BIOLOGIA Gazeta Wyborcza

Po co s�oniowi zmarszczki na tr�bie? Ameryka�scy in�ynierowie ju� wiedz�

zwierz�ta

Piotr Cie�li�ski

In�ynierowie z Georgia Institute of Technology przeprowadzili eksperyment z dwoma s�oniami w zoo w Atlancie. Wykazali, �e w motoryce s�oniowej tr�by opr�cz mi�ni r�wnie wa�n� rol� odgrywa twarda i pomarszczona sk�ra.

19.07.2022 | 19:00

biologia

fizyka

in�ynieria

nauka

"Alicja w Krainie Czar�w" w 45 j�zykach umo�liwi�a zrozumienie tego, jak m�zg przetwarza mow�

m�zg

Kasper Kalinowski

Chocia� na �wiecie istnieje ok. 7 tys. j�zyk�w, to rozumienie tego, jak si� ich uczymy i przetwarzamy w m�zgu, by�o do tej pory mocno ograniczone.

19.07.2022 | 06:00

antropologia

biologia

j�zyk

nauka

Doro�li gugaj� do dzieci w wielu kulturach na sze�ciu kontynentach

antropologia

Tomasz Ulanowski

Sprawdzi� to zesp� przesz�o 40 naukowc�w z r�nych kraj�w, w tym z Polski

18.07.2022 | 17:00

biologia

m�zg

nauka

przyroda

Rozwi�� quiz: Co wiesz o warzywach i owocach?

Nauka

Margit Kossobudzka, Paulina Mozolewska, Kasper Kalinowski, Tomasz Ulanowski, Piotr Cie�li�ski

Sprawd�, czy wiesz, sk�d pochodzi kukurydza, jakie warzywa najlepiej chroni� przed rakiem, w kt�rych owocach jest najwi�cej cukru i witaminy C.

07.07.2022 | 14:39

biologia

owoce

quizy Wyborczej

warzywa

Z�otawa, nadobna i modronosa. Zmiany klimatyczne zach�caj� czaple do kolonizowania Polski

Dr Betleja patrzy na ptaki

Jacek Betleja

Czy czapla z�otawa b�dzie �smym gatunkiem z rodziny czaplowatych, kt�ry gniazduje w Polsce? Wszystko mo�liwe, bo ocieplanie klimatu zach�ca ptaki wyst�puj�ce zwykle na po�udniu Europy do poszukiwania nowych teren�w dalej na p�noc.

07.07.2022 | 14:36

Biologia

ornitologia

ptaki

zwierz�ta

Dob�r naturalny ci�gle selekcjonuje ludzi. Obecnie lubi tych gorzej wykszta�conych i z ADHD

antropologia

Tomasz Ulanowski

Ludzie dobrze wykszta�ceni maj� mniej dzieci i rzadziej przekazuj� swoje wysokie zdolno�ci poznawcze kolejnym pokoleniom - przekonuj� na �amach pisma "Behavior Genetics" naukowcy z Wielkiej Brytanii i Holandii. Czy ludzko�� g�upieje?

06.07.2022 | 13:21

biologia

genetyka

m�zg

nauka

Kurator Nowak o ofensywie genderyzmu i zakazanej nauce biologii. "Maturzy�ci si� z pani �miej�"

Barbara Nowak

Olga Szpunar

Ma�opolska kurator o�wiaty Barbara Nowak zn�w w formie. W mediach spo�eczno�ciowych. pisze o ofensywie genderyzmu w Europie, zakazanej nauce biologii i tym, �e UE chce wsadza� do wi�zienia tych " kt�rzy m�wi� o kobiecie i m�czy�nie". "Czy Polacy...

05.07.2022 | 18:48

biologia

gender

p�e�

Odkryto nowy gatunek ro�liny, kt�ry czai si� pod ziemi� i poluje na ma�e zwierz�ta

przyroda

Mateusz Sowi�ski

Ro�liny mi�so�erne s� jednymi z najbardziej fascynuj�cych organizm�w na naszej planecie. Do tej pory odkryto ich ponad 500, jednak nowe gatunki s� znajdowane bardzo rzadko.

05.07.2022 | 17:58

biologia

nauka

ro�liny

W przezroczystych butelkach bia�e wino �adnie wygl�da, ale �le smakuje

m�zg

Tomasz Ulanowski

�wiat�o szybko nadaje takiemu winu zapach gotowanej kapusty, pra�onej kukurydzy i mokrego psa - pisz� naukowcy w najnowszym wydaniu tygodnika "PNAS".

05.07.2022 | 11:39

biologia

chemia

nauka

przyroda

Gdzie znajdowa�o si� pierwsze zoo?

