NAUKA Gazeta Wyborcza

Chemik: Tworz� nanomateria�y pozwalaj�ce na pokonywanie barier obecnych technologii fotonicznych

polscy naukowcy donosz�

dr hab. Wiktor Lewandowski, prof. UW

Analizuj�c rozw�j technologii mo�na powiedzie�, �e XX w. skupia� si� na elektryczno�ci, a wiek XXI w. to epoka fotoniki, czyli sposobu wytwarzania, manipulacji i detekcji �wiat�a.

16.11.2023 | 15:35

biologia

chemia

fizyka

nanotechnologia

Dr hab. Wiktor Lewandowski, szef Pracowni Syntezy Organicznych Nanomateria��w w Zak�adzie Chemii Organicznej i Technologii Chemicznej Wydzia�u Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, 9 pa�dziernika 2023 r.

Zanieczyszczenia powietrza wp�ywaj� na odleg�o�� odbytowo-p�ciow� p�odu. Co z p�odno�ci� przysz�ych pokole�?

Nauka

Paulina Mozolewska

Zanieczyszczenia powietrza, znane ze swojego szkodliwego wp�ywu na uk�ad oddechowy, mog� tak�e zagra�a� zdrowiu reprodukcyjnemu przysz�ych pokole� - wynika z bada� ameryka�skich naukowc�w.

16.11.2023 | 13:27

nauka

p�odno��

p��d

zanieczyszczenie powietrza

Politechnika Bia�ostocka. Nowoczesny robopies b�dzie wspiera� edukacj� przysz�ych in�ynier�w

Politechnika Bia�ostocka

xp

Wykonuje komendy, chodzi przy nodze, potrafi robi� r�ne sztuczki, nie merda tylko ogonem, bo go nie ma. Gdziekolwiek si� pojawia, wywo�uje u�miech. Mechatroniczny pies to nowo�� na Wydziale Mechanicznym Politechniki Bia�ostockiej.

16.11.2023 | 10:54

nauka

studenci

Mechatroniczny pies to nowo�� na Wydziale Mechanicznym Politechniki Bia�ostockiej

Praca w Berlinie, doktorat na Uniwersytecie Zielonog�rskim. "Nauka ma sens, warto by�o si� po�wi�ci�"

Uniwersytet Zielonog�rski

Izabela Budakowska

Praca w Berlinie, a Wezuwiusz i Pompeje w Zielonej G�rze - taki pomys� na �ycie mia�a Agata Szyli�czuk, nowa doktor na Uniwersytecie Zielonog�rskim. - Chcia�am si� rozwija�, mam swoje ambicje - m�wi. Zwie�czenie doktoratu �wi�towa�a z...

16.11.2023 | 06:47

doktorat

nauka

Poznajcie SoG, program bij�cy nas na g�ow� w r�ne gry. Coraz bli�ej og�lnej sztucznej inteligencji?

sztuczna inteligencja

Tomasz Ulanowski

Jego tw�rcy nazwali go "Studentem gier". Jest mistrzem w szachy i go, pokonuje inne programy sztucznej inteligencji w pokera oraz w planszowy "Scotland Yard".

16.11.2023 | 06:00

gry

nauka

naukowcy odkryli

przyroda

Mamy wol� wygra� co� dla w�asnych dzieci ni� dla siebie. Zmiany mo�na zaobserwowa� ju� na poziomie aktywno�ci m�zgu

psychologia

Kasper Kalinowski

Czy ludzie s� sk�onni podj�� wi�kszy wysi�ek, aby uzyska� nagrody dla w�asnych dzieci ni� dla siebie? Mamy tak.

15.11.2023 | 19:00

mama

m�zg

nauka

opieka nad dzieckiem

�wiatowy Dzie� Rzucenia Palenia Tytoniu. Dobry pow�d, by rzuci� palenie

papierosy

Katarzyna Staszak

Prawie 60 proc. u�ytkownik�w tytoniu na ca�ym �wiecie chce rzuci� palenie. �wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) mo�e im w tym pom�c.

