NAUKA Gazeta Wyborcza

"The New York Times": W oceanie pada �nieg z mikroplastiku

Nauka

Sabrina Imbler

Naukowcy twierdz�, �e male�kie drobiny plastiku przenikn�y do �a�cucha pokarmowego w g��binach morskich. Przez to mog� zmieni� rol�, jak� ocean odgrywa w procesie och�adzania Ziemi.

10.04.2022 | 20:25

antropocen

Klimat i �rodowisko

mikroplastik

nauka

Kropla dr��y ska��. Ale jak? Naukowcy odkryli, dlaczego krople wody maj� tak� destrukcyjn� moc

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Woda jest mi�kka, przecieka nam przez palce i trudno sobie wyobrazi�, jak jej drobne krople s� w stanie powodowa� erozj� twardych ska� czy metalowych powierzchni. A jednak s� one jedn� z najwi�kszych destrukcyjnych si� natury. Naukowcy z...

09.04.2022 | 15:47

deszcz

fizyka

nauka

woda

Politechnika Bydgoska nie zatrzymuje si�. Teraz buduje Akademickie Centrum Sportu

Politechnika Bydgoska

geo

W pi�tek (8 kwietnia) przy silnym wietrze, utrudniaj�cym d�ugie przemowy oficjeli, wmurowany zosta� kamie� w�gielny pod budow� Akademickiego Centrum Sportu.

08.04.2022 | 15:30

Akademickie Centrum Sportu

Bydgoszcz

nauka

uczelnie

Budowa Akademickiego Centrum Sportu Politechniki Bydgoskiej. Uroczysto�� wmurowania kamienia w�gielnego z udzia�em oficjeli.

Chi�scy naukowcy maj� nowy pomys� na zahamowanie przerzut�w nowotworowych. Kluczem s� bakterie zamieszkuj�ce wn�trze guza

nowotw�r

Paulina Mozolewska

Mikroby zamieszkuj�ce ludzki organizm maj� ogromny wp�yw na nasze zdrowie. Nikogo ju� nie dziwi fakt, �e bakterie zamieszkuj�ce jelita oddzia�uj� na odporno��. Coraz wi�cej wiemy te� o tym, jak zmieniaj� funkcjonowanie naszego m�zgu i podatno�� na...

08.04.2022 | 15:00

bakterie

mikrobiota

nauka

przerzuty

Ukrai�ska klimatolo�ka dr Swit�ana Krakowska: Prosz� mnie o rozmow� media z ca�ej Europy. Opr�cz tych z Niemiec

antropocen

Tomasz Ulanowski

Dok�adnie dokumentujemy nie tylko zbrodnie przeciw ludziom pope�niane przez Rosjan w naszym kraju, ale i ich zbrodnie przeciw �rodowisku naturalnemu.

08.04.2022 | 07:00

globalne ocieplenie

IPCC

nauka

ochrona �rodowiska

Dr Swit�ana Krakowska odbiera odznaczenie z r�k prezydenta Ukrainy Wo�odomyra Ze�enskiego. Uroczysto�� z okazji 25. rocznicy istnienia ukrai�skiej antarktycznej Stacji Badawczej im. Wernadskiego, kt�ra znajduje si� na Wyspie Galindeza obok P�wyspu Antarktycznego. 6 lutego 2021 r.

Ekologia i technologie. Nauka pomaga ogranicza� skutki katastrofy klimatycznej

nowe technologie

Dariusz Kortko

Je�li chcemy ocali� planet� i skutecznie walczy� ze skutkami katastrofy ekologicznej, musimy i�� na wojn�. A wojna - jak wiadomo - jest matk� wynalazk�w. Nauka i nowe technologie, kt�re rodz� si� na naszych oczach, daj� nadziej� na zwyci�stwo.

08.04.2022 | 05:59

Ekologia

Jedna planeta. Jedno �ycie

Nauka

Ziemia z kosmosu. Dopiero z tej perspektywy wida�, �e atmosfera jest cieniutk� i kruch� warstw� otaczaj�c� kul� ziemsk�.

Doktor Marta Semkiw, biolo�ka: Badam dro�d�e, kt�re mog� nam pom�c opracowa� nowe szczepionki i ekologiczne paliwo

ukrai�scy naukowcy donosz�

Marta Semkiv

Dro�d�e potrafi� przekszta�ca� cukry takie jak glukoza czy sacharoza w etanol i dwutlenek w�gla w procesie fermentacji alkoholowej. Dzi�ki temu procesowi mo�emy spo�ywa� chleb oraz pi� piwo czy wino. Ale to nie koniec ich mo�liwo�ci.

