NAUKA Gazeta Wyborcza

Psy wyczuwaj�, kiedy si� stresujesz

Nauka

Kasper Kalinowski

Psy potrafi�y rozr�ni� pr�bki zapachowe oddechu i potu ludzi, kt�rzy wykonywali stresuj�ce zadanie.

29.09.2022 | 12:06

nauka

psy

w�ch

Nauka nie musi by� nudna i �mudna. Jak si� uczy�, �eby �atwiej zapami�tywa�?

nauka

Michalina Sobol

Oko�o 15 proc. uczni�w ma zdiagnozowan� dysleksj�, a to wi��e si� tak�e z utrudnionym zapami�tywaniem. Co robi�, �eby nauka by�a bardziej efektywna?

29.09.2022 | 06:00

pami��

studenci

studia

szko�a

Oto najstarsze z�by �wiata, maj� a� 439 mln lat

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Nale�a�y do jednego z pierwszych �uchwowc�w, zwierz�t, kt�re wed�ug stanu dzisiejszej wiedzy pojawi�y si� setki milion�w lat temu, w okresie geologicznym zwanym sylurem.

28.09.2022 | 19:00

nauka

paleontologia

przyroda

Tak m�g� wygl�da� Qianodus duplicis, �yj�cy 439 mln lat temu rekin, kt�rego z�by - odkryte w ska�ach osadowych w po�udniowych Chinach - s� dzi� najstarszymi znanymi nauce

Wirusy maj� oczy i uszy - twierdz� ameryka�scy biolodzy

Klikbajt i fakt

Margit Kossobudzka

Nowe badania prowadzone przez naukowc�w z Uniwersytetu Marylandu w Baltimore sugeruj�, �e wirusy wykorzystuj� informacje ze swojego �rodowiska, aby "decydowa�", kiedy siedzie� w swoim gospodarzu, a kiedy si� namna�a�, zabijaj�c kom�rk�, by si�...

28.09.2022 | 12:35

bakteriofagi

mikrobiologia

nauka

wirusologia

Bakteriofag delta ma miejsca wi�zania CtrA, bia�ka wytwarzanego przez jego gospodarza, kt�re reguluje produkcj� pilus�w i wici. Obecno�� tych miejsc tylko w fagach, kt�re wymagaj� do zaka�enia kom�rki bakteryjnej, by ta mia�a pilusy, sugeruje, �e fag monitoruje obecno�� tego bia�ka i 'decyduje', czy zosta� w kom�rce, czy zacz�� si� namna�a� i wydosta� na zewn�trz.

Przewlek�a bezsenno�� odbija si� na zdrowiu. Do czego doprowadza brak snu?

sen

Margit Kossobudzka

Wi�kszo�� naukowc�w zak�ada, �e sen to domena m�zgu. Jednak kiedy zwierz�ta pozbawione snu umieraj�, maj� zadziwiaj�co r�norodny zestaw awarii poza uk�adem nerwowym.

28.09.2022 | 12:00

bezsenno��

m�zg

nauka

poradniki Wyborczej

Przewlek�a bezsenno�� odbija si� na zdrowiu...

"W Polsce szakal to bardzo rzadkie zwierz�. Zazwyczaj mylone z lisem chorym na �wierzb"

przyroda

Robert Robaszewski

- Szakal z�ocisty jest tak samo niebezpieczny dla cz�owieka jak borsuk czy lis - m�wi prof. Rafa� Kowalczyk z Instytutu Badania Ssak�w PAN. Naukowiec sceptycznie podchodzi do informacji o pojawieniu si� grupy szakali na Warmii i Mazurach.

28.09.2022 | 06:01

nauka

szakal z�ocisty

Warmia i Mazury

Sp�jrz w niebo. Kosmiczne z�o�a przewy�szaj� ziemskie miliony razy

Nauka

Martin Elvis

Z�o�a �elaza w G��wnym Pasie Planetoid przewy�szaj� ziemskie rezerwy wi�cej ni� 10 milion�w razy. Czy w przysz�o�ci si�gniemy po pozaziemskie surowce?

28.09.2022 | 06:00

asteroida

fizyka

kosmos

nauka

Widok na Drog� Mleczn� a Parku Ciemnego Nieba 'Chalin', okolice wsi �awica, 9 wrze�nia 2016 r.