15.11.2023 | 14:31

choroby

nauka

na��g

palenie

Filmoterapia, czyli jak sprawi�, by seans mia� lecznicz� moc

The Conversation

Jenny Hamilton (University of Lincoln)

Wielu z nas lubi uczucie towarzysz�ce ogl�daniu dobrego filmu. Smutny dramat mo�e pom�c nam uwolni� emocje, a komedia poprawi� nastr�j. Filmy pomagaj� odkry� swoje emocje na bezpiecznym gruncie.

15.11.2023 | 13:54

film

nauka

psychologia

zdrowie

Smutny film mo�e pom�c nam uwolni� emocje

Naukowcy z U� odkryli nowy minera�. Karwowskiit pochodzi z Ziemi, ale przypomina sk�adnik meteorytu

nauka

Magdalena Warchala-Kope�

Karwowskiit zosta� odkryty przez zesp� naukowc�w, w sk�ad kt�rego wchodz� czterej pracownicy Uniwersytetu �l�skiego. Znaleziono go w Jordanii, w okolicach miasta Al-Katrana.

15.11.2023 | 13:44

Chorz�w

geologia

minera�y

Sosnowiec

Wraca pomys� obowi�zkowych lekcji etyki. "Aby to mia�o sens, musimy przesta� j� traktowa� jak religi� soft"

By� rodzicem

Dominika Wantuch

Polska szko�a przyzwyczaja dzieci do tego, �e nauczyciel ma jedyn� s�uszn� odpowied�. Ja jej nie mam. Staram si� zadawa� pytania, ucz� dyskutowa� i my�le� samodzielnie. Rozmowa z Krystianem Karczem, nauczycielem etyki.

15.11.2023 | 09:20

etyka

filozofia

nastolatki

nauka

Etyka jest cz�ci� filozofii, a filozofia wywodzi si� z naturalnej, wrodzonej potrzeby zadawania pyta� ju� od dziecka.

Zmiany klimatu utrudni� drzewom uprawianie seksu

antropocen

Tomasz Ulanowski

U cz�ci gatunk�w ro�lin te� wyst�puj� p�cie - m�ska i �e�ska. A ich owocny seks zale�y od sprzyjaj�cych wiatr�w.

15.11.2023 | 06:05

drzewa

globalne ocieplenie

nauka

przyroda

Las Pilczycki - Obszar Natura 2000, 27 maja 2020 r.

Dzieci korzystaj�, kiedy wychowuje je ca�a wioska. Ich matki r�wnie�

Tomasz Ulanowski

Badanie pewnej wsp�lnoty �owiecko-zbierackiej pokazuje, �e ka�dego dnia tamtejsze niemowl�ta s� pod czu�� opiek� 15 r�nych os�b.

14.11.2023 | 18:05

antropologia

macierzy�stwo

nauka

rodzina

Wioska Pigmej�w Aka w lesie tropikalnym w Republice Konga

Czym s� kom�rki HeLa? Biolog zajmuj�cy si� nowotworami wyja�nia

Nauka

Ivan Martinez [West Virginia University]

Tragedia Henrietty Lacks pomog�a wyja�ni�, jak dzia�a nowotw�r raka szyjki macicy. Mimo �e zmar�a ponad 70 lat temu, jej kom�rki wci�� s� analizowane w wielu laboratoriach.

14.11.2023 | 16:35

Henrietta Lacks

nauka

nowotwory

The Conversation

Widok apoptotycznej kom�rki HeLa pod mikroskopem.

Co by by�o, gdyby kampus uniwersytecki zaatakowa�y drony? �wiczenia w Kaliszu

nauka

Janusz Jaros

Na ca�ym �wiecie u�ywa si� dron�w bojowych do zamach�w i atak�w. Najwy�szy czas, �eby si� do tego przygotowa� - m�wi moderator �wicze� prof. Ireneusz Dziubek z Instytutu Nauk o Bezpiecze�stwie Uniwersytetu Kaliskiego.