07.04.2022 | 16:03

dro�d�e

nauka

naukowcy

paliwo

Doktor Marta Semkiw, pracownik naukowy Zak�adu Genetyki Molekularnej i Biotechnologii Instytutu Biologii Kom�rki Narodowej Akademii Nauk Ukrainy we Lwowie.

Rozwi�� quiz: Co ty wiesz o kosmosie, przyrodzie i ca�ej reszcie?

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Zapraszamy wszystkich mi�o�nik�w nauki! Sprawdzimy twoj� wiedz� z wielu dziedzin: matematyki, astronomii, medycyny i biologii!

07.04.2022 | 15:52

astronomia

biologia

matematyka

medycyna

Analiza materia�u pobranego od pacjenta pozwala niejednokrotnie wykry� schorzenia, kt�re jeszcze nie daj� wyra�nych objaw�w

�mierdz�ca sprawa czy boski aromat? Uczeni ujawniaj� zapach staro�ytnego grobowca

archeologia

Margit Kossobudzka

Archeologia zapachu mo�e wzbogaci� nasze zrozumienie przesz�o�ci i by� mo�e sprawi�, �e wizyty w muzeach stan� si� bardziej wci�gaj�ce.

07.04.2022 | 13:17

Egipt

mumie

nauka

staro�ytno��

M�czyzn postrzegamy jako rozgniewanych, a kobiety radosne? Przynajmniej tak oceniamy twarze

Nauka

Kasper Kalinowski

Emocje wp�ywaj� na to, jak oceniamy twarze oraz czyj�� p�e�. Zdaniem naukowc�w mo�e to wynika� z aktywacji cia�a migda�owatego - kluczowego dla emocji o�rodka w m�zgu.

07.04.2022 | 12:57

badania naukowe

Co czuj�

emocje

ewolucja

Arytmetyka pod wod�. Ryby potrafi� odejmowa� i dodawa�

Nauka

Kasper Kalinowski

Proste dodawanie i odejmowanie w zakresie od jednego do pi�ciu potrafi� nie tylko blisko z nami spokrewnione kr�gowce. W najnowszym eksperymencie nauczy�y si� tego ryby. Nie jest jednak jasne, do czego te zwierz�ta mog� wykorzystywa� t� umiej�tno��.

06.04.2022 | 19:30

badania naukowe

matematyka

nauka

ryby

Oceanarium w Mi�dzyzdrojach, 20 lipca 2019 r.

Najbardziej lubimy zapach wanilii, a najmniej spoconych st�p - naukowcy sprawdzili dlaczego

Nauka

Paulina Mozolewska

Do tej pory naukowcy my�leli, �e postrzeganie zapach�w jest uwarunkowane kulturowo. Nowe badania to podwa�aj�.

06.04.2022 | 17:55

biologia

kultura

nauka

naukowcy odkryli

Prognoza pogody. Ocieplenie, och�odzenie i znowu ocieplenie

prognoza pogody

Tomasz Ulanowski

Przez najbli�sze dwa dni czeka nas znaczne ocieplenie. Ju� dzi� na po�udniu naszego kraju temperatura wzro�nie do 16 st. C. Jutro prawie ca�a Polska mo�e liczy� na 13-17 st. C.

06.04.2022 | 11:21

globalne ocieplenie

nauka

pogoda

Ocieplenie wida� na powy�szej mapie prognozy pogody pokazuj�cej �rednie maksymalne temperatury przez najbli�sze trzy dni

Nowa przestrze� dla nauki we Wroc�awiu. W zabytkowych, ceglanych budynkach

nauka

Rafa� Zieli�ski

Nowe laboratoria, inkubator technologiczny dla start-up�w, przestrze� dla centrum edukacji Technologicznej - to plany instytutu naukowo-badawczego �ukasiewicz - PORT. Rozbudowa b�dzie mo�liwa dzi�ki powi�kszeniu o�rodka o kolejne budynki kampusu na...

06.04.2022 | 09:26

inwestycje

nowe technologie

Pracze Odrza�skie

Wroc�aw

Naukowcy odkryli nowe czynniki genetyczne zwi�zane z chorob� Alzheimera

choroba Alzheimera

Paulina Mozolewska

Choroba Alzheimera jest najcz�stsz� form� demencji, kt�ra rozwija si� zazwyczaj po 65. roku �ycia. To z�o�ona i wieloczynnikowa choroba, w kt�rej du�e znaczenie odgrywa pod�o�e genetyczne.

