NAUKA Gazeta Wyborcza

Najliczniejszy nur w Ameryce P�nocnej - polska pogo� za lodowcem

wielki rok ptasiarza

Jacek Betleja

W�r�d listopadowych obserwacji znalaz� si� kolejny p�nocny i ameryka�ski gatunek - lodowiec. To jeden z pi�ciu gatunk�w nur�w na �wiecie, z kt�rych a� cztery mo�na zobaczy� w Polsce.

22.11.2021 | 12:37

nauka

ptaki

zwierz�ta

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Paulina Mozolewska

Kawa czy herbata? Oba napoje mog� nam pom�c utrzyma� dobry stan zdrowia. Jak si� okazuje, przydadz� si� jeszcze dobrze doprawione posi�ki. W tym tygodniu poznali�my drugi przypadek osoby, kt�ra bez lek�w zwalczy�a zaka�enie wirusem HIV. Dane...

22.11.2021 | 06:00

Jak smog wp�ywa na zdrowie i rozw�j dzieci

Czy niekt�rzy z nas rodz� si� tancerzami?

Nauka

Gayle Doherty [University of St Andrews ]

Niezale�nie od wieku, w jakim jeste�my, taniec mo�e mie� olbrzymi wp�yw na dobrostan fizyczny i psychologiczny. Mo�e pom�c w utrzymaniu lub zbudowaniu mi�ni, elastyczno�ci cia�a czy wytrzyma�o�ci. Do tego, ta�cz�c, uwalniamy endorfiny, kt�re...

21.11.2021 | 18:05

m�zg

nauka

taniec

The Conversation

13.11.2021, dzieci uczestnicz�ce w Mi�dzynarodowym Turnieju Ta�ca Joropo w Villavincencio w Kolumbii.

Zaatakowane pszczo�y krzycz� i p�acz� jak ludzie

pszczo�y

Margit Kossobudzka

Te niezwyk�e spo�eczne owady wci�� odkrywaj� przed nami swoje tajemnice. Uczeni wiedzieli, �e pszczo�y potrafi� si� ze sob� komunikowa� w skomplikowany spos�b, ale jeszcze nigdy nie s�yszeli, by p�aka�y jak dziecko.

21.11.2021 | 13:00

nauka

owady

Pierzga: pokarm pszcz� i �r�d�o zdrowia dla ludzi. Zdj�cie ilustracyjne

S� zaszczepieni, a choruj� na COVID i trafiaj� do szpitali. Niekt�rzy umieraj�. Dlaczego?

szczepienia przeciw COVID-19

Margit Kossobudzka

To pytanie, kt�re zada�o mi ostatnio kilku znajomych. By na nie odpowiedzie�, trzeba zrozumie�, czym s� szczepienia i jak nasz organizm na nie reaguje.

20.11.2021 | 21:07

nauka

poradnik zdrowie

poradniki Wyborczej

zdrowie

Dlaczego osoby zaszczepione choruj� i trafiaj� do szpitali?

Topielnica - kiepski p�ywak, sprawny drapie�nik [Kocham owady]

Nauka

Mateusz Sowi�ski

20.11.2021 | 15:05

kocham owady!

nauka

owady

Topielnica przypomina skrzy�owanie patyczaka z modliszk�. W rzeczywisto�ci nale�y do rz�du pluskwiak�w.

Wietrzna pogoda zwi�ksza ryzyko z�apania wirusa. Zw�aszcza je�li kto� obok ciebie kaszle

koronawirus

Paulina Mozolewska

Z ka�dym wydechem wytwarzamy bioareozol, czyli bardzo ma�e kropelki p�yn�w ustrojowych, w tym �liny, kt�re uwalniamy do otoczenia, oddychaj�c. Je�li jeste�my chorzy, w tych kropelkach s� r�wnie� wirusy czy bakterie, kt�re w zale�no�ci od warunk�w...

20.11.2021 | 12:10

COVID-19

maseczki

nauka

pandemia koronawirusa

Podczas wietrznej pogody �atwiej z�apa� infekcj� wirusow�.