14.11.2023 | 15:54

atak

drony

policja

stra� po�arna

Wojna atomowa. Co by si� sta�o, gdyby Rosja lub Chiny zbombardowa�y USA pociskami j�drowymi

bomba atomowa

Tomasz Ulanowski

Od razu zgin�oby nawet dwa miliony Amerykan�w. W dalszej kolejno�ci promieniowanie radioaktywne mog�oby poch�on�� ycie 300 mln ludzi w Ameryce P�nocnej - szacuj� naukowcy z Princeton.

14.11.2023 | 15:05

antropocen

antropologia

atom

ekocyd

Miejsca zagro�one opadem radioaktywnym po ataku na ameryka�skie wyrzutnie mi�dzykontynentalnych pocisk�w nuklearnych - scenariusz u�redniony

Zesp� chirurg�w z Nowego Jorku przeprowadzi� pierwszy na �wiecie przeszczep oka

Nauka

Judyta Wato�a

46-letni Aaron James to pierwszy w historii pacjent, kt�ry przeszed� transplantacj� oka. Nie odzyska� w nim wzroku i prawdopodobnie to ju� nie nast�pi, ale oko pozostaje �ywe, a to oznacza prze�amanie kolejnej bariery w medycynie.

14.11.2023 | 11:35

chirurgia

medycyna

nauka

oczy

Dr Eduardo Rodriguez, kierownik chirurgii plastycznej na Uniwersytecie Nowojorskim Langone Health, bada Aarona Jamesa w Nowym Jorku, 23 pa�dziernika 2023 r.

Jak si� leczy cukrzyc� w Polsce. Przegl�d aktualnych terapii

cukrzyca

Margit Kossobudzka

Odpowiednio dobrane leki modyfikuj� przebieg cukrzycy, zmniejszaj� ryzyko powik�a�, a w efekcie wyd�u�aj� �ycie. Czym dysponuje wsp�czesna medycyna?

14.11.2023 | 06:01

cukrzyca typu 1

cukrzyca typu 2

nauka

zdrowie

W Polsce mamy ponad 3 mln os�b z cukrzyc�, a prognozy potwierdzaj� ci�g�e zwi�kszanie si� tej liczby.

Akademia Kopernika�ska mia�a wynosi� europejsk� i �wiatow� nauk� na wy�yny. Teraz wielu postuluje jej likwidacj�

badania naukowe

Alicja Gardulska

Akademia Kopernika�ska, kt�ra powsta�a mimo protest�w �rodowiska naukowego, jest mocno okopana prawnie. Sekretarza wybrano na siedmioletni� kadencj�, a cz�onkowie s� w�a�ciwie nieusuwalni.

14.11.2023 | 05:02

Akademia Kopernika�ska

granty

ministerstwo edukacji i nauki

nauka

Siedziba Akademii Kopernika�skiej - Szko�a G��wna Miko�aja Kopernika. Warszawa, 9 listopada 2023 r.

U os�b z niepe�nosprawno�ci� intelektualn� nowotw�r diagnozowany jest zbyt p�no. Dlaczego?

The Conversation

Martin McMahon (Trinity College Dublin)

U wielu os�b z niepe�nosprawno�ci� intelektualn� raka diagnozuje si�, gdy choroba ju� si� rozprzestrzeni�a i powsta�y przerzuty, a szanse na prze�ycie s� mniejsze.

13.11.2023 | 14:00

choroby

nauka

nowotw�r

osoby z niepe�nosprawno�ciami

Kom�rki nowotworowe atakowane przez limfocyty T.

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Siedem odkry�

Ewa Tomkowska

Naukowcy dowiedli, �e Grenlandia traci swoje ostatnie lodowce szelfowe, inni badacze ostrzegaj� przed zag�ad� dw�ch milion�w gatunk�w zwierz�t i ro�lin, a psycholodzy odkryli, jakie uniwersalne zachowania mog� pom�c naprawi� intymne relacje....

