NAUKA Gazeta Wyborcza

Oto najstarszy kopiec termit�w - budowany od 34 tys. lat

odkrycie naukowe

Tomasz Ulanowski

Naukowcy z Republiki Po�udniowej Afryki odkryli go przypadkowo. I pobili dotychczasowy rekord znanego nauce wieku termitier o... 30 tys. lat.

09.07.2024 | 11:56

nauka

owady

przyroda

termity

"Zero przyci�ga zera". �rodowisko pedagog�w poruszone s�owami prof. Mankiewicza o prof. Leppercie

nauka

Jacek Glugla

Prof. Roman Leppert, pedogog z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, rozpowszechni� komentarz na sw�j temat napisany przez prof. Lecha Mankiewicza z Polskiej Akademii Nauk - fizyka, astronoma i nauczyciela. I ruszy�a lawina.

09.07.2024 | 06:06

konflikt

uczelnie

Huragan Beryl - dlaczego jest wyj�tkowy?

zjawiska atmosferyczne

Krzysztof Drozdowski

W chwili, kiedy pisz� te s�owa huragan Beryl wchodzi na l�d w ameryka�skim stanie Teksas. Obecnie jest huraganem 1. kategorii w skali Saffira - Simpsona.

08.07.2024 | 14:00

huragan

nauka

pogoda

zjawiska pogodowe

Huragan Beryl w chwili wej�cia na l�d 8 lipca 2024 r.

Dlaczego jedni �atwo �api� koronawirusa a inni wydaj� si� by� na niego odporni? Niezwyk�y eksperyment

pandemia koronawirusa

Margit Kossobudzka

Pomimo szeroko zakrojonych bada� nad ci�ko chorymi na COVID-19 oraz wielu zeroko zakrojonych bada� prowadz�cych do zatwierdzenia szczepionek i lek�w przeciwwirusowych, SARS-CoV-2 wci�� si� rozprzestrzenia.

08.07.2024 | 13:47

COVID-19

koronawirus

nauka

SARS-CoV-2

Czy �wi�skie narz�dy skr�c� listy oczekuj�cych na przeszczepy?

transplantologia

Paulina Mozolewska

Dawc�w jest za ma�o, wi�c wielu pacjent�w umiera, zanim otrzyma potrzebny narz�d.

08.07.2024 | 11:51

nauka

przeszczepy

zdrowie

zwierz�ta

Piel�gniarka Melissa Mattola-Kiatos wyjmuje nerk� �wini, aby przygotowa� j� do przeszczepu

7 rzeczy, o kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

7 rzeczy

Margit Kossobudzka

Dzika �winia z Azji i mo�liwo�ci sztucznej inteligencji - oto siedem odkry�, kt�re naukowcy zaprezentowali nam w minionym tygodniu.

08.07.2024 | 09:47

archeologia

mikrobiom

muzyka

nauka

Tajemnice astrolabium. Jak dzia�a to co�, co na pomnikach Kopernik trzyma w r�ce

astronomia

Piotr G�uchowski

Ma�o jest os�b na �wiecie, kt�re faktycznie wiedz�, jak dzia�a astrolabium - m�wi popularyzator astronomii in�. Mateusz Krakowczyk.

05.07.2024 | 06:30

Miko�aj Kopernik

nauka

s�o�ce

ziemia

Pomnik Miko�aja Kopernika odzyska� astrolabium. Warszawa 2011 r.

Znamy za�o�enia reformy PAN. Prezes Akademii: "Orbanizacja nauki"

nauka

Alicja Gardulska

Ministerstwo nauki odkrywa karty w sprawie Polskiej Akademii Nauk. I wygl�da na to, �e gra va banque.

05.07.2024 | 05:28

badania naukowe

Dariusz Wieczorek

Maciej Gdula

Marek Konarzewski

Piosenki naprawd� staj� si� coraz bardziej proste - naukowcy to pomierzyli

pop

Tomasz Ulanowski

W pi�mie "Scientific Reports" badacze analizuj� ewolucj� muzyki pop zachodz�c� od po�owy XX w. Dostrzegaj� te� kilka prawdziwie rewolucyjnych lat dla tej muzyki.