Samotno�� postarza bardziej ni� palenie

zdrowie psychiczne

Tomasz Ulanowski

Efekt postarzaj�cy ka�dego z wielu czynnik�w, z kt�rymi zmagamy si� w �yciu, nie jest mo�e powalaj�cy. Jednak ziarnko do ziarnka i nasze �ycie mo�e si� skr�ci� nawet o kilkadziesi�t lat.

27.09.2022 | 18:00

nauka

palenie

przyroda

samotno��

Niespodziewana wizyta sabinki. Na �l�sk przylecia�a a� z dalekiej Arktyki

Nauka

Jacek Betleja

Mewy, o kt�rych wielokrotnie pisa�em kojarzone, s� ze sk�adowiskami odpad�w, z pla�ami i zbiornikami wodnymi. Ale w�r�d nich s� r�wnie� gatunki pelagiczne, czyli takie, kt�re wyst�puj� na otwartych wodach morskich.

27.09.2022 | 12:00

Dr Betleja patrzy na ptaki

nauka

ornitologia

ptaki

Oryginalna rycina doros�ej mewy obro�nej z publikacji z 1819 r.

Czy niezwyk�a erupcja wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai dodatkowo podgrzeje nam klimat?

przyroda

Tomasz Ulanowski

Jak szacuj� w ostatnim "Science" naukowcy, styczniowa erupcja wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai w archipelagu Tonga na Pacyfiku wynios�a tyle pary wodnej, �e zwi�kszy�a jej obj�to�� w stratosferze a� o co najmniej 5 proc. Konsekwencje? Naukowcy mog�...

27.09.2022 | 09:00

antropocen

globalne ocieplenie

klimat

nauka

Erupcja wulkanu Hunga Tonga-Hunga Ha'apai. Tonga, 15 stycznia 2022 r

Ludzie my�l�, �e powinni m�wi� mniej, aby by� lubianymi. Mo�e by� dok�adnie na odwr�t

Nauka

Quinn Hirschi [University of Chicago]

Nowe badania sugeruj�, �e aby zrobi� dobre wra�enie w przypadku rozmowy z nieznanymi lud�mi, nale�y m�wi� wi�cej ni� zwykle.

26.09.2022 | 14:30

nauka

psychologia

Kryzysowa zima. A mo�e ogrzejemy si� w�asnym t�uszczem

nauka

Katarzyna Staszak

Kto w czasie zimna skuteczniej wytwarza ciep�o z tkanki t�uszczowej - osoby z du�ym brzuchem czy szczup�e? Sprawdzam u naukowc�w.

26.09.2022 | 13:00

ogrzewanie

oty�o��

zdrowie

zima

Od 59 lat nie by� tak blisko Ziemi. �eby zobaczy� jego ksi�yce, wystarczy wi�ksza lornetka

Nauka

Kamil Deresz

Jowisz to najwi�kszy obiekt Uk�adu S�onecznego po S�o�cu, gazowy olbrzym o wielko�ci ponad 1300 obj�to�ci Ziemi.

26.09.2022 | 10:11

jowisz

kosmos

nauka

planety

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Paulina Mozolewska

W ubieg�ym tygodniu dzi�ki nowym zdj�ciom teleskopu Jamesa Webba popatrzyli�my w g�r�, by wyra�nie zobaczy� Neptuna. Zajrzeli�my tak�e do wn�trza cia�a ci�arnej kobiety i obserwowali�my mimik� p�od�w. Ale ciekawych obserwacji naukowych w ubieg�ym...

26.09.2022 | 06:00

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba

kosmos

zdrowie

Radioteleskop ALMA ws�uchuj�cy si� w Drog� Mleczn�. Zaznaczone jest po�o�enie Sgr A*, supermasywnej czarnej dziury w centrum naszej Galaktyki. W ramce pokazano obraz Sgr A*, uzyskany przez Teleskop Horyzontu Zdarze� (EHT)

Narcystyczni prezydenci nie potrafi� zrezygnowa� z wojny

psychologia

Kasper Kalinowski

Wojny trwaj� d�u�ej pod rz�dami prezydent�w, kt�rzy osi�gaj� wysokie wyniki w pomiarze narcyzmu.

23.09.2022 | 14:51

nauka

wojna

Pocz�tek kalendarzowej jesieni z �agodniejsz� pogod�

prognoza pogody

Krzysztof Drozdowski

Rozpoczynaj�ca si� jesie� - zar�wno kalendarzowa, jak i astronomiczna, kt�re w tym roku zaczynaj� si� w ten sam dzie�, 23 wrze�nia - przyniesie spokojniejsz� pogod�. B�dzie cieplej. Nadal b�d� zdarza� si� opady deszczu, jednak nie tak cz�sto jak w...

