NAUKA Gazeta Wyborcza

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Siedem odkry�

Ewa Tomkowska

Naukowcy policzyli, �e przez ostatnie 40 lat powierzchnia Grenlandii zmniejszy�a si� o ponad 5 tys. km kw., opublikowali najwi�ksze w historii badania morskiego DNA i odpowiedzieli na pytanie, czy du�e psy s� bardziej nara�one na choroby ni� ma�e.
22.01.2024 | 07:00

nauka

naukowcy odkryli

odkrycia

przyroda
"Willa plus" by�a tylko wisienk� na torcie ministra Czarnka. Prawdziwa patologia to dotacje dla uczelni

uczelnie

Alicja Gardulska

Nauka by�a prywatnym folwarkiem by�ego ministra Przemys�awa Czarnka. Decyzje podejmowano tu arbitralnie, pieni�dze rozdawano po uwa�aniu, dla bli�szych i dalszych, ale swoich - m�wi wiceminister nauki prof. Marek Gzik.
22.01.2024 | 06:00

Marek Gzik

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy�szego

nauka

nowy rz�d Tuska
Du�e psy kontra ma�e psy: kt�re s� bardziej nara�one na choroby?

psy

Margit Kossobudzka

Badanie przeprowadzone na ponad 25 tys. ameryka�skich ps�w nale��cych do 238 ras wykaza�o, �e wielko�� zwierzaka rzutuje na ryzyko wyst�pienia r�nych schorze� w ci�gu jego �ycia.
21.01.2024 | 17:00

nauka

przyroda

zwierz�ta
Zagro�ony wymarciem ry� iberyjski wcale nie jest "czysty rasowo". To wa�ne dla jego ochrony

antropocen

Tomasz Ulanowski

W przesz�o�ci, ju� po rozdzieleniu si� obu gatunk�w, wielokrotnie krzy�owa� si� z rysiem eurazjatyckim. Dzi�ki temu populacja rysia iberyjskiego zyska�a na zr�nicowaniu genetycznym - pisz� naukowcy.
20.01.2024 | 09:00

biologia

ekocyd

koty

nauka
Niekontrolowany wzrost poziomu morza to dla UE i Wielkiej Brytanii strata niemal 900 mld euro

antropocen

Tomasz Ulanowski

I to tylko do 2100 r. - wyliczaj� naukowcy w najnowszym wydaniu pisma "Scientific Reports". Jednym z najmocniej dotkni�tych rejon�w b�dzie polskie Wybrze�e.
19.01.2024 | 11:02

globalne ocieplenie

morze

nauka

ocean
Juwal Noach Harari: Nie b�d�cie optymistami, tylko ruszajcie do zada�! [EL PAIS]

filozofia

Jes�s Ruiz Mantilla, El Pais

Pesymista uwa�a, �e jeste�my skazani na zag�ad�, ale po co w takim razie pr�bowa� robi� cokolwiek? Z kolei optymista wierzy, �e wszystko samo si� u�o�y, wi�c nie bierze za nic odpowiedzialno�ci. Prawda jest taka, �e stoimy przed ogromnymi...
19.01.2024 | 10:13

nauka

prasa zagraniczna

Yuval Noah Harari
Gdyby woda zgromadzona w tych lodowcach rozla�a si� po Marsie, pokry�aby go oceanem o g��boko�ci 2 m

mars

Tomasz Ulanowski

Pod pot�n� warstw� py�u kryj� si� lodowce o grubo�ci niemal 4 km. Naukowcy odkryli je w�a�nie na Marsie.
19.01.2024 | 07:00

astronomia

kosmos

lodowce

nauka
58 proc. Polak�w nie ma szans, by dostrzec Drog� Mleczn�

nauka

Ada Chojnowska

Tomasz �ci�or: - Dla 20 proc. kraju wzrok pozostaje w dziennym trybie widzenia przez ca�� dob�, w samym Krakowie mamy ponad sto nocy ze sztuczn� pe�ni� Ksi�yca. To pot�ny problem dla cz�owieka i przyrody.
19.01.2024 | 05:50