04.07.2024 | 17:00

kultura

muzyka

m�zg

nauka

Pi�� tajemniczych staro�ytnych artefakt�w, kt�re s� zagadk� dla archeolog�w

archeologia

Natasha Harlow

M�wi si�, �e archeolodzy s� cz�sto zdumieni lub zaskoczeni swoimi odkryciami. W rzeczywisto�ci jednak dobrze wiedz�, do czego stworzono wi�kszo�� odkrytych przez nich historycznych obiekt�w. Istnieje jednak kilka wyj�tk�w, kt�re naprawd� stanowi�...

04.07.2024 | 13:17

nauka

neolit

Rzymianie

The Conversation

Dwa staro�ytne rzymskie dwunasto�ciany z br�zu i dwudziesto�cian w Rheinisches Landesmuseum w Bonn w Niemczech.

Naukowcy apeluj� o wi�ksze podwy�ki dla pracownik�w uczelni. "M�odzi ludzie wybieraj� karier� w przemy�le"

podwy�ki

Alicja Gardulska

Zwi�zkowcy apeluj� do rz�du o realne podwy�ki dla pracownik�w szkolnictwa wy�szego. Chc�, by politycy zaj�li si� spraw�, zanim zacznie si� nowy rok akademicki.

04.07.2024 | 08:00

badania naukowe

nauka

nowy rz�d Tuska

PKB

Artur Chmielewski, in�ynier z NASA buduje helikopter na misj� na Marsa. "Polskim naukowcom brakuje odwagi. Tego powinni uczy� w szkole"

NASA

Ma�gorzata Skowro�ska

W szkole i na studiach trzeba uczy�, �e kwestionowanie autorytet�w to nic z�ego. Tylko z takiego tw�rczego fermentu rodzi si� post�p. To zreszt� ciekawe, �e Polacy, kt�rzy s� bardzo krytyczni, co wida� po komentarzach w internecie albo tramwaju, s�...

04.07.2024 | 07:15

artur chmielewski

edukacja

misja na marsa

nauka

Artur Chmielewski, in�ynier pracuj�cy w NASA

Biolodzy: Stworzyli�my atlas kom�rek serca. To droga do nowych terapii

polscy naukowcy donosz�

Dr Karim Abu Nahia, dr Cecilia Lanny Winata

Danio pr�gowany nie jest z�ot� rybk�, ale potrafi spe�nia� �yczenia. Dzi�ki niemu poznali�my sekrety rozwoju serca, co mo�e mie� znaczenie dla zdrowia ludzi.

04.07.2024 | 06:05

badania naukowe

kardiologia

nauka

naukowcy odkryli

Naukowcy z Laboratorium Genomiki Rozwoju Danio Pr�gowanego IIMCB: (od prawej) kieruj�ca badaniem dr Cecilia Winata oraz g��wny autor dr Karim Abu Nahia, wspierany przez dr Agat� Sulej

Pingwiny cesarskie poradzi�yby sobie wsz�dzie

pingwiny

Jim Mastro, Gerald L. Kooyman

Potrafi� zanurkowa� na dziesi�� minut na g��boko�� wi�ksz� ni� 500 metr�w, a gdy na zewn�trz trwaj� burze �nie�ne i temperatura osi�ga -84�C opuszczaj� skupisko, aby si�... och�odzi�.

03.07.2024 | 19:59

nauka

zwierz�ta

Dzika �winia z Azji. Oto najstarsze dzie�o sztuki figuratywnej i narracyjnej

sztuka

Tomasz Ulanowski

Odkryto je na Celebesie. Naukowcy zastosowali now� metod� datowania i ocenili jego wiek na 53,5 tys. lat. O szczeg�ach informuj� w najnowszym "Nature".

03.07.2024 | 17:05

antropologia

archeologia

dzie�o sztuki

kultura

UWM ze statusem Uniwersytetu Europejskiego. Co to oznacza dla student�w?

UWM

Robert Robaszewski

Dzi�ki temu wyr�nieniu studenci Uniwersytetu Warmi�sko-Mazurskiego b�d� mogli m.in. bra� udzia� w zaj�ciach partnerskich uczelni europejskich w Lizbonie czy Walencji.

03.07.2024 | 13:40

edukacja

nauka

Olsztyn

studenci

UWM. Budynek Wydzia��w: Prawa i Adminstracji oraz Nauk Spo�ecznych.