Koronawirus - podsumowanie tygodnia. Czwarta fala w Polsce. Zgony, kt�rych mo�na by�o unikn��

pandemia koronawirusa

Kasper Kalinowski, Alicja Gadomska

W �rod� min�y dwa lata od pocz�tku pandemii COVID-19. Skala czwartej fali, z jak� mamy do czynienia w Polsce, pokazuje, jak ko�czy si� ignorowanie nauki na rzecz dora�nych interes�w politycznych. Skutkiem s� zgony, kt�rych mo�na by�o unikn��.

19.11.2021 | 18:27

COVID-19

nauka

szczepienia na covid

Oddzia� dla chorych na Covid-19 w Szpitalu MSWiA w Warszawie

Dlaczego roboty wci�� nie potrafi� otwiera� drzwi? Dziewi�te spotkanie Jutronauci Talks

Strefa czytania i ogl�dania

Jutronauci

Jak ucz� si� roboty? Jakie s� najwi�ksze ograniczenia robot�w przemys�owych? I dlaczego robota mo�e przerazi� krowa lub kaczka? Porozmawiamy o tym ju� 24 listopada z prezesem FANUC Polska J�drzejem Kowalczykiem. Czy rozw�j robot�w i przyswajanie...

19.11.2021 | 17:20

Gazeta Wyborcza

jutronauci

komputery

nauka

Dlaczego roboty wci�� nie potrafi� otwiera� drzwi? Dziewi�te spotkanie Jutronauci Talks

Drzym obro�ny, mr�wkow�d rudog�owy, szerokodziobek z�otog�owy, mr�wiaczek siwy i ciemnotek amazo�ski. Klimat si� ociepli�, one zmniejszy�y

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Zmiany klimatu w ledwie 40 lat zmniejszy�y ptaki �yj�ce w Amazonii. Publikacja naukowa na ten temat ukaza�a si� w pi�mie "Science Advances".

19.11.2021 | 15:05

antropocen

biologia

globalne ocieplenie

nauka

Drzym obro�ny, jeden z amazo�skich gatunk�w, kt�ry z powodu zmian klimatu zmniejszy� sw� wag�

Lockdowny zmieni�y spos�b, w jaki my�limy o ludziach i przysz�o�ci

Nauka

Kasper Kalinowski

Lockdowny zmieniaj� spos�b, w jaki my�limy o pozosta�ych ludziach i w�asnej przysz�o�ci. Aby to zweryfikowa�, w pomys�owym badaniu brytyjscy psycholodzy w losowych momentach dnia wysy�ali SMS-y.

19.11.2021 | 13:05

lockdown

my�lenie

nauka

pandemia koronawirusa

Profesor z AGH w�r�d najcz�ciej cytowanych uczonych na �wiecie. Na li�cie tylko 6 naukowc�w z Polski

AGH

ACH

Sze�ciu naukowc�w z Polski znalaz�o si� na tegorocznej li�cie Highly Cited Researchers, w�r�d nich profesor Akademii G�rniczo-Hutniczej z Krakowa Vicentiu D. Radulescu. Wyr�nienie jest nie tylko presti�owe, ale i wzmacnia pozycj� krakowskiej...

19.11.2021 | 12:03

Krak�w

nauka

naukowcy

Profesor Akademii G�rniczo-Hutniczej z Krakowa Vicentiu D. Radulescu

Jaka zima nas czeka i co ma z tym wsp�lnego wir polarny?

Nauka

Krzysztof Drozdowski

Od kilku tygodni, zw�aszcza po ka�dym och�odzeniu, pojawiaj� si� w mediach zapowiedzi mro�nej zimy. Zwykle wyst�puje w nich tajemnicze has�o "wir polarny". Aby odpowiedzie� na tytu�owe pytanie, nale�y wyja�ni� istot� tego zjawiska.

19.11.2021 | 10:05

nauka

pogoda

Latarnia morska na jeziorze Michigan w USA.

