27.04.2023 | 06:31

biologia

m�zg

nauka

relacje i zwi�zki

Dob�r p�ciowy. Samica gupika (na g�rze po prawej), do kt�rej zalecaj� si� dwa samce. Kt�rego wybierze?

Studenci z bydgoskiego UKW powalcz� o presti�ow� nagrod�. Mo�esz im pom�c

nauka

Sandra Zakrzewska

Zesp� Impatient Drivers z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy zakwalifikowa� si� do fina�owego etapu mi�dzynarodowego konkursu Bosch Future Mobility Challenge 2023.

26.04.2023 | 16:02

Bydgoszcz

szkolnictwo

UKW

Zesp� 'Impatient Drivers' z bydgoskiego UKW zakwalifikowa� si� do fina�owego etapu mi�dzynarodowego konkursu 'Bosch Future Mobility Challenge 2023'.

"The New York Times": Na wyspie w Nowym Jorku ma powsta� kampus klimatyczny za 700 mln dol.

nauka

Emma G. Fitzsimmons, Dana Rubinstein

Na idyllicznej, 172-akrowej (69,6 hektar�w) wyspie u wybrze�y Dolnego Manhattanu powstanie �ywe laboratorium rozwi�za� klimatycznych. Poprowadzi je Uniwersytet Stony Brook.

26.04.2023 | 12:11

katastrofa klimatyczna

kryzys klimatyczny

laboratorium

Nowy Jork

Ilustracja dostarczona przez Skidmore, Owings & Merrill przedstawia rendering proponowanego centrum klimatycznego z budynkami pokrytymi ro�linno�ci� na wyspie Governors Island

O czym my�li i marzy pszczo�a? Fascynuj�ca pr�ba zg��bienia jej zmys��w, emocji i �wiadomo�ci

Nauka

Lars Chittka

Moim celem b�dzie przekonanie ci�, �e ka�da pszczo�a ma �wiadomo�� otaczaj�cego j� �wiata i w�asnej wiedzy, w tym osobistych wspomnie�. �e na sw�j spos�b docenia rezultaty swoich dzia�a�. Oraz �e charakteryzuje si� zdolno�ci� do podstawowych emocji...

26.04.2023 | 07:04

biologia

m�zg

nauka

przyroda

Jak oni cicho �piewaj�! �le s�yszycie wokal, zag�uszaj� go instrumentali�ci? To nie z�udzenie

muzyka

Tomasz Ulanowski

Naukowcy poddali analizie zmiany w nag�o�nieniu muzyki popularnej w ostatnich siedmiu dekadach.

25.04.2023 | 17:00

m�zg

nauka

D�wi�kowiec podczas przygotowa� do koncertu

Le�ny labirynt na dachu i w�glowa elewacja z kwiatami paproci. W Katowicach powstanie �l�skie Interdyscyplinarne Centrum Chemii

Uniwersytet �l�ski

Magdalena Warchala-Kope�

- Warunki, w kt�rych pa�stwo pracujecie, s� dramatyczne, zatem sk�adam szczeg�lne s�owa uznania za dotychczasowe osi�gni�cia - m�wi� do pracownik�w Instytutu Chemii U� Aleksander Mirek, architekt, kt�ry zaprojektowa� dla nich now� siedzib�.

25.04.2023 | 16:35

architektura

Katowice

nauka

�l�skie Interdyscyplinarne Centrum Chemii

Powtarza�a matur�, w wieku 26 lat pracuje w NASA. "Nie trzeba by� ekspertem, ale zadawa� dobre pytania"

Praca

Edyta Bry�a

Ma 26 lat i dosta�a prac� w NASA. B�dzie pracowa� nad mapowaniem kl�sk �ywio�owych, pisz�c kod w Pythonie, kt�ry zautomatyzuje proces tworzenia tych map. Poznajcie genialn� Juli� Stankiewicz.

25.04.2023 | 15:50

Artemis 1

Julia Stankiewicz

NASA

nauka

Jak si� �y�o neolitycznym mieszka�com zielonego P�wyspu Arabskiego? Narzekali na pogod�

archeologia

Miko�aj Marcysiak

Wykopaliska w oazie Al-Ula mog� pom�c w ustaleniu tego, jak oko�o 7 tys. lat temu wygl�da�o �ycie ludzi na P�wyspie Arabskim.

25.04.2023 | 07:00

Arabowie

badania naukowe

nauka

odkrycie

Grupa trzech du�ych mustatili - wielkich kamiennych konstrukcji sprzed tysi�cy lat w Arabii Saudyjskiej

Idzie och�odzenie. Pogod� zmieni nam cyklon "Udo". Za to maj�wka mo�e by� ciep�a

pogoda

Tomasz Ulanowski

Prognoza pogody. Po kilku ciep�ych i s�onecznych dniach czeka nas ch�odna ko�c�wka miesi�ca. Kwiecie� plecie�!

24.04.2023 | 10:46

antropocen

globalne ocieplenie

nauka

prognoza pogody

Zbli�a si� och�odzenie. Anomalia �rednich temperatur w ci�gu najbli�szych dni na tle �redniej dla tego okresu z lat 1979-2000

Europa skwierczy. 7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Upa�y, susze i rekordowe po�ary targaj� Europ�. Najnowszy raport s�u�by klimatycznej Copernicus nie pozostawia z�udze�. Ale naukowcy maj� te� dobre wie�ci: b�dzie mo�na wcze�niej wykrywa� i leczy� chorob� Parkinsona, no i... Wielka Pacyficzna Plama...

24.04.2023 | 06:36

Choroba Parkinsona

koty

nauka

Upa�y, susze i rekordowe po�ary targaj� Europ�. Najnowszy raport s�u�by klimatycznej Copernicus nie pozostawia z�udze�...

Serce pytona zaskakuje naukowc�w. To przysz�o�� leczenia chor�b serca?

Nauka

Bill Schutt

Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Irvine dokonali w 2005 roku obserwacji, �e w ci�gu trzech dni po spo�yciu posi�ku serce pytona birma�skiego zwi�ksza swe wymiary o 40 proc. Naukowcy maj� nadziej�, �e pomo�e to w leczeniu chor�b serca u...

23.04.2023 | 17:28

nauka

serce

zdrowie

Uczeni zbadali powody, dla kt�rych tw�j kot za�atwia si� poza kuwet�

zwierz�ta

Margit Kossobudzka

Naukowcy z Uniwersytetu w Helsinkach ustalili kilka kluczowych czynnik�w, kt�re zwi�kszaj� ryzyko, �e tw�j kot b�dzie si� za�atwia� nie tylko w kuwecie.

23.04.2023 | 14:33

koty

nauka

przyroda

Pozbawiona l�ku i towarzyska osobowo�� kot�w, a tak�e czysta kuweta zmniejszaj� ryzyko za�atwiania si� poza ni�.

Oto owad, kt�ry dba o czysto�� naszych las�w. Poznajcie �cierwca

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

W naszych lasach mo�na spotka� wiele owad�w, kt�re sprz�taj� szcz�tki organiczne. Jednym z nich jest �cierwiec (Oiceoptoma thoracicum), czyli �adnie ubarwiony chrz�szcz, kt�ry wyst�puje niemal przez ca�y rok. Naj�atwiej mo�na go jednak zaobserwowa�...

22.04.2023 | 18:04

Dzie� Ziemi

nauka

owady

�cierwiec nie jest du�y, d�ugo�� jego cia�a dochodzi do 1,5 cm