Mr�wki te� maj� chirurg�w. Pierwszy taki przypadek

mr�wki

Tomasz Ulanowski

Mr�wcze chirur�ki (w ko�cu robotnice to samice) ograniczaj� si� do dw�ch zabieg�w: oczyszczania rany i amputacji. Na dodatek wyb�r procedury jest �ci�le zale�ny od miejsca rany.

02.07.2024 | 17:05

chirurgia

nauka

owady

przyroda

Huragan "Beryl" zapisuje si� w historii i pustoszy Karaiby

huragan

Tomasz Ulanowski

Przed "Berylem" jeszcze Haiti, Kuba, Jamajka i Jukatan. Czy to wszystko przez nas?

02.07.2024 | 11:47

antropocen

cyklon

globalne ocieplenie

Klimat i �rodowisko

Huragan 'Beryl' 30 czerwca. Ju� mia� kategori� czwart�, ale jeszcze nie uderzy� w Karaiby

Zjawiskowy turkan na Spitsbergenie. To mro�ny raj ptasiarzy

Dr Betleja patrzy na ptaki

Jacek Betleja

Spitsbergen przyci�ga r�wnie� ptasiarzy. Drugi raz wybra�em si� tam, aby zobaczy� mew� modrodziob� - tylko jej brakuje mi do korony wszystkich 53 gatunk�w mew.

02.07.2024 | 06:05

nauka

ptaki

Spitsbergen

Kanibalizm, medycyna i dieta ro�linna. To r�wnie� oblicze neandertalczyk�w

neandertalczyk

Tom Higham

S�dz�, �e dobrze si� sk�ada, i� dos�owne t�umaczenie greckiego s�owa Neander brzmi "nowy cz�owiek". Fakt, �e niegdy� �y� w Europie odmienny typ cz�owieka, Nowy Cz�owiek, zaszokowa� naukowc�w. Do dzi� jeste�my niesprawiedliwi wobec neandertalczyk�w i...

01.07.2024 | 20:25

antropologia

ewolucja

nauka

Figura woskowa przedstawiaj�ca neandertalczyka z w��czni� w muzeum w Niemczech.

Kolejne niesamowite odkrycie dotycz�ce mikrobiomu

mikrobiom

Tomasz Ulanowski

Okazuje si�, �e sk�ad mikrobiomu jelitowego zale�y od wa�nej zmiennej. Naukowcy ciesz� si�, �e prawdopodobnie znale�li wyja�nienie dotychczasowych trudno�ci z powtarzalno�ci� bada� nad mikrobiomem (mikrobiot�).

01.07.2024 | 17:58

dieta

mikrobiota

nauka

zdrowie

Czym jest szkwa� i jaki jego rodzaj jest najniebezpieczniejszy?

zjawiska pogodowe

Krzysztof Drozdowski

Czym r�ni si� szkwa� od burzy? Kiedy powinni�my si� go obawia�?

01.07.2024 | 16:21

nauka

szkwa�

Szczeniaki przychodz� na �wiat z gotowo�ci� do komunikowania si� z lud�mi

Nauka

Kasper Kalinowski

Psy rodz� si� ze zdolno�ciami komunikacji z lud�mi. Do tego za znaczn� cz�� tych umiej�tno�ci odpowiadaj� geny.

01.07.2024 | 09:05

komunikacja

nauka

psy

psychologia

Szczeniaki maj�ce niewielki kontakt z lud�mi, potrafi� rozumie� gesty wskazuj�ce

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Kasper Kalinowski

Jak r�ni� si� preferencja zapachowe �owc�w-zbieraczy od wsp�czesnych mieszka�c�w Zachodu? Czy ostatnie mamuty z wyspy Wrangla by�y skazane na �mier�? Jak neandertalczycy opiekowali si� chorymi na zesp� Downa? Zapraszam na przegl�d najciekawszych...

01.07.2024 | 06:05

7 rzeczy

odkrycie naukowe

Siedem odkry�

Rekonstrukcja mamuta w�ochatego, znajduj�ca si� w kanadyjskim Royal British Columbia Museum

Nied�wiedzi�wka kaja - mistrzyni samoobrony, kt�ra nie pobiera �adnego pokarmu

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Nied�wiedzi�wka kaja (Arctia caja) nale�y do najliczniejszym ciem w Polsce. Mimo to widuje si� j� do�� rzadko, poniewa� jest aktywna dopiero po zmierzchu. W ci�gu dnia woli si� chowa� w r�nych zakamarkach.