Nauka

Michael J. Renner [Drake University]

Nie wiemy, kiedy dok�adnie powsta�o pierwsze zoo, ani kto je wzni�s�. Jednak na �lady ogrod�w zoologicznych natrafiamy w wielu regionach �wiata.

03.07.2022 | 10:15

biologia

nauka

zoo

zwierz�ta

Obraz Paula Friedricha Meyerheima, Mena�eria, 1894.

Dlaczego obcy ludzie si� zaprzyja�niaj�? Bo pachn� podobnie

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

To nie �art. Naukowcy potwierdzili w�a�nie, �e to zbli�ony zapach czyni przyjaciela.

25.06.2022 | 08:00

antropologia

biologia

chemia

m�zg

Najwi�ksza bakteria �wiata (widzialna go�ym okiem) doczeka�a si� publikacji w "Science"

przyroda

Tomasz Ulanowski

O odkryciu najwi�kszej bakterii �wiata pisali�my ju� w marcu. Teraz potwierdza je �wiat naukowy.

24.06.2022 | 12:23

bakterie

biologia

ekocyd

mikroorganizmy

Najwi�ksza dot�d odkryta bakteria �wiata Thiomargarita magnifica dorasta do a� centymetra d�ugo�ci

Sw�dzi ci� twarz? To �yj�ce na niej roztocza zaczynaj� wyczynia� nocne brewerie

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Naukowcy poddali analizie DNA i anatomi� nu�e�ca ludzkiego - gatunku roztocza �yj�cego wy��cznie na ludzkiej sk�rze. Jak twierdz�, na naszych oczach (prawie dos�ownie!) ewoluuje on od paso�yta do organizmu symbiotycznego.

23.06.2022 | 06:00

antropologia

biologia

nauka

przyroda

Nu�eniec ludzki - gatunek roztocza (paj�czaka), kt�ry �yje tylko na naszej sk�rze

Oto dow�d na wy�szo�� matriarchatu nad patriarchatem

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Przynajmniej w konkurencji "pokojowe wsp�istnienie pomi�dzy narodami".

21.06.2022 | 05:00

antropologia

biologia

nauka

Naukowcy odkryli trzeci gatunek jadowitego ssaka w Polsce (uwaga: nie jest to cz�owiek)

zwierz�ta

Paulina Mozolewska

Jadowite zwierz�? Wi�kszo�� z nas odruchowo pomy�li o w�ach, skorpionach czy paj�kach. Ale toksyczny jad mog� produkowa� r�wnie� ssaki.

19.06.2022 | 12:00

biologia

jadowite zwierz�ta

nauka

przyroda

Zobaczy�em j� w centrum miasta. Mia�a tali� osy i ��to-czarne przebranie

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Wiele os�b uwa�a, �e rzadkie gatunki zwierz�t mo�na spotka� tylko w dalekich rejonach �wiata. Ja natkn��em si� na jeden z nich na trawniku w centrum Olsztyna.

18.06.2022 | 10:26

biologia

nauka

zwierz�ta

Xylomyia maculata ma jedno pokolenie w ci�gu roku. Doros�e osobniki mo�na obserwowa� w czerwcu oraz lipcu

Ratujmy buldogi angielskie. Czyli przesta�my je hodowa�?

rasy ps�w

Margit Kossobudzka

Mo�emy te� z�agodzi� ich cechy fizyczne. Bo dzi� buldog angielski to najmniej zdrowa rasa psa domowego.

17.06.2022 | 14:00

biologia

nauka

przyroda

psy

5-letnia Myrtle Mae zostaje zwyci�zc� konkursu Beautiful Bulldog 2021, kt�ry odby� si� w Drake University's Knapp Center w Des Moines w stanie Iowa. O tytu� rywalizowa�o dwadzie�cia jeden buldog�w angielskich, z czego prawie po�owa to psy ratownicze z czterech okolicznych stan�w.

Rozwi�� quiz: Co wiesz o ludzkim ciele?

Nauka

Paulina Mozolewska, Ewa Tomkowska, Katarzyna Staszak, Tomasz Ulanowski, Kasper Kalinowski, Piotr Cie�li�ski

"Nic, co ludzkie, nie jest mi obce". S�owa te zosta�y wypowiedziane w epoce renesansu przez Terencjusza, aby podkre�li�, �e cz�owiek to nie dusza czy umys�, ale cia�o. Nasz test pozwoli ci sprawdzi�, czy... cia�o nie jest ci obce.

16.06.2022 | 12:00

antropologia

biologia

cia�o

nauka

Oto nasz polski wodny skorpion. Strach si� ba�!