23.09.2022 | 12:58

jesie�

nauka

pogoda

Naukowcy mylili si� co do samic. One te� potrafi� by� agresywne i odgania� napastnik�w

Nauka

Angela Saini

Dzi� prymatologia jest dziedzin� zdominowan� przez kobiety, nast�pczynie pionierek Jane Goodall i Dian Fossey. Ale kiedy Hrdy zaczyna�a karier� w latach siedemdziesi�tych, prym wiedli m�czy�ni i panowa�o powszechne przekonanie, �e to w�a�nie...

23.09.2022 | 11:30

ewolucja

nauka

psychologia

zwierz�ta

Chcesz sprawdzi� jaki charakter ma tw�j kot? Mo�esz za pomoc� testu w internecie

zwierz�ta

Paulina Mozolewska

Na bazie modelu powszechnie stosowanego do oceny psychopatii u ludzi naukowcy opracowali test oceniaj�cy charakter kot�w. Jest dost�pny w internecie.

23.09.2022 | 11:30

kot

nauka

W peletonie ra�niej - jak si� okazuje, tak�e plemnikom

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Naukowcy odkryli, dlaczego ju� w drogach rodnych samic plemniki poruszaj� si� w grupach.

23.09.2022 | 09:32

antropologia

biologia

nauka

przyroda

Plemniki w peletonie (zaznaczone ��ta otoczk�)

Kryzysy klimatyczny i ekonomiczny zmusz� nas do oszcz�dno�ci i edukowania dzieci. Nareszcie sko�czy si� marnotrawstwo

edukacja

Magdalena Warchala-Kope�

- Ka�da dyscyplina nauki jest zwi�zana z ekologi� - m�wi Jacek Bo�ek, ekspert w obszarze ochrony �rodowiska, prezes Klubu Gaja.

23.09.2022 | 05:58

ekologia

matematyka

nauka

Strefa rodzica

Dr Alicja Pu�cian: Za wyst�pienie autyzmu, je�li ma on pod�o�e genetyczne, odpowiada� mo�e uszkodzenie r�nych gen�w

polscy naukowcy donosz�

Dr Alicja Pu�cian

Nie potrafi� wyobrazi� sobie momentu, w kt�rym oka�e si�, �e nie ma ju� w m�zgu nic do zbadania, a to fascynuj�ca perspektywa.

22.09.2022 | 15:25

medycyna

m�zg

nauka

zdrowie

20.09.2022 Warszawa . Polscy Naukowcy Donosz� dr Alicja Pu�cian .

Nawet jako p�ody krzywimy si� na aromat jarmu�u. Zreszt� sami zobaczcie

m�zg

Tomasz Ulanowski

Ju� w �yciu p�odowym reagujemy na smaki i zapachy pokarmu jedzonego przez nasze mamy. Naukowcy w�a�nie zdobyli na to pierwsze bezpo�rednie dowody.

22.09.2022 | 14:51

dieta

nauka

przyroda

zdrowie

Zdj�cie USG 4D twarzy p�odu w ostatnich tygodniach ci��y - jego mama nie zjad�a ani marchewki, ani jarmu�u

Po�o�na zabi�a pacjentk� perhydrolem. M�� zmar�ej walczy o 2 mln z� i rent� dla bli�niak�w

s�d

Piotr �ytnicki

Maciej Ko�cz wychowuje samotnie czteroletnie bli�niaki, bo ich matka zmar�a po pseudonaukowej terapii w "Klinice 100" w Poznaniu. Winna czuje si� jedynie emerytowana po�o�na - klinika ju� nie.

22.09.2022 | 14:00

nauka

zdrowie

Po�o�na spod Poznania, kt�ra poda�a Annie Ko�cz �mierteln� dawk� perhydrolu, wchodzi do sali rozpraw. S�d w Poznaniu, 22 wrze�nia 2022 roku

Piramidy w Gizie powsta�y na bagnach? Naukowcy badaj� dawny egipski klimat

archeologia

Miko�aj Marcysiak

Uda�o si� zrekonstruowa� ekosystem, kt�ry ponad 4 tysi�ce lat temu otacza� miejsce placu budowy piramid w Gizie.