13.11.2023 | 07:00

nauka

naukowcy

naukowcy odkryli

odkrycia

Lodowiec 'Stopa s�onia' w p�nocnej Grenlandii

Bia�ko w starciu z krzemem. Arty�ci zyskuj� nowe narz�dzie do walki ze sztuczn� inteligencj�

Nauka

Kasper Kalinowski

Najnowsze, oparte na sztucznej inteligencji modele generowania obraz�w w rodzaju MidJourney zaczynaj� stanowi� realne zagro�enie dla artyst�w. Naukowcy maj� jednak spos�b, �eby im pom�c.

12.11.2023 | 19:00

arty�ci

nauka

nowe technologie

sztuczna inteligencja

Arty�ci walcz�cy ze sztuczn� inteligencj�

Prakolczatka Attenborough uznana za wymar�� odnaleziona w trudno dost�pnych g�rach Indonezji

zwierz�ta

Kasper Kalinowski

Wcze�niejsze wyprawy natrafi�y tylko na poszlaki i �lady pozostawione w ziemi przez prakolczatki. Ekspedycje utrudnia�o te� przekonanie lokalnych Papuas�w o �wi�to�ci g�r, w kt�rych �yj� prakolczatki.

12.11.2023 | 14:07

antropocen

biologia

kolczatka

nauka

Naukowcy o tym, czy sztucznej inteligencji nale�y si� ba�. "Niestety, troch� tak" [WIDEO]

sztuczna inteligencja

S�awomir Szyma�ski

- Sztuczna inteligencja, wbudowana w maszyny, bardzo szybko stanie si� przyjacielem cz�owieka- przekonywali niekt�rzy naukowcy podczas debaty zorganizowanej przez "Wyborcz� Wroc�aw". Jednak niekt�rzy zastrzegali, �e sztuczna inteligencja niesie ze...

11.11.2023 | 19:15

ChatGPT

cyfryzacja

debata

nauka

Prof. Leppert o edukacji i nauce w umowie koalicyjnej: Nie wierz� w wyprowadzenie polityki ze szk�

nauka

Aleksandra Lewi�ska

- Przy za�o�eniu, �e resort edukacji obejmuje polityk lub polityczka, zamiar wyprowadzenia polityki ze szk� brzmi nieprzekonywaj�co - m�wi prof. Roman Leppert, pedagog z UKW w Bydgoszczy, o zapisach umowy koalicyjnej.

11.11.2023 | 12:28

edukacja

koalicja

UKW

umowa koalicyjna

Pierwsze �ywe narodziny chimerycznej ma�py dzi�ki wykorzystaniu kom�rek macierzystych

nauka

Paulina Mozolewska

Chimera to organizm zbudowany z kom�rek r�ni�cych si� genetycznie. Nazwa pochodzi od ziej�cego ogniem potwora z mitologii greckiej, kt�ry by� po cz�ci lwem, koz� i w�em.

11.11.2023 | 09:00

embriologia

genetyka

kom�rki macierzyste

ma�py

Do bada� naukowcy wybrali zarodki makak�w krabo�ernych, kt�re s� cz�sto wykorzystywane w badaniach biomedycznych.

Jak kolibry przemykaj� przez szczeliny w�sze od swoich cia�? Naukowcy odkrywaj� tajemnic�

ptaki

Tomasz Ulanowski

Okazuje si�, �e obdarzone do�� sztywnymi skrzyd�ami kolibry stosuj� dwie sprytne strategie.

10.11.2023 | 11:07

biologia

lasy

nauka

przyroda

Rak p�cherza moczowego. Pierwsze objawy mo�na dostrzec w moczu

Tylko Zdrowie

Paulina Mozolewska

U m�czyzn rak p�cherza moczowego plasuje si� na czwartym miejscu w rankingu najcz�ciej wyst�puj�cych nowotwor�w. Ust�puje jedynie rakowi p�uc, gruczo�u krokowego i jelita grubego.