Krak�w

Politechnika Krakowska

raport

zanieczyszczenie
Ministerstwo Nauki przykr�ca kurek z pieni�dzmi dla "pieszczoch�w Czarnka"

nowy rz�d Tuska

Alicja Gardulska

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wy�szego wstrzyma�o wyp�at� 900 mln z� na inwestycje na uczelniach.
18.01.2024 | 18:17

inwestycje

ministerstwo nauki i szkolnictwa wy�szego

nauka

Przemys�aw Czarnek
Dlaczego warto uczy� si� pokory intelektualnej i co ona oznacza?

psychologia

Daryl Van Tongeren [Hope College]

Pokora intelektualna wydaje si� niezwykle wa�na w obecnej kulturze, w kt�rej cz�sto zaciekle bronimy swojego stanowiska, a rzadko zmieniamy zdanie. Umo�liwia ona nauk� i rozw�j osobisty.
18.01.2024 | 17:13

b��dy

nauka

pokora intelektualna

poradnik psychologiczny
Wega�skie sery. Czy s� zdrowe i maj� te same w�a�ciwo�ci co sery mleczne?

dieta

Richard Hoffman (University of Hertfordshire)

Dla wielu os�b przechodz�cych na weganizm jednym z najtrudniejszych rozsta� jest porzucenie sera. Na szcz�cie dzi�ki rosn�cej popularno�ci weganizmu producenci �ywno�ci zacz�li produkowa� r�norodne sery wega�skie.
18.01.2024 | 12:35

nauka

weganizm

zdrowie
Ile gen�w ma ocean? Naukowcy publikuj� najwi�ksze w historii badania morskiego DNA

genetyka

Margit Kossobudzka

Oceany to najwi�ksze siedlisko na �wiecie, zajmuj�ce 71 proc. powierzchni Ziemi i szacunkowo 99 proc. obj�to�ci biosfery, czyli oko�o 1,335 mln km sze�c.
18.01.2024 | 06:05

geny

mikroorganizmy

nauka

oceany
Rozpad Grenlandii. Przez ostatnie 40 lat jej powierzchnia zmniejszy�a si� o ponad 5 tys. km kw.

Grenlandia

Tomasz Ulanowski

To obszar dziesi�� razy wi�kszy od powierzchni dzisiejszej Warszawy i tylko o 2 tys. km kw. mniejszy od Zelandii, innej du�skiej wyspy, na kt�rej po�o�ona jest Kopenhaga.
17.01.2024 | 17:05

antropocen

globalne ocieplenie

lodowce

nauka
Historia transfuzji krwi. Pierwsi ochotnicy umierali

krew

Kathryn Harkup

W roku 1818 - tym samym, w kt�rym wydano Frankensteina - angielski po�o�nik James Blundell przeprowadzi� udan� transfuzj� krwi kobiecie, kt�ra dozna�a krwotoku podczas porodu. Dawc� by� m�� kobiety. Do tego czasu podejmowano wiele zaskakuj�cych pr�b.
17.01.2024 | 14:31

nauka

transfuzja krwi
Politechnika �l�ska uruchamia studia z energetyki j�drowej. Ju� trwa rekrutacja

edukacja

Magdalena Warchala-Kope�

Politechnika �l�ska kszta�ci�a kiedy� student�w na kierunku energetyka j�drowa, ale zosta� on zamkni�ty. W zwi�zku z zapotrzebowaniem na specjalist�w z tej dziedziny gliwicka uczelnia postanowi�a kierunek reaktywowa�.
17.01.2024 | 10:16

energetyka j�drowa

Gliwice

nauka

Politechnika �l�ska
Bada� "Krzyk" Muncha, Bibli� Gutenberga, szkice Micha�a Anio�a. Naukowiec z AGH na tropie tajemnic dzie� sztuki

nauka

Ada Chojnowska

Zobaczy� to, co dla ludzkiego oka niewidoczne, sprawi�, by ekspozycja nie naruszy�a bezcennych obiekt�w, a przede wszystkim - nie zniszczy�. Dzi�ki nieinwazyjnym metodom i wsp�tworzonej przez siebie nowoczesnej aparaturze naukowiec AGH od lat bada...
17.01.2024 | 06:15