05.04.2022 | 18:54

choroby neurodegeneracyjne

genetyka

nauka

zdrowie

Naukowcy odkryli nowe czynniki genetyczne zwi�zane z podwy�szonym ryzykiem zachorowania na chorob� Alzheimera

Spektakularny pier�cie� ognia. Super-Jowisz sfotografowany w p�odowej fazie �ycia

kosmos

Tomasz Ulanowski

Planety wcale nie musz� si� rodzi� tak, jak zak�ada obowi�zuj�ca teoria dotycz�ca Uk�adu S�onecznego. Astronomowie w�a�nie zdobyli na to dow�d.

05.04.2022 | 13:25

Jowisz

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba

nauka

planety

Dysk protoplanetarny wok� gwiazdy AB Aurigae sfotografowany przez obserwatorium Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) w Chile

Czy wiktoria�ski seksizm wp�yn�� na teorie Darwina?

The Conversation

Matthew Wills [University of Bath ]

Mimo niew�tpliwego geniuszu Darwina, kt�ry jako pierwszy opisa� w kategoriach naukowych mechanizmy doboru p�ciowego, na jego teoriach mog�a odcisn�� pi�tno wiktoria�ska pruderia. Dotyczy to zw�aszcza jego teorii opisuj�cej to, jak ��czymy si� w pary.

05.04.2022 | 07:00

darwin

ewolucja

kobieta

nauka

Ogon pawia stanowi przeszkod� w wi�kszo�ci obszar�w �ycia - utrudnia lot i unikanie drapie�nik�w, ale jest atrakcyjny dla samic.

Nowy raport IPCC: Nie zahamujemy zmian klimatu bez porzucenia w�gla, ropy i gazu

IPCC

Tomasz Ulanowski

Dobra wiadomo�� jest taka, �e da si� to zrobi�. - Znajdujemy si� na rozdro�u prowadz�cym do r�nych przysz�o�ci - podkre�la prof. Hoesung Lee, przewodnicz�cy Mi�dzyrz�dowego Panelu ds. Zmian Klimatu.

04.04.2022 | 17:00

antropocen

ekocyd

globalne ocieplenie

nauka

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Margit Kossobudzka

To by� tydzie� odkry� w skali mikro i makro. Kosmos zaskoczy� nas lodowymi wulkanami na Plutonie oraz zdj�ciem najdalszej gwiazdy, jak� kiedykolwiek uda�o si� zobaczy�. Uczeni wreszcie odczytali ca�y ludzki genom i maj� now� koncepcj�, dlaczego brak...

04.04.2022 | 13:03

archeologia

astronomia

genetyka

kosmos

Razem z silnym wiatrem wraca wiosna. Przyniesie j� cyklon "Mirella"

prognoza pogody

Tomasz Ulanowski

IMGW wyda� ostrze�enia drugiego i pierwszego stopnia przed silnym wiatrem.

04.04.2022 | 09:18

nauka

pogoda

IMGW ostrzega przed silnym wiatrem. Przez najbli�sze pi�� dni Polska pozostanie pod wp�ywem ni�u 'Mirella'

Nie trzeba by� ssakiem, �eby cierpie�. O�miornice, ryby i homary r�wnie� odczuwaj� b�l. I rado��

Nauka

Kasper Kalinowski

Jeszcze w latach 80. ubieg�ego wieku uwa�ano, �e niemowlaki nie odczuwaj� b�lu. O ile to, �e cierpi�, nie budzi ju� w�tpliwo�ci, wci�� zbyt wielu z nas odmawia uczu� pozosta�ym gatunkom.

03.04.2022 | 12:00

nauka

zwierz�ta

Rosja ponownie grozi, �e zako�czy wsp�prac� w Mi�dzynarodowej Stacji Kosmicznej

kosmos

Tomasz Ulanowski

Mi�dzynarodowa Stacja Kosmiczna to wsp�lny projekt USA, Rosji, Europejskiej Agencji Kosmicznej, Japonii i Kanady.

02.04.2022 | 15:01

mi�dzynarodowa stacja kosmiczna

nauka

wojna w Ukrainie

Brzydzicie si� karaczanami? Posprz�tajcie w domu

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Karaczany (Blattodea) s� jednymi z najstarszych owad�w na Ziemi. Ich przodkowie biegali tu ju� 350 mln lat temu.