W Egipcie odkryto grobowiec s�ynnego skryby Ramzesa Wielkiego

Nauka

Miko�aj Marcysiak

W Sakkarze, staro�ytnej nekropolii egipskiej stolicy Memfis, archeolodzy z Uniwersytetu Kairskiego odkryli grobowiec Ptah-M-Wia sprzed 3200 lat.

19.11.2021 | 06:05

archeologia

faraon

nauka

staro�ytny egipt

Sakkara, grobowiec skryby Ramzesa Wielkiego.

Dwa lata od pierwszych zachorowa�. Jak zmienia�a si� nasza wiedza o koronawirusie?

pandemia koronawirusa

Margit Kossobudzka

Teoretycznie r�wno dwa lata min�y wczoraj. Ta data jest jednak umowna. Niewykluczone, �e pierwsze przypadki zaka�e� by�y ju� wcze�niej, ale oficjalnie to 17 listopada wykryto prawdopodobnie pierwszy przypadek COVID-19 w Chinach. Wtedy jednak nikt...

18.11.2021 | 20:56

COVID-19

nauka

SARS-CoV-2

Pobieranie pr�bki do testu na obecno�� koronawirusa, miasto Ruili w prowincji Junnan w Chinach, 5.07.2021

Bliska osoba odesz�a bez s�owa? Przyczyn� mog�a by� ciemna triada osobowo�ci

Nauka

Kasper Kalinowski

Wszystko sz�o dobrze. Spotkali�cie si� kilka razy, momentami by�o wspaniale, pad�y zapewnienia, ale druga strona znika bez s�owa wyja�nienia. Wed�ug najnowszych ustale� psycholog�w takie zachowanie mo�e si� wi�za� z cechami ciemnej triady osobowo�ci.

18.11.2021 | 19:05

narcyzm

nauka

osobowo��

poradnik psychologiczny

"The New York Times": Spanie z psem jest super. Chyba �e... nie jest. Cierpisz na dogsomni�?

zwierz�ta

Tara Parker-Pope

Codziennie oko�o 2 w nocy budzi mnie moja �pi�ca partnerka. Jest spragniona i chce i�� do toalety. Ona nie ma problem�w z ponownym za�ni�ciem, a ja po tym nocnym rytuale cz�sto nie �pi�, s�uchaj�c jej delikatnego chrapania.

18.11.2021 | 17:05

bezsenno��

nauka

psy

sen

W�r�d os�b dziel�cych ��ko tylko 13 proc. przytula si� do siebie, a 63 proc. �pi bez jakiegokolwiek dotykania partnera. Cz�� os�b zamiast z partnerem woli spa� z psem lub z kotem / Fot. Shuttertock.com

Prof. Marcin Szwed: Zaburzenia zachowania i koncentracji, ADHD? Badamy, co robi smog z m�zgami dzieci

polscy naukowcy donosz�

Prof. Marcin Szwed

Wiemy, �e lista grzech�w, kt�re wyrz�dza nam smog jest d�uga. Ale o tym, jak wp�ywa na m�zg dzieci wci�� wiemy za ma�o. Dlatego powsta� projekt NeuroSmog, w kt�rym za pomoc� obrazowania m�zgu sprawdzamy, jaki jest zwi�zek mi�dzy zanieczyszczeniem...

18.11.2021 | 15:05

adhd

m�zg

nauka

psychologia

Dr hab Marcin Szwed z Instytutu Psychologii UJ

Nowy budynek AGH oficjalnie otwarty. Kosztowa� ponad 44 mln z� [ZDJ�CIA]

Akademia G�rniczo-Hutnicza

ACH

Baza dla rozwoju biofizyki, pracownie nowoczesnych materia��w i technologii, laboratoria dla fizyk�w, informatyk�w i specjalist�w od nanoin�ynierii - nowy, pi�ciokondygnacyjny budynek Akademii G�rniczo-Hutniczej jest ju� otwarty. To nowa przestrze�...

18.11.2021 | 13:27

agh

Krak�w

nauka

Mi�o�nicy wieloryb�w i delfin�w, dajcie im �y� w spokoju! Ha�as potrafi zabi�

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Naukowcy po raz kolejny pokazuj�, jak tury�ci podgl�daj�cy walenie zak��caj� im �ycie.