AGH

badania

sztuka

Wawel
Ptaki zim� dokarmia� czy nie dokarmia�? - oto jest pytanie

Dr Betleja patrzy na ptaki

Jacek Betleja

Wielu z nas ka�dej zimy s�dzi, �e ptaki potrzebuj� dokarmiania. Sprawa jest jednak z�o�ona - ptaki �wietnie radzi�y sobie przed powstaniem cywilizacji i miast.
17.01.2024 | 06:05

nauka

ptaki w mie�cie
Paj�ki boj� si� ciebie bardziej ni� ty ich

zwierz�ta

Sara Goodacre

Paj�ki rozwin�y strategie, kt�re pozwalaj� im �y� na ca�ym �wiecie. Jednak jedyn� rzecz�, kt�ra wydaje si� im umyka�, jest zdolno�� przekonania do siebie napotkanych ludzi.
16.01.2024 | 15:15

biologia

nauka

The Conversation

zdrowie
Oto najstarsze skamieliny podwodnych las�w

antropocen

Tomasz Ulanowski

Na Pacyfiku lasy wodorost�w rosn� od co najmniej 32 mln lat - pisz� naukowcy w najnowszym wydaniu tygodnika "PNAS". Ale punktem zwrotnym by�o dla nich och�odzenie klimatu sprzed 14 mln lat.
16.01.2024 | 12:25

biologia

glony

nauka

ocean
Dodatkowy rok na doktorat, ale bez prawa do stypendium

doktoranci

Alicja Gardulska

Je�li kto� jest na ostatnim etapie pisania, powinien m�c w tym roku doko�czy� i nie ponosi� koszt�w - m�wi� wiceminister nauki Maciej Gdula.
15.01.2024 | 22:51

Dariusz Wieczorek

nauka

nauka i szkolnictwo wy�sze

nowy rz�d Tuska
Rozwi�� quiz. Co wiesz o genach?

quizy Wyborczej

Margit Kossobudzka

Sprawd�, czy wiesz, jaki organizm nie ma gen�w oddychania i ile gen�w ma cz�owiek.
15.01.2024 | 18:05

cz�owiek

epigenetyka

genetyka

genom
Kryzys po Czarnku. Badacze apeluj� o ratunek dla Narodowego Centrum Nauki

badania naukowe

Alicja Gardulska

- Wiele warto�ciowych projekt�w badawczych nie jest realizowane, a w�o�ony w ich przygotowanie wysi�ek intelektualny ulega zmarnotrawieniu - pisz� naukowcy.
15.01.2024 | 16:56

Dariusz Wieczorek

Narodowe Centrum Nauki

nauka

Przemys�aw Czarnek
Efekt Mpemby, czyli o zabawach gor�c� wod� na mrozie

zjawiska atmosferyczne

Krzysztof Drozdowski

Na pocz�tku stycznia, kiedy w p�nocnej Europie panowa�y srogie mrozy, media spo�eczno�ciowe zape�ni�y si� efektownymi zdj�ciami pokazuj�cymi jak wyrzucona w g�r� z jakiego� naczynia gor�c� woda rozprasza si� i natychmiast zamarza w postaci...
15.01.2024 | 16:20

efektmpemby

nauka
7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Nauka

Kasper Kalinowski

Butelkowana woda jest pe�na drobinek plastiku, jak cz�sto rodzice ok�amuj� w�asne dzieci, od czego zale�y g�sto�� ciemnej energii w kosmosie, jak PTSD wp�ywa na rozmiar m�zgu oraz jakie by�y przyczyny wymarcia najwi�kszej ma�py cz�ekokszta�tnej w...
15.01.2024 | 06:05