22.09.2022 | 11:48

egipt

nauka

Trwa dwudziesta edycja Dni Nauki i Sztuki na UWM [GALERIA ZDJ��]

Wiadomo�ci z Olsztyna

Robert Robaszewski

Jeszcze do pi�tku dzieci i m�odzie� z Warmii i Mazur mog� w praktyce przekona� si� jak fascynuj�cy jest �wiat nauki i sztuki. Opr�cz kilkuset warsztat�w i spotka� Uniwersytet Warmi�sko-Mazurski przygotowa� dla nich tak�e mobilne i interaktywne...

22.09.2022 | 06:00

edukacja

nauka

Olsztyn

sztuka

Dwudziesta edycja Dni Nauki i Sztuki na Uniwersytecie Warmi�sko-Mazurskim.

Cztery powody, dla kt�rych dzieci powinny by� bardziej aktywne w czasie szkolnych przerw

szko�a

Michael Graham (Teesside University)

Przerwy lekcyjne mog� by� najbardziej aktywnymi momentami uczniowskiego dnia.

21.09.2022 | 19:13

aktywno�� fizyczna

dzieci

nauka

poradniki Wyborczej

Nowe i zaskakuj�ce badania na temat tego, jak Anglosasi (na chwil�) podbili Angli�

archeologia

Tomasz Ulanowski

Wyniki bada� publikowane w najnowszym wydaniu tygodnika "Nature" s� kolejnym wk�adem genetyki w puzzle wiedzy historycznej i prehistorycznej.

21.09.2022 | 17:52

genetyka

klimat

nauka

przyroda

Jeden ze �redniowiecznych grob�w w hrabstwie Cambridge, z kt�rego naukowcy wydobyli materia� do bada�. Pochowano w nim trzy niespokrewnione kobiety

Ptasiarz w USA. Czy dr Betleja zdoby� swoj� koron� pelikan�w?

Dr Betleja patrzy na ptaki

Jacek Betleja

Ptaki ameryka�skie s� og�lnie mniej p�ochliwe ni� te w Europie, a szczeg�lnie w Polsce. Ta ameryka�ska s�jka daje si� podej�� ca�kiem blisko i na zdj�ciu mo�na zobaczy�, jak ciekawie jest ubarwiona.

21.09.2022 | 14:32

nauka

ptaki

zwierz�ta

Dlaczego niekt�rzy przyci�gaj� komary jak magnes, a inni nie?

komary

Jonathan Day [University of Florida ]

Niekt�rzy z nas nie narzekaj� na uk�szenia komar�w. Wp�ywa na to wiele czynnik�w, takich jak aktywno��, spo�ywanie alkoholu, a nawet nasz str�j.

21.09.2022 | 14:07

nauka

owady

zwierz�ta

16. Ma�opolska Noc Naukowc�w. Wi�cej ni� nauka

nauka

Aleksandra Sobczak

30 wrze�nia odb�dzie si� 16. edycja jednej z najwi�kszych imprez naukowo-edukacyjnych w Ma�opolsce: Nocy Naukowc�w. To noc pe�na eksperyment�w, do�wiadcze�, pokaz�w, wyk�ad�w i rozm�w, ale te� zabawy.

20.09.2022 | 20:17

AGH

Jakim cz�owiekiem jest W�adimir Putin? Psycholog kryminalny o manipulacji przyw�dcy Rosji

Nauka

Kasper Kalinowski

O osobowo�ci i przypuszczalnych motywach dzia�ania prezydenta Rosji W�adimira Putina opowiada nam Jan Go��biowski, psycholog kryminalny, bieg�y s�dowy i profiler.

20.09.2022 | 18:38

nauka

psychologia

psychopata

wojna w Ukrainie

W�adca Rosji W�adimir Putin. Kreml, 20 wrzesnia 2022 r.

Olszty�skie Dni Nauki i Sztuki na UWM 2022. Przegl�d wydarze� i spotka�

UWM

Norbert Kaczan

Od �rody na terenie Uniwersytetu Warmi�sko-Mazurskiego b�dzie mo�na do�wiadczy�, jak fascynuj�cy jest �wiat laboratori�w. Do Olsztyna przyjad� te� ciekawi go�cie.

20.09.2022 | 13:00

atrakcje Olsztyna

edukacja

kultura Olsztyn

m�odzie�

Jak �pi� ryby? Od rekin�w po �ososie - drzemka pod wod�

zwierz�ta

Michael Heithaus [Florida International University ]

Niekt�re ryby tworz� kokon z koralc�w, pozosta�e, jak np. rekiny, musz� nieustannie p�ywa�, aby pozosta� przy �yciu. Nie zmienia to faktu, �e w przypadku wszystkich gatunk�w, sen jest czym� uniwersalnym.