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Je�li, oczywi�cie, samemu jest si� malutkim lub s�abiutkim. Wtedy z dwucentymetrow� p�oszczyc� szar� nie ma �art�w.

13.06.2022 | 14:00

biologia

nauka

zwierz�ta

P�oszczyca szara nie jest wybredna i zamieszkuje bardzo r�ne zbiorniki wodne. Spotyka si� j� m.in. w oczkach wodnych, stawach, jeziorach oraz w wolno p�yn�cych rzekach

O kotach i ludziach, czyli cz�owiek zawini�, kota powiesili

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Oto genialny w swojej prostocie pomys� na odkupienie naszych przewin wobec dzikiej przyrody. Z�o�ymy jej w ofierze kota domowego.

12.06.2022 | 10:58

antropocen

antropologia

biologia

ekocyd

Chcemy dba� o gatunki �adne. A je�li to te brzydkie potrzebuj� ochrony?

przyroda

Tomasz Ulanowski

Tak jest cho�by w przypadku ryb tropikalnych raf koralowych - wskazuj� naukowcy w pi�mie "PLOS Biology".

08.06.2022 | 06:00

antropocen

biologia

ekocyd

nauka

Wielka epopeja kury domowej. W liczbach

antropocen

Tomasz Ulanowski

Kura sta�a si� domow� ledwie ok. 3,5 tys. lat temu - pisz� naukowcy w najnowszym wydaniu tygodnika "PNAS". Przynajmniej na tyle lat mamy dowody.

07.06.2022 | 08:25

antropologia

biologia

ekocyd

nauka

Prawdziwy m�czyzna chor�bska si� nie boi

zdrowie

Tomasz Ulanowski

Na co� przecie� trzeba w ko�cu umrze�! O idiotyzmie tego sformu�owania cz�sto dowiadujemy si� dopiero wtedy, kiedy jest ju� za p�no, �eby mia�o to znaczenie.

03.06.2022 | 18:00

antropologia

biologia

m�czyzna

nauka

Jaskinia, w kt�rej malowa� neandertalski Jackson Pollock, by�a zasiedlona przez ponad 50 tys. lat

antropologia

Tomasz Ulanowski

Ludzie, kt�rzy zamieszkiwali andaluzyjsk� Cueva de Ardales, nale�eli nie tylko do r�nych kultur, ale te� r�nych gatunk�w. Ale czy na pewno?

01.06.2022 | 20:00

archeologia

biologia

genetyka

nauka

Prof. Dariusz Jakubas, biolog: Martwi� si� o alczyki. Ich znikni�cie b�dzie katastrof� dla �ycia w Arktyce

polscy naukowcy donosz�

Dariusz Jakubas

Badam, jak arktyczne ptaki morskie reaguj� na zmiany klimatu. Te reakcje nie zawsze s� �atwo dostrzegalne, bo wiele organizm�w ma pewien zakres tolerancji na zmieniaj�ce si� warunki.

26.05.2022 | 14:40

antropocen

biologia

ekocyd

nauka

Ma prawdopodobnie 5484 lata. Jest najstarszym drzewem �wiata

przyroda

Tomasz Ulanowski

To cyprys patago�ski. Ro�nie w Parku Narodowym Alerce Costero w �rodkowym Chile i ma na imi� "Gran Abuelo", czyli po hiszpa�sku pradziadek.

25.05.2022 | 12:53

antropocen

biologia

ekocyd

nauka

Cyprys patago�ski. Ro�nie w Parku Narodowym Alerce Costero w �rodkowym Chile, ma na imi� 'Gran Abuelo' (po hiszpa�sku - pradziadek) i jest prawdopodobnie najstarszym drzewem �wiata.

Reliktowe lasy deszczowe Australii umieraj�. Pami�taj� kontynent, kt�ry rozpad� si� 40 mln lat temu

ekocyd

Tomasz Ulanowski

Lasy deszczowe rosn�ce w p�nocno-wschodniej Australii s� jednymi z najstarszych i najbardziej odizolowanych na �wiecie. Zagra�aj� im spowodowane przez nasz� cywilizacj� zmiany klimatu.

18.05.2022 | 17:57

antropocen

biologia

globalne ocieplenie

nauka

Reliktowy las deszczowy Queenslandu. �yj�ce w nim gatunki 'pami�taj�' Gondwan�

Kolejny �lad z tajemniczej historii ludzko�ci. Z�b denisowia�skiej dziewczynki odkryty w Laosie

antropologia

Tomasz Ulanowski

Naukowcy znajduj� coraz wi�cej �lad�w tego wymar�ego ju� gatunku cz�owieka.