nauka

naukowcy odkryli

odkrycia

Siedem odkry�
Habilitacja zmor� kobiet. Dramatycznie spowalnia ich rozw�j naukowy

nauka

Alicja Gardulska

Badaczki w systemach z habilitacj� po pi�tnastu latach kariery notuj� o 30 proc. s�abszy wzrost produktywno�ci naukowej ni� kobiety w systemach bez habilitacji. I a� o 87 proc. ni�szy ni� m�czy�ni w systemach z habilitacj�
15.01.2024 | 06:00

badania naukowe

Dariusz Wieczorek

kobiety

nowy rz�d Tuska
Kobiece �zy naprawd� zmi�kczaj� m�skie serca. A w zasadzie m�zgi

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Ta naukowa ciekawostka wi�cej m�wi o ludziach, ni� chcieliby�my przyzna�.
14.01.2024 | 12:05

m�zg

nauka

przyroda

�zy
Wielkie liczenie nietoperzy w MRU. W bunkrach pod Mi�dzyrzeczem zimuje nawet 40 tys. tych stworze�

Mi�dzyrzecki Rejon Umocniony

baks

W sobot� do Mi�dzyrzeckiego Rejonu Umocnionego przyjechali naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wroc�awiu. Eksplorowali bunkry, staraj�c si� policzy� ogromn� populacj� zimuj�cych tam nietoperzy.
13.01.2024 | 16:13

bunkry mru

nauka

nietoperze

przyroda
K�opotek czarny - niezdarny lotnik o ostrych �uwaczkach

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

K�opotek czarny (Spondylis buprestoides) to �redniej wielko�ci chrz�szcz, kt�ry na prze�omie lata i jesieni pojawia si� w lasach iglastych i mieszanych. K�opotek posiada skrzyd�a i ch�tnie z nich korzysta, ale nie jest zbyt dobrym lotnikiem. Czasami...
13.01.2024 | 12:05

nauka

owady
Grantoza, punktoza, nier�wno�ci. Naukowcy debatuj� o swoich finansach

podwy�ki dla nauczycieli

Alicja Gardulska

Podwy�ki dla pracownik�w uczelni to dobry pierwszy krok, ale finansowanie nauki i szkolnictwa wy�szego wymaga wi�kszych zmian - przekonuj� akademiccy zwi�zkowcy.
12.01.2024 | 16:39

Dariusz Wieczorek

nauka

nowy rz�d Tuska

szkolnictwo wy�sze
15 czynnik�w, kt�re mog� zwi�ksza� ryzyko demencji

demencja

Kasper Kalinowski

O ile demencja jest znacznie bardziej powszechna u starszych, o tyle ka�dego roku u setek tysi�cy stosunkowo m�odych os�b diagnozuje si� ot�pienie o wczesnym pocz�tku (young-onset dementia). Nowe obszerne badanie rzuca nowe �wiat�o na to, dlaczego...
12.01.2024 | 14:54

alzheimer

m�zg

nauka

ot�pienie
Zima nie daje za wygran�. Mrozy ust�puj�, ale nadchodz� opady �niegu

prognoza pogody

Krzysztof Drozdowski

Za nami najch�odniejszy jak dot�d tydzie� zimy. Najmro�niej by�o 8 i 9 stycznia, a zw�aszcza w noc z poniedzia�ku na wtorek, gdy zanotowano najni�sz� tej zimy temperatur�. W stolicy Norwegii odnotowano z kolei najni�sz� temperatur� w ca�ej historii...
12.01.2024 | 09:55

nauka

pogoda
Mia�a trzy metry wzrostu i by�a najwi�ksz� ma�p� cz�ekokszta�tn� w dziejach. Dlaczego wymar�a?

ma�py

Tomasz Ulanowski

Nie zdo�a�a si� dostosowa� do zmian. Tak przynajmniej w najnowszym wydaniu tygodnika "Nature" pisz� naukowcy.
12.01.2024 | 06:05

biologia

nauka

przyroda

zwierz�ta
Mocz ma ��ty kolor z powodu bakterii?