02.04.2022 | 13:00

biologia

nauka

zwierz�ta

Sukcesy ��dzkich naukowc�w. "Podaj� w w�tpliwo�� stan tego, co mnie otacza"

nauka

Justyna Mysior-Paj�cka

By� mo�e za jaki� czas b�dziemy mogli powiedzie� osobie zagro�onej dziedziczeniem zaburzenia: "nie martw si�, masz zestaw niekorzystnych gen�w, ale poprzez odpowiedni� profilaktyk� nie dojdzie do ich ekspresji i tej choroby nie b�dziesz mia�".

02.04.2022 | 09:51

badania naukowe

genetyka

Uniwersytet ��dzki

Dr Paulina Pruszkowska-Przybylska zajmuje si� epigenetyk�. Jej badania na temat wp�ywu wieku genetycznego na bezpiecze�stwo ci��y doceni� presti�owy magazyn naukowy 'Nature'.

Wybrali�cie M�dr� Ksi��k� Roku! Kto okaza� si� zwyci�zc�?

ksi��ki

ACH

Zwyci�zca m�g� by� tylko jeden - w tegorocznym g�osowaniu na M�dr� Ksi��k� Roku wygra�y "Rozmowy o lodzie i zmianie klimatu" Julity Ma�czak i Jakuba Ma�eckiego. Na t� pozycj� oddali�cie niemal 40 procent g�os�w!

01.04.2022 | 19:26

Krak�w

nauka

Uniwersytet Jagiello�ski

Nadmiar empatii szkodzi zdrowiu psychicznemu

zdrowie psychiczne

Trudy Meehan [RCSI University of Medicine and Health Sciences ], Jolanta Burke [RCSI University of Medicine and Health Sciences ]

Mimo �e empatia kojarzy si� z czym� jednoznacznie pozytywnym, w zalewie negatywnych wiadomo�ci i cierpienia mo�e wyrz�dza� nam szkody. Istniej� sposoby, by si� przed tym chroni�.

01.04.2022 | 19:00

empatia

nauka

psychologia

zdrowie

Odkrywcy si� pomylili: Machu Picchu to tak naprawd� Huayna Picchu

archeologia

Miko�aj Marcysiak

Od ponad 100 lat, od odkrycia zagadkowego inkaskiego miasta najbardziej znane peruwia�skie stanowisko archeologiczne nosi b��dn� nazw�. Amerykanin Hiram Bingham, kt�ry odkry� je w 1911 r., pope�ni� b��d.

01.04.2022 | 16:47

Machu Picchu

nauka

WHO o trzech scenariuszach ko�ca pandemii. Nadchodzi nowa normalno��, jaka ona b�dzie?

COVID-19

Piotr Cie�li�ski

�wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowa�a raport opisuj�cy mo�liwe scenariusze dalszego przebiegu pandemii. Jest nadzieja, �e jej faza kryzysowa zako�czy si� w tym roku.

01.04.2022 | 16:22

koronawirus

maseczki

nauka

szczepienia na covid

Najnowszy raport WHO podaje trzy scenariusze rozwoju pandemii COVID-9

Choroba lokomocyjna. Dlaczego niekt�rzy �le si� czuj� w ruchu?

zdrowie

Saima Rajasingam (Anglia Ruskin University)

Je�li cierpisz na chorob� lokomocyjn�, podr�owanie ro�nymi pojazdami mo�e by� trudne ze wzgl�du na objawy: zawroty g�owy, �wiat�owstr�t, md�o�ci, a nawet wymioty.

01.04.2022 | 14:00

choroba lokomocyjna

nauka

Rosjanie opu�cili teren elektrowni w Czarnobylu. Zostali napromieniowani?

wojna w Ukrainie

Piotr Cie�li�ski

Mi�dzynarodowa Agencja Energii Atomowej (MAEA) szuka potwierdzenia ukrai�skich doniesie�, �e si�y rosyjskie otrzyma�y wysokie dawki promieniowania podczas okopywania si� w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia.

01.04.2022 | 10:48

choroba popromienna

czarnobyl

nauka

ska�enie radioaktywne

Strefa Wykluczenia wok� czarnobylskiej elektrowni j�drowej. Uszkodzony w 1986 roku reaktor j�drowy, otoczony sarkofagiem

�nieg, �nieg z deszczem i oblodzenie, czyli powr�t zimy na pocz�tku kwietnia

prognoza pogody

Krzysztof Drozdowski

Zgodnie ze starym porzekad�em o kwietniu pletniu pocz�tek miesi�ca przyniesie nam kilka �nie�nych i mro�nych dni.