18.11.2021 | 11:05

antropocen

biologia

nauka

Wyj�tkowe za�mienie Ksi�yca. W Polsce nie mamy, niestety, wiele do podziwiania

Nauka

Karol W�jcicki

Najd�u�sze cz�ciowe za�mienie Ksi�yca na przestrzeni ponad tysi�ca lat obejrzymy w pi�tek przy porannej kawie. W przypadku Polski pozostaje nam, niestety, wy��cznie internet.

18.11.2021 | 06:05

astronomia

ksi�yc

nauka

za�mienie ksi�yca

Nastolatki z tendencjami do perfekcjonizmu musz� zachowa� ostro�no�� wobec medi�w spo�eczno�ciowych

Nauka

Marianne Etherson [York St John University ], Thomas Curran [London School of Economics and Political Science]

Wszyscy to robimy. Niczym roboty bez ko�ca przewijamy strony medi�w spo�eczno�ciowych. W pewnym stopniu prowadzimy �ycie codzienne, wpatruj�c si� w ekrany i ignoruj�c �wiat wok� nas. Badania wskazuj�, �e jedna pi�ta nastolatk�w sp�dza pi�� lub...

17.11.2021 | 19:05

nastolatki

nastolatkowie

nauka

perfekcjonizm

Protestuj�ca pozuje z instalacj� przedstawiaj�c� za�o�yciela Facebooka Marka Zuckerberga surfuj�cego na fali got�wki, centrum Londynu, 25 pa�dziernika 2021 roku,. Napis na fladze brzmi: 'Wiem, �e ranimy dzieciaki, ale nie dbam o to'.

Najpierw zastrzyk, potem ba�ka. Taki spos�b szczepienia mo�e okaza� si� skuteczniejszy

szczepienia

Paulina Mozolewska

W przeci�gu ostatnich kilkunastu lat w technologiach umo�liwiaj�cych projektowanie szczepionek i lek�w na bazie kwas�w nukleinowych dokona� si� niebywa�y post�p. Przyk�adem jest sukces szczepionek przeciwko koronawirusowi zawieraj�cych mRNA.

17.11.2021 | 15:12

koronawirus

nauka

szczepionka na koronawirusa

wirusy

Naukowcy z SUM: objawy stresu popandemicznego jak u wi�ni�w oboz�w koncentracyjnych. L�k i trauma

pandemia koronawirusa

Magdalena Warchala-Kope�

- Zesp� stresu popandemicznego nie jest na razie uj�ty w mi�dzynarodowej klasyfikacji zaburze� psychicznych, ale mo�liwe, �e si� tam znajdzie - m�wi dr Mateusz Grajek ze �l�skiego Uniwersytetu Medycznego. Wszystko dlatego, �e tzw. PPSD r�ni si� od...

17.11.2021 | 13:29

Katowice

nauka

Zabrze

zesp� stresu pourazowego

P�jd�ki. Kiedy� nies�usznie by�y symbolem �mierci, dzi� mo�e czeka� je zag�ada

Nauka

Adam Wajrak

�eby przekona� si�, na czym mo�e polega� wymieranie, nie trzeba wyrusza� w amazo�skie lasy ani lodowce Arktyki. Wystarczy wycieczka kilkadziesi�t kilometr�w za Warszaw�, w dolin� rzeczki o wdzi�cznej nazwie Pisia Tuczna. Tam ma powsta� Centralny...

17.11.2021 | 12:49

adam wajrak

antropocen

nauka

ptaki

Picie kawy i herbaty mo�e obni�a� ryzyko udaru m�zgu i demencji

zdrowie

Tomasz Ulanowski

Wystarczy cztery-sze�� fili�anek dziennie - wyliczaj� naukowcy z Chin.