10.11.2023 | 06:00

choroba

mocz

nauka

nowotw�r

"Pedagogika Katolicka" z punktami od Czarnka. Krytykom odpowiada: "Lewakom �yczymy nawr�cenia"

czasopisma naukowe

Alicja Gardulska

Pismo, decyzj� ministra Czarnka, awansowa�o do tej samej ligi naukowej, w kt�rej s� "Nature" i "Science". W ostatnim numerze dowodzi, �e w pe�ni na to zas�u�y�o.

09.11.2023 | 14:25

badania

nauka

PiS

Przemys�aw Czarnek

Prawnik z PAN: �ledz�, jak rozw�j sztucznej inteligencji wp�ywa na regulacje prawne

polscy naukowcy donosz�

Kamil Muzyka

W obecnym stanie prac nad sztuczn� inteligencj� nie mamy obawy, �e "maszyny si� zbuntuj�" i nas zniewol� pod butem cybernetycznej junty. Boimy si� tego, �e kto� m�g�by korzysta� z nich w spos�b szkodliwy. Rozw�j AI zmusza do stworzenia nowych...

09.11.2023 | 12:53

nauka

prawo

roboty

sztuczna inteligencja

Kamil Muzyka, Warszawa, 31 pa�dziernika 2023 r.

Zag�ada mo�e zagra�a� a� dw�m milionom gatunk�w zwierz�t i ro�lin - ostrzegaj� naukowcy

antropocen

Tomasz Ulanowski

W Europie mo�e wymrze� niemal jedna pi�ta gatunk�w fauny i flory. Jest wi�c jeszcze gorzej, ni� si� obawiali�my.

09.11.2023 | 10:19

ekocyd

nauka

przyroda

ro�liny

Konik polny Prionotropis rhodanica. �yje (jeszcze) tylko na stepie Crau w po�udniowej Francji (poni�ej dop�ywu rz. Durance do Rodanu). Krytycznie zagro�ony wygini�ciem

Jak wszy podbi�y Ameryk�? Dwa razy

wszy

Tomasz Ulanowski

Oczywi�cie za ka�dym razem z lud�mi. Najpierw przyby�y tam z p�niejszymi pierwszymi Amerykanami, a potem z Europejczykami.

09.11.2023 | 06:00

antropologia

genetyka

nauka

owady

Naukowcy stworzyli dro�d�e z syntetycznymi chromosomami. Czy projektowanie organizm�w stanie si� mo�liwe?

genetyka

Paulina Mozolewska

Autorzy kilku artyku��w opublikowanych w czasopismach grupy "Cell Press" pisz� wprost - tak, ich celem jest nabycie umiej�tno�ci projektowania i konstrukcji ca�ych genom�w r�nych organizm�w od podstaw.

08.11.2023 | 17:23

chromosomy

dna

dro�d�e

nauka

Jeste� tym, co jesz. Co pi�ta �mier� na �wiecie wynika ze z�ej diety

Tylko Zdrowie

Katarzyna Staszak

Jeszcze nigdy tyle bada� na �wiecie nie by�o skupionych na stylu �ycia, w tym na zaleceniach dietetycznych.

08.11.2023 | 16:23

dieta

medycyna

nauka

owoce

'Zmiany w sposobie od�ywiania mog� znacznie obni�y� ryzyko wielu chor�b, np. cukrzycy typu 2 czy nowotwor�w.'

Co zrobi�, aby zwi�zek przetrwa�? Psycholodzy wskazuj� 14 strategii

psychologia

Kasper Kalinowski

Co robi�, aby romantyczny zwi�zek przetrwa�? Naukowcy wskazuj� na uniwersalne zachowania, jakie podejmujemy, aby naprawia� intymne relacje. Obie p�cie pozostaj� zaskakuj�co zgodne co do ich skuteczno�ci.

08.11.2023 | 14:32

nauka

poradniki Wyborczej

relacje i zwi�zki

zwi�zki

Grenlandia traci swoje ostatnie lodowce szelfowe. Nowe badanie

Grenlandia

Tomasz Ulanowski

Oznacza to, �e topnienie l�dolodu grenlandzkiego znacznie przyspieszy.