20.09.2022 | 12:21

nauka

ryby

Archeogenetyk prof. David Reich: Jeste�my genetycznymi kundlami, miesza�cami poddawanymi ci�g�ej zmianie

nauka

Tomasz Ulanowski

�yjemy w czasach niezwykle intensywnego mieszania si� r�nych populacji. Oczekiwanie, �e Europ� zawsze b�d� zamieszkiwali tacy ludzie jak dzi�, to mrzonka.

20.09.2022 | 09:09

antropologia

archeologia

biologia

genetyka

Nie �yje prof. Jan Jak�bowski, pierwszy rektor KPSW, jeden z tw�rc�w bydgoskiej szko�y pedagogicznej

po�egnanie

geo

Prof. Jan Jak�bowski zmar� w poniedzia�ek (19 wrze�nia). Mia� 89 lat. Przez wiele lat zwi�zany by� z Wy�sz� Szko�� Nauczycielsk� i Wy�sz� Szko�� Pedagogiczn� - poprzedniczkami Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Spod jego skrzyde� wysz�o wielu...

20.09.2022 | 08:17

KPSW

nauka

odeszli

zmarli

Ambitni i kreatywni poszukiwani. Konkurs "Pomosty Przysz�o�ci" nagrodzi dobre przyk�ady wsp�pracy nauki i biznesu

konkurs

xp

Chc� ��czy� dwa podlaskie �rodowiska: nauki i gospodarki. Chc� nagradza� i promowa� przyk�ady dobrej wsp�pracy podlaskich naukowc�w i biznesu. Chc� wreszcie pokazywa� projekty naukowe, kt�re zmieniaj� regionaln� gospodark�. Fundacja Technotalenty i...

19.09.2022 | 19:29

biznes

firmy

nauka

Podlaskie

Unikniemy Armageddonu? Sonda DART poka�e, czy mamy zdolno�� do obrony Ziemi przed planetoidami

kosmos

Kamil Deresz

Sonda DART to najnowszy test naszego systemu obrony kosmicznej. Autonomiczne oprogramowanie mo�e by� istotne dla przetrwania ludzko�ci.

19.09.2022 | 15:59

asteroida

nauka

Test z udzia�em sondy DARTpomo�e ustali� czy celowe zderzenie z asteroid� jest skutecznym sposobem na zmian� jej kursu.

7 odkry�, o kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Nauka

Margit Kossobudzka

Jak u�pi� dziecko w zaledwie 13 minut, dlaczego warto je�� lody po przeszczepie szpiku, czemu lepiej nie posy�a� m�czyzny do wr�ki i jak dzia�aj� nowe szczepionki, kt�re maj� zatrzyma� covid. Prezentujemy odkrycia naukowe, kt�re najbardziej nas...

19.09.2022 | 15:19

archeologia

COVID-19

dieta

dzieci

Niemowl�ta budz� si� w nocy nawet co 45 minut, bo maj� kr�tki cykl snu

Czy cz�owiek ma geny wra�liwo�ci na zimno?

m�zg

Tomasz Ulanowski

Dlaczego robi nam si� zimno i jak to si� zmieni wraz globalnym ociepleniem - t�umaczy "Wyborczej" prof. Aida Andr�s, genetyczka ewolucyjna z University College w Londynie, zajmuj�ca si� adaptacj� organizm�w do �rodowiska.

19.09.2022 | 12:12

antropocen

ekocyd

genetyka

globalne ocieplenie

Dlaczego jest mi ci�gle zimno? Co mo�e by� tego przyczyn�? [Zimne d�onie i stopy]. Zdj�cie ilustracyjne

Aplikacja pomaga walczy� z przemoc� w szko�ach. Teraz ma wersj� ukrai�sk� i rosyjsk�

edukacja

Magdalena Warchala-Kope�

W szko�ach wojew�dztwa �l�skiego uczy si� ju� ponad 20 tys. uczni�w z Ukrainy. Mog� oni pada� ofiar� przemocy r�wie�niczej. Dlatego naukowcy z SWPS przet�umaczyli na j�zyk ukrai�ski i rosyjski stworzon� przez siebie aplikacj� RESQL.

18.09.2022 | 12:05

Katowice

nauka

przemoc

Strefa ucznia

Dr Ma�gorzata W�jcik, psycholo�ka Uniwersytetu SWPS w Katowicach, g��wna ekspertka merytoryczna w RESQL