prawda czy mit

Margit Kossobudzka

Dlaczego mocz jest ��ty? Mamy rozwi�zanie tej zagadki.
12.01.2024 | 06:00

drogi moczowe

nauka

zdrowie
Naukowcy odkryli w Amazonii �lady tysi�cletniej zaginionej cywilizacji

Amazonia

Tomasz Ulanowski

To pola uprawne, o�rodki miejskie z placami, a tak�e sie� ��cz�cych je dr�g sprzed blisko dw�ch tysi�cy lat. Dzi� porasta je naturalna ro�linno��.
11.01.2024 | 20:00

archeologia

nauka

przyroda
Nie testuj cierpliwo�ci swoich po�ladk�w - przejd� si�

aktywno�� fizyczna

Paulina Mozolewska

Jestem mistrzem chodziarstwa telefonicznego. Kiedy tylko odbieram po��czenie, nogi same rw� si� do przodu (czasem do ty�u, chocia� rzadziej).
11.01.2024 | 17:40

dochodzenie

fitness

nauka

sztuka �ycia
Jest nowa kurator o�wiaty na Dolnym �l�sku. Potwierdzi�y si� doniesienia "Wyborczej"

o�wiata

kaki

Wojewoda Maciej Awi�e�, w imieniu ministry edukacji, powo�a� na kuratora o�wiaty Ew� Skrzywanek. Tym samym potwierdzi�y si� nieoficjalne doniesienia "Wyborczej", �e to w�a�nie nauczycielka historii i metodyczka obejmie to stanowisko.
11.01.2024 | 17:15

edukacja

kurator o�wiaty

Kuratorium O�wiaty

Ministerstwo Edukacji Narodowej
Antropolog biologiczny: Badanie atrakcyjno�ci fizycznej, czyli o trudnym �ywocie naukowca

polscy naukowcy donosz�

prof. Bogus�aw Paw�owski

Codzienna praca naukowca nie jest nieustaj�cym pasmem sukces�w. Najwi�cej m�wi� o tym badania prowadzone przez nasz zesp�, kt�re w ostatnich latach nie da�y spektakularnych wynik�w - co nie oznacza, �e by�y bezwarto�ciowe.
11.01.2024 | 15:35

antropologia

atrakcyjno��

biologia

ewolucja
Cuchna nawozowa - waleczna mi�o�niczka krowich plack�w

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Cuchna nawozowa ( to pi�knie ubarwiona muszka, kt�ra wbrew swojej nazwie wcale nie jest cuchn�ca. Tego samego nie mo�na jednak powiedzie� o odchodach du�ych zwierz�t, na kt�rych cz�sto mo�na j� spotka�. Cuchna odwiedza je, aby si� na nich rozmna�a�,...
11.01.2024 | 13:15

nauka

owady
Ranking Perspektyw 2024. Uniwersyteckie Liceum Og�lnokszta�c�ce czwarte w Polsce, pierwsze w regionie i Toruniu

ranking perspektyw

Paulina B�aszkiewicz

Uniwersyteckie Liceum Og�lnokszta�c�ce w Toruniu to czwarte najlepsze liceum w Polsce i pi�ta szko�a olimpijska w kraju. To najlepsza szko�a w wojew�dztwie kujawsko-pomorskim. Tak wynika z najnowszego rankingu Perspektyw.
11.01.2024 | 11:02

nauka

Toru�

wojew�dztwo kujawsko-pomorskie
Nie b�dzie bada� nad Barokiem w Zamo�ciu. Instytut Czarnka do likwidacji

nowy rz�d Tuska

Alicja Gardulska

Minister nauki i szkolnictwa wy�szego dosta� po poprzedniku dwie instytucje kultury. Obie postawi� w stan likwidacji.
11.01.2024 | 06:00

Dariusz Wieczorek

nauka

PiS

Przemys�aw Czarnek

Poprzednia 21 22 23 24 25 ... Nast�pna