29.06.2024 | 15:28

nauka

owady

�my

Dawniej nied�wiedzi�wka kaja, by�a te� znana pod nazw� nied�wiedzi�wka no��wka i nied�wiedzi�wka gosposia.

Rozmiar ma znaczenie. To dobra wiadomo�� dla kobiet o mniejszych piersiach

karmienie piersi�

Kasper Kalinowski

Odpowiedni rozmiar piersi nie jest konieczny do produkcji mleka spe�niaj�cego potrzeby niemowlaka, cho� mo�e wp�ywa� na jego sk�ad.

28.06.2024 | 16:33

mleko

nauka

piersi

zdrowie

Przesta�cie zarabia� na zabijaniu s�oni, a zacznijcie na ich ochronie - apeluj� naukowcy

s�onie

Tomasz Ulanowski

Inicjatork� listu otwartego skierowanego do w�adz Tanzanii i opublikowanego przez "Science" jest badaczka s�oni Joyce Poole. W�r�d sygnatariuszy jest te� m.in. s�ynna badaczka szympans�w Jane Goodall.

28.06.2024 | 11:13

Afryka

Kenia

nauka

przyroda

Niewielki samiec s�onia afryka�skiego w Parku Narodowym Amboseli w Kenii

Mamuty na Wyspie Wrangla wcale nie by�y skazane na �mier�

mamuty

Tomasz Ulanowski

To znaczy, na pewno nie zabi� ich ch�w wsobny - twierdz� naukowcy w najnowszym wydaniu pisma "Cell". Co wi�c by�o przyczyn� wygini�cia ostatniej populacji mamuta w�ochatego na �wiecie?

28.06.2024 | 06:05

antropocen

antropologia

nauka

przyroda

"Trajkotanie" Papuas�w. Nie ma prymitywnych j�zyk�w

j�zyk

Steven Pinker

Powszechne wyst�powanie z�o�onego j�zyka jest odkryciem, kt�re nape�nia j�zykoznawc�w podziwem i daje pierwszy pow�d do podejrze�, �e j�zyk nie jest wynalazkiem kulturowym, lecz wytworem specyficznego ludzkiego instynktu.

27.06.2024 | 20:08

ewolucja

nauka

Papuasi w Nowej Gwinei, Indonezja, 24 stycznia 2020 r.

Czy mamy wi�cej empatii dla ludzi, kt�rzy s� do nas podobni?

The Conversation

Luca Hargitai [University of Bath], Lucy Anne Livingston [King's College London], Punit Shah [University of Bath]

Empatia nie sprowadza si� tylko do naszej zdolno�ci do zrozumienia kogo� na podstawie podobie�stwa. Uwa�a si�, �e ludzie �yj�cy w bardziej zr�nicowanych spo�ecznie miejscach, jak du�e miasta, s� bardziej tolerancyjni.

27.06.2024 | 18:13

empatia

kultura

nauka

psychologia

Czy mamy wi�cej empatii dla ludzi, kt�rzy s� do nas podobni?

Sztuczna inteligencja sprawia, �e stajemy si� gorszymi lud�mi

k�amstwo

Tomasz Ulanowski

Tak mo�na by podsumowa� wyniki badania ukazuj�ce si� w najnowszym wydaniu pisma "iScience".

27.06.2024 | 17:05

antropologia

m�zg

nauka

psychologia

Rozwi�� naukowy quiz. Co wiesz o pi�ce no�nej?

quizy Wyborczej

Kasper Kalinowski

Sprawd�, czy wiesz, na czym polega "przewaga w�asnego boiska", ile bramek to zas�uga przypadku i co jedz� pi�karze przed meczem?

27.06.2024 | 14:27

Euro 2024

nauka

pi�ka no�na

Neandertalczycy opiekowali si� dzieckiem z zespo�em Downa

archeologia

Tomasz Ulanowski

Mamy kolejn� poszlak� wskazuj�c� na to, �e neandertalczycy byli bardziej ludzcy, ni� jeszcze niedawno si� wydawa�o.