01.04.2022 | 10:32

nauka

pogoda

�nieg i oblodzenie. Ogr�dek meteorologiczny IMGW na Helu

��wie zielone uciek�y spod gilotyny. Dzi�ki wieloletniej ochronie ich siedlisk

ochrona przyrody

April Burt, Adam Pritchard, Cheryl Sanchez

Nie zawsze �atwo jest oceni�, czy �rodki ochrony zwierz�t zadzia�a�y. Czasem jednak zdarzaj� si� wyj�tki. ��wie zielone z Seszeli - niegdy� na skraju wygni�cia - od�y�y. A wszystko za spraw� ochrony, jak� nad tym gatunkiem roztoczono ju� 50 lat...

01.04.2022 | 06:00

biologia

nauka

��wie

Naukowcy odczytali ludzki genom! Tak, dopiero teraz. Mamy "o chromosom" wi�cej

genom

Margit Kossobudzka

Po co robi� to po raz kolejny, skoro ju� 21 lat temu uczeni pono� odczytali ludzki genom?

31.03.2022 | 20:00

choroby genetyczne

dna

genetyka

nauka

Oksytocyna �agodzi obyczaje. Zmienia krwio�ercze lwy w mi�e kotki

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Naukowcy wykazali to, spryskuj�c oksytocyn� nosy �yj�cych w niewoli lw�w i obserwuj�c zmian� ich zachowania.

31.03.2022 | 16:42

antropologia

biologia

nauka

Wsp�lna zabawa lwic po spryskaniu ich nos�w oksytocyn�

Zmiany w m�zgu s� widoczne przed pierwszymi objawami choroby dwubiegunowej

zdrowie psychiczne

Paulina Mozolewska

Choroba afektywna dwubiegunowa zalicza si� do grupy zaburze� nastroju. Polega na wyst�powaniu faz depresyjnych oraz maniakalnych, ale przebieg choroby mo�e by� bardzo r�ny.

31.03.2022 | 15:40

choroba afektywna dwubiegunowa

nauka

zdrowie

�y� Lepiej. Psychologia Codziennie

Minister Czarnek w Opolu gani� marsza�ka Senatu i rz�d w Niemczech

Przemys�aw Czarnek

Piotr Zapotoczny

Minister Czarnek przyjecha� dzi� do Opola, odwiedzaj�c Politechnik� Opolsk�. Podczas konferencji prasowej przekonywa�, �e prof. Tomasz Grodzki powinien si� poda� do dymisji, a Niemcy wspiera� finansowo nauk� j�zyka polskiego na swoim terytorium.

31.03.2022 | 13:26

nauka

Niemcy

pieni�dze

Politechnika Opolska

Dr Maryana Prokop, ukrai�ska politolo�ka: Badam re�imy hybrydalne - ani demokracje, ani autorytaryzmy

ukrai�scy naukowcy donosz�

Maryana Prokop

Swoje rozwa�ania buduj� na badaniach system�w politycznych Ukrainy i Rosji.

31.03.2022 | 12:35

nauka

23.03.2022 Kielce , Uniwersytet Jana Kochanowskiego . Maryanna Prokop .

Teleskop Hubble'a dostrzeg� najdalsz� pojedyncz� gwiazd�, jak� kiedykolwiek uda�o si� zobaczy�

kosmos

Piotr Cie�li�ski

To Earendel, kt�ra jest tak daleko, �e jej �wiat�o lecia�o do Ziemi a� 12,9 mld lat.

31.03.2022 | 12:27

fizyka

gwiazdy

kosmiczny teleskop hubble'a

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba

Strza�k� oznaczona jest pozycja Earendel - najdalszej gwiazdy, jaka kiedykolwiek zosta�a dostrze�ona. Fotografia teleskopu Hubble'a

Mechaniczne psy Szanghaju. Roboty pilnuj� przestrzegania lockdownu

COVID-19

Tomasz Ulanowski

Opuszczony przez ludzi i pilnowany przez wyposa�one w megafony psy roboty Szanghaj wygl�da dystopijnie. Chi�ska strategia "zero COVID" zawodzi.

31.03.2022 | 10:48

Chiny

koronawirus

nauka

pandemia koronawirusa

Psy roboty pilnuj� lockdownu w Szanghaju

"The New York Times": Maj� sen o przesy�kach z kosmosu

kosmos

Daisuke Wakabayashi

Start-up z Kalifornii twierdzi, �e pewnego dnia dostarczanie wa�nych przesy�ek mo�e przyspieszy�. Wystarczy przechowywa� je na orbicie oko�oziemskiej.

30.03.2022 | 18:58

nauka