17.11.2021 | 06:05

herbata

kawa

nauka

Picie kawy i herbaty mo�e obni�a� ryzyko udaru m�zgu i demencji

Niekt�rzy samoistnie opieraj� si� zachorowaniu na COVID? Na czym polega ich sekret?

koronawirus

Margit Kossobudzka

Nowe badania sugeruj�, �e kom�rki odporno�ciowe mog� przerwa� rodz�c� si� infekcj� SARS-CoV-2. Tak szybko, �e niekt�rzy nigdy nie uzyskaj� pozytywnego wyniku testu na obecno�� wirusa ani nawet nie wytworz� przeciwcia� przeciwko niemu.

16.11.2021 | 19:05

COVID-19

nauka

zdrowie

Ze wzgl�du na funkcj� limfocyty mo�emy podzieli� na limfocyty B (odpowiedzialne za rozpoznanie obcego antygenu i wytwarzanie przeciwcia�) oraz limfocyty T (odpowiedzialne za odpowied� odporno�ciow� kom�rkow�)

Opisano drugi przypadek osoby, kt�ra zwalczy�a zaka�enie wirusem HIV bez lek�w. Czy to pomo�e w opracowaniu szczepionki?

Tylko Zdrowie

Paulina Mozolewska

Pierwsze przypadki zaka�enia wirusem HIV opisano ju� 40 lat temu. Od tego czasu naukowcom uda�o si� opracowa� terapi�, dzi�ki kt�rej zaka�eni mog� prowadzi� normalne �ycie. Musz� jednak przez ca�e swoje �ycie przyjmowa� leki antyretrowirusowe.

16.11.2021 | 18:00

aids

hiv

nauka

wirusy

"The New York Times": trening cardio przed podnoszeniem ci�ar�w mo�e wzmocni� mi�nie

zdrowie

Gretchen Reynolds

Wystarczy 20 minut jazdy na rowerze, by pobudzi� mi�nie ramion do wi�kszego wzrostu podczas podnoszenia ci�ar�w.

16.11.2021 | 15:13

aktywno�� fizyczna

nauka

trening

Naukowcy: niech si� ZIELONE mury pn� do g�ry

antropocen

Tomasz Ulanowski

Renaturalizacja cz�ci teren�w rolniczych jest nie tylko op�acalna �rodowiskowo, ale te� finansowo - wyliczaj� uczeni. Ka�dy dolar zainwestowany w afryka�ski Wielki Zielony Mur przynosi �rednio 1,2 dol. przychodu.

16.11.2021 | 12:05

ekocyd

globalne ocieplenie

nauka

ochrona �rodowiska

Biologia molekularna - pot�na bro� w walce ze zmianami klimatu

Nauka

Edith Heard

Podczas gdy przedstawiciele rz�d�w i decydenci na COP26 zajmuj� si� prawdopodobnie najwi�kszym wyzwaniem stoj�cym przed naszym spo�ecze�stwem, niezwykle wa�ne jest, aby wykorzystali wszystkie narz�dzia, kt�rymi dysponuj�. Nie nale�y przeoczy�...

16.11.2021 | 10:30

klimat

nauka

zmiany klimatu

Zastosowanie biologii molekularnej w walce z degradacj� �rodowiska naturalnego i utrat� bior�norodno�ci mo�e przyczyni� si� do powstania nowatorskich rozwi�za� zwi�zanych ze zmianami klimatu

W nauce nie ma r�wno�ci. Czy minister Czarnek naprawd� tego nie wie?

Opinie

Przemys�aw Urba�czyk

W finansowaniu projekt�w i o�rodk�w naukowych nie ma miejsca na "sprawiedliwo��". Pieni�dze musz� dostawa� najlepsi.

16.11.2021 | 06:00

nauka

Przemys�aw Czarnek

Wikingowie byli na Azorach d�ugo przed Portugalczykami. �wiadcz� o tym myszy

archeologia

Miko�aj Marcysiak

To nie Portugalczycy - jak do tej pory zak�adano - a wikingowie pierwsi odkryli i zasiedlili Azory. Wczesn� obecno�� eglarzy z p�nocy potwierdzaj� myszy.