07.11.2023 | 17:00

antropocen

globalne ocieplenie

lodowce

nauka

Sfotografowany w sierpniu 2016 r. pop�kany Zachariae Isstrom, lodowiec w p�nocnej Grenlandii. Do 2003 r. jego sp�ywaj�cy do oceanu j�zor tworzy� lodowiec szelfowy. Po rozpadzie lodowca szelfowego topnienie tego l�dowego znacznie przyspieszy�o

Korepetycje popularne jak nigdy i drogie jak nigdy... "Nawet nie musz� si� og�asza�"

Finanse i podatki

Justyna Sobolak

Ceny korepetycji z ka�dym rokiem rosn�, a najlepsi nauczyciele maj� kalendarze wype�nione po brzegi i cz�sto odprawiaj� zainteresowanych z kwitkiem. Przyznaj� wprost, �e tak du�ego zainteresowania zaj�ciami, jak w tym roku, jeszcze nie by�o.

07.11.2023 | 15:22

ceny

korepetycje

nauka

szko�a

Korepetycje muzyczne (zdj�cie ilustracyjne)

Prawnik, walcz�cy o niezawis�o�� s�d�w, nie przyjmie nadania tytu�u profesora od Andrzeja Dudy. "Nie mam ochoty �ciska� pana r�ki"

polityka

Magdalena Warchala-Kope�

Jacek Barcik, adwokat i wyk�adowca Uniwersytetu �l�skiego, tytu� profesora zwyczajnego uzyska� prawie trzy lata temu, ale zaproszenie na zwi�zan� z jego przyznaniem uroczysto�� do Pa�acu Prezydenckiego otrzyma� dopiero teraz. Nie zamierza si� na...

07.11.2023 | 13:55

Katowice

nauka

Prawo i Sprawiedliwo��

Uniwersytet �l�ski

Prof. Jacek Barcik kandydauje na rektora Uniwersytetu �l�skiego

Pij mleko, b�dziesz wielki? Wyci�gamy z�e wnioski z bada� genetycznych - ostrzegaj� naukowcy

mleko

Tomasz Ulanowski

Badania te wci�� obejmuj� bowiem ma�o zr�nicowan� grup� ludzi - kt�ra nie jest reprezentatywna nie tylko dla ca�ej ludzko�ci, ale nawet dla bardziej ograniczonej populacji. Przyk�ad b��dnego wniosku?

07.11.2023 | 12:45

biologia

cholesterol

genetyka

nauka

Zdolno�� do trawienia laktozy po okresie niemowl�cym jest te� do�� zr�nicowana w r�nych populacjach.

"Pedagogika Katolicka" w czo��wce czasopism wa�nych dla rozwoju nauki

czasopisma naukowe

Alicja Gardulska

Po najnowszych zmianach w punktacji czasopism dokonanych przez ministra Czarnka, publikacje w "Pedagogice Katolickiej" b�d� r�wnie cenione, jak te w "Nature" i "Science". Redakcja ostrzeg�a ju� autor�w, �e tekst�w nie wolno kopiowa� z internetu.

07.11.2023 | 12:42

badania naukowe

nauka

PiS

Przemys�aw Czarnek

Minister edukacji w rz�dzie PiS podczas wr�czania za�wiadcze� o wyborze na pos�a Sejmu X Kadencji. Warszawa, Sejm, 26 pa�dziernika 2023 r.

Czy ludzie rodz� si� z dobrym poczuciem r�wnowagi?

The Conversation

Gurpreet Singh

Nikt nie rodzi si� ze zdolno�ci� do jazdy na deskorolce, surfowania, a nawet stania na palcach. Fizjoterapeuta wyja�nia mechanizmy, kt�re pomagaj� nam utrzyma� si� na nogach.

07.11.2023 | 08:22

fitness

nauka

r�wnowaga

zdrowie

Gimnastyczki z uniwersytetu Fisk podczas przygotowa� do mistrzostw akademickich NCAA.