17.05.2022 | 19:30

archeologia

biologia

denisowianie

nauka

Rekonstrukcja wygl�du innej denisowia�skiej dziewczynki przeprowadzona w 2019 r. na podstawie analizy anatomicznej opracowanej dzi�ki badaniom epigenetycznym

Naukowcy wyhodowali ro�liny w "ziemi" z Ksi�yca

kosmos

Tomasz Ulanowski

Nie uros�y tak pi�knie jak w ziemskiej glebie, ale �yj�.

12.05.2022 | 17:00

biologia

ksi�yc

nauka

ogrodnictwo

Po lewej rzodkiewniki, kt�re uros�y w ziemskiej glebie wulkanicznej. Po prawej te, kt�re posiano w ksi�ycowym regolicie

Jak one fruwaj�! Naukowcy rozwi�zuj� zagadk� szmer�w tworzonych przez szpaki

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Szpaki daj� na niebie grupowe pokazy pilota�u, podczas kt�rych ich z�o�one z setek osobnik�w stada wiruj� w synchronicznym ta�cu. W jaki spos�b spontanicznie i bez sternika zachowuj� porz�dek?

11.05.2022 | 06:00

antropologia

biologia

fizyka

nauka

Oto nietoperze, kt�re udaj� szerszenie, �eby oszuka� sowy

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Dzi�ki temu nie daj� si� upolowa�.

10.05.2022 | 06:00

biologia

nauka

Dr Piotr Ba�azy, biolog morski i p�etwonurek. W Arktyce nurkujemy podczas nocy polarnej

polscy naukowcy donosz�

Piotr Ba�azy

Prze�ycia na przebijaj�cej si� przez l�d morski i przechylaj�cej si� �odzi - podczas bezchmurnej nocy i przy blasku zorzy polarnej - s� bezcenne.

05.05.2022 | 12:31

Antarktyka

Arktyka

biologia

nauka

�wiat zdominowa�o zwierz�, kt�re nie uwa�a si� za zwierz�

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

I z tego bior� si� nasze obecne k�opoty.

01.05.2022 | 19:02

antropocen

antropologia

biologia

nauka

Czy ma�e skorpiony s� bardziej niebezpieczne ni� du�e? Naukowcy sprawdzili

paj�czaki

Mateusz Sowi�ski

30.04.2022 | 21:02

biologia

nauka

Biegasz za wolno? Ka�dy biegacz na to narzeka. Naukowcy ju� wiedz� dlaczego

antropologia

Tomasz Ulanowski

Ludzie naturalnie biegaj� w tempie, kt�re zapewnia im najwi�ksz� efektywno�� energetyczn�, a wi�c najmniejsze spalanie kalorii. Niezale�nie od dystansu.

28.04.2022 | 17:00

bieganie

biologia

nauka

sport

Co najmniej 18 proc. gatunk�w gad�w zagro�onych zag�ad�

ekocyd

Tomasz Ulanowski

To wyniki szacunk�w opublikowanych przez mi�dzynarodowy zesp� naukowc�w w najnowszym wydaniu tygodnika "Nature".

27.04.2022 | 17:00

antropocen

antropologia

biologia

nauka

Czy meteoryty przyczyni�y si� do narodzin �ycia na Ziemi? S� nowe poszlaki na to, �e tak

biologia

Tomasz Ulanowski

W trzech ponownie zbadanych meteorytach naukowcy odnale�li wszystkie zasady azotowe buduj�ce DNA i RNA.

26.04.2022 | 17:00

kosmos

nauka

Co musisz zrobi� po seksie, je�li jeste� paj�kiem? Katapultowa� si� jak najszybciej!

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Samce pewnych tropikalnych paj�k�w, kt�re po stosunku nie potrafi� salwowa� si� b�yskawiczn� ucieczk�, s� po�erane przez samice. Mi�o�� nie wybacza.

25.04.2022 | 18:46

biologia

nauka

Tuz przed katapultowaniem si�. Mi�osne zbli�enie paj�k�w z gatunku Philoponella prominens

Genetycy certyfikuj� pochodzenie dingo - owczarka niemieckiego Australii

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Por�wnanie genom�w dingo australijskiego z DNA pi�ciu psich ras oraz wilka grenlandzkiego potwierdza, �e dingo jest najbli�ej spokrewniony z psem.

25.04.2022 | 13:34

antropologia

biologia

nauka

pies

Sandy, samica dingo pustynnego, kt�rej DNA zsekwencjonowali naukowcy

�ycie zaczyna si� po pi��dziesi�tce. Dzi�ki oksytocynie

biologia

Tomasz Ulanowski

Coraz wi�cej bada� pokazuje, �e powinni�my dba� o odpowiedni poziom tego neuroprzeka�nika.

21.04.2022 | 13:45