15.11.2021 | 19:05

nauka

wikingowie

Azory - wyspy w pierwszej kolejno�ci skolonializowane przez wiking�w.

Szczepionka HPV zapobiega rakowi. Polska jej dotychczas nie chcia�a, a Brytyjczycy maj� sukces

Szczepionka na HPV

Margit Kossobudzka

O tym, �e istnieje zwi�zek mi�dzy rakiem szyjki macicy a wirusem brodawczaka ludzkiego, wiemy od ponad 30 lat. Rak szyjki macicy jest jednym z najcz�stszych nowotwor�w z�o�liwych u kobiet. Jest przeciwko niemu szczepionka, ale nie przyj�a si� w...

15.11.2021 | 15:54

nauka

onkologia

onkologia 2022

poradniki Wyborczej

Chc� szczepi� dziecko na HPV, ale rezygnuj�. Pow�d? Skuteczniejsza szczepionka jest niedost�pna

W listopadzie ptak�w jest mniej, ale zdarzaj� si� bardzo rzadkie gatunki

Nauka

Jacek Betleja

Ostatnio wspomina�em, �e listopad to spokojny miesi�c, je�li chodzi o obserwacj� ptak�w. Sytuacja zmienia si� jednak bardzo dynamicznie. W drugim tygodniu listopada dotar�a do mnie informacja o dw�ch rzadkich ptakach w centralnej Polsce.

15.11.2021 | 15:05

nauka

ptaki

Tylko na Wyborcza.pl

wielki rok ptasiarza

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Nauka

Kasper Kalinowski

Wy�onienie si� z oceanu pierwszych kontynent�w. Geneza j�zyk�w a�tajskich, w tym japo�skiego. NASA zapowiada, �e powr�t ludzi na Ksi�yc nast�pi p�niej. Polska stacja badawcza wraca na Antarktyd�. Dlaczego psy przekr�caj� g�ow�, gdy do nich m�wimy?...

15.11.2021 | 09:42

nauka

Wystarcz� 3 godz. dziennie, by w miesi�cu zarobi� 3 tys. z�

korepetycje

Justyna Sobolak

Z�ote �niwa korepetytor�w. Ich telefony nie milkn�, ale wielu ju� od dawna nie przyjmuje nowych uczni�w, maj�c kalendarze wype�nione po brzegi. Niekt�rzy pracuj� nawet w soboty, wyci�gaj�c z korepetycji niez�e pieni�dze.

15.11.2021 | 05:29

ceny

edukacja

nauka

Jak ro�nie ma�opolski Cogiteon. Co ju� zbudowano, co powstaje [WIDEO]

Cogiteon

Renata Rad�owska

Prawie ju� gotowe s� �ciany strefy magazynowej i laboratoryjnej, fundament pod amfiteatr - min�o ju� kilka miesi�cy od rozpocz�cia budowy Ma�opolskiego Centrum Nauki Cogiteon. Najwi�cej wida� z powietrza.

14.11.2021 | 19:16

fundusze unijne

inwestycje w Krakowie

Krak�w

Ma�opolska

Kadr z filmu o powstawaniu Cogiteonu 'Wirtualny spacer: makieta, rzuty, wizualizacje 3D'

Nie zaka� kota lub psa koronawirusem

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Je�li chorujesz, powiniene� izolowa� si� nie tylko od ludzi, ale tak�e od domowych zwierzak�w.

14.11.2021 | 19:00

COVID-19

grypa

nauka

Jak wybra� korepetytora i ile mu zap�aci�

korepetycje

Justyna Sobolak

Rodzice poszukuj� korepetytor�w, by pom�c dzieciom podci�gn�� si� w nauce. Znalezienie dobrego nauczyciela nie jest �atwe. Najlepsi maj� kalendarze wype�nione po brzegi ju� przed wakacjami. Jak i gdzie szuka� wsparcia w trakcie roku szkolnego?

14.11.2021 | 12:16

edukacja

nauka

Korepetycje dla maturzyst�w - 'Akademia maturalna' na WSAP. Bia�ystok, 27 stycznia 2014