27.06.2024 | 06:00

antropologia

nauka

neandertalczyk

przyroda

"Nie ma powodu, by w jednym mie�cie by�y dwa uniwersytety". Minister Wieczorek zapowiada reform�

uczelnie

Alicja Gardulska

Rewolucji na uczelniach nie b�dzie, przynajmniej na razie. Minister nauki zapowiedzia�, co znajdzie si� w projekcie wyczekiwanej nowelizacji.

26.06.2024 | 17:06

Dariusz Wieczorek

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy�szego

nauka

szkolnictwo wy�sze

Minister nauki i szkolnictwa wy�szego Dariusz Wieczorek podczas spotkania rektor�w i student�w uczelni woj. mazowieckiego, 6 czerwca 2024 r.

Ranking Perspektywy 2024. Uniwersytet Medyczny w Bia�ymstoku z nagrod� za najwi�kszy awans

Uniwersytet Medyczny w Bia�ymstoku

Maciej Cho�odowski

Uniwersytet Medyczny w Bia�ymstoku w rankingu Perspektywy 2024 znalaz� si� na drugim miejscu w�r�d uczelni medycznych i na 12. spo�r�d wszystkich w kraju.

26.06.2024 | 12:26

absolwenci

nauka

Podlaskie

ranking uczelni wy�szych

IMGW ostrzega. Wracaj� upa� i burze

burze

Tomasz Ulanowski

Przedsmak upa�u i burz poczujemy ju� dzi�. Czy te� raczej poczuje go po�owa Polski.

26.06.2024 | 11:21

IMGW

nauka

ostrze�enia meteorologiczne

pogoda

�rednie temperatury maksymalne prognozowane na najbli�sze trzy dni

Liczba i wielko�� po�ar�w ekstremalnych wzros�y ponad dwukrotnie w ostatnich 20 latach

po�ary

Tomasz Ulanowski

Chodzi o najpot�niejsze i najrzadsze po�ary. Wzrost ich liczby i mocy naukowcy przypisuj� zmianom klimatu.

26.06.2024 | 06:00

antropocen

globalne ocieplenie

Klimat i �rodowisko

nauka

Po�ary las�w w stanie Nowy Meksyk w Stanach Zjednoczonych, 24 czerwca 2024 r.

Obejmuj�c ochron� ledwie 1,2 proc. l�d�w, unikniemy zag�ady gatunk�w - twierdz� naukowcy

antropocen

Tomasz Ulanowski

Dlaczego tak niewielkie rezerwaty mia�yby pom�c? Dlatego, �e wi�kszo�� ziemskich gatunk�w jest niezwykle rzadka - argumentuj� uczeni w pi�mie "Frontiers in Science".

25.06.2024 | 16:57

biologia

bior�norodno��

Klimat i �rodowisko

nauka

S�ynne zdj�cie wschodu Ziemi nad powierzchni� Ksi�yca, kt�re 24 grudnia 1968 r. wykona� ameryka�ski astronauta William Anders nale��cy do za�ogi statku Apollo 8

Profesor Akademii Jagiello�skiej w Toruniu zatrzymany przez CBA. W tle zarzuty korupcyjne

CBA

Paulina B�aszkiewicz

Obok profesora toru�skiej uczelni sympatyzuj�cej z PiS w�r�d zatrzymanych jest Roman G., rektor Wy�szej Szko�y Spo�eczno-Ekonomicznej w Gda�sku i Rafa� K., rektor i za�o�yciel Akademii Nauk Stosowanych we Wroc�awiu. Sprawa zatacza szerokie kr�gi.

25.06.2024 | 16:08

nauka

Toru�

zatrzymanie

Naukowe by� albo nie by�, czyli habilitacyjne dylematy

nauka

Ludwik Turko

Jako cz�owiek silnie zwi�zany z nauk� i szkolnictwem wy�szym ze zgroz� patrz� na ministerialn� atrofi�, chaos, bezw�ad i brak jakiejkolwiek koncepcji wykraczaj�cej poza banalne - i do tego zwykle nieprawdziwe - og�lniki.

24.06.2024 | 19:44

Dariusz Wieczorek

naukowcy

uczelnie

wyborcza to wy

Minister nauki i szkolnictwa wy�szego Dariusz Wieczorek.