NAUKA Gazeta Wyborcza

NASA op�nia powr�t na Ksi�yc

kosmos

Tomasz Ulanowski

Co najmniej o rok - do 2025 r. Powodem s� zbyt niski bud�et, zbyt s�abe zaawansowanie prac technicznych i niedawny sp�r s�dowy z Jeffem Bezosem.

11.11.2021 | 12:36

ksi�yc

NASA

nauka

Misja 'Artemis'. Po p� wieku ludzie maj� wr�ci� na Ksi�yc

Prof. Marek Postu�a: Sprawdzam, czy lek na cukrzyc� mo�e wyd�u�y� �ycie

polscy naukowcy donosz�

Marek Postu�a

Nie ka�dy jest gotowy zrezygnowa� z kolacji i zmotywowa� si� do regularnego ruchu, ale wszyscy chcemy nie chorowa� i �y� d�u�ej. Dlatego szukamy, co spowalnia procesy starzenia. To by�by wielki prze�om.

11.11.2021 | 12:33

badania naukowe

cukrzyca

nauka

Dr Ceren Eyileten Postu�a, prof. Marek Postu�a, doktorant Daniel Jakubik. Centrum Bada� Przedklinicznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Do niedzieli ca�kiem ciep�o i bez przymrozk�w

prognoza pogody na weekend

Krzysztof Drozdowski

Mog� te� pojawi� si� mg�y. Mg�a tak�e jest zaliczana do chmur. Wyr�nia si� tym, �e podstawa takiej chmury si�ga powierzchni ziemi. Mg�y przy spokojnej pogodzie z lekkim wiatrem potrafi� si� bardzo malowniczo "przelewa�" ponad wzniesieniami czy...

11.11.2021 | 12:07

nauka

pogoda

prognoza pogody

Chmury warstwowe stratus przelewaj�ce si� nad grzbietem g�r.

�ycie z ADHD jest trudne. Trenerzy chc� pom�c

ADHD

Christina Caron

Zdrowsze nawyki i wi�ksza samoakceptacja - coraz szersze grono specjalist�w pr�buje pom�c osobom z deficytami uwagi.

10.11.2021 | 20:41

nauka

psychologia

zdrowie psychiczne

Osoby z ADHD, w spektrum autyzmu, dwubiegunowe. Jako pracownicy s� cz�sto bardziej produktywni od innych.

Sk�d si� wzi�y j�zyki a�tajskie, w tym japo�ski? Kontrowersyjna teoria w najnowszym "Nature"

nauka

Tomasz Ulanowski

�r�d�o j�zyk�w a�tajskich, zwanych te� transeurazjatyckimi, bi�o w Mand�urii w p�nocno-wschodnich Chinach blisko 9 tys. lat temu - twierdz� naukowcy.

10.11.2021 | 17:00

archeologia

genetyka

CyberRadar do walki z koronawirusem. To nowy wynalazek naukowc�w z Politechniki Gda�skiej i GUM-ed

koronawirus

macp

CyberRadar to bezkontaktowy aparat, kt�ry umo�liwia bezpieczne dla medyk�w monitorowanie oddechu u pacjent�w. Urz�dzenie powsta�o dzi�ki wsp�pracy naukowc�w z Politechniki Gda�skiej i Gda�skiego Uniwersytetu Medycznego. Wynalazek ma ju� za sob�...

09.11.2021 | 18:39

edukacja

GUMed

nauka

Politechnika Gda�ska

Nowy wynalazek naukowc�w z PG i GUMed pomo�e w walce z koronawirusem i nie tylko

Od film�w Tarantino po "Squid Game": czyli dlaczego lubimy ogl�da� przemoc?

psychologia

Simon McCarthy-Jones (Trinity College Dublin)

Wielu z nas, ogl�daj�c horror lub film zawieraj�cy sceny przemocy, odczuwa mieszank� strachu i podekscytowania.

09.11.2021 | 15:22

horror

kino

nauka

przemoc

W Miasteczku AGH b�dzie nowy budynek. Powstanie przestrze� dla ponad 100 k� studenckich

AGH

ACH

Niemal 14 mln z� b�dzie kosztowa� budowa Studenckiego Centrum Konstrukcyjnego, kt�re powstanie na terenie Miasteczka Studenckiego Akademii G�rniczo-Hutniczej. Obiekt ma by� gotowy na prze�omie 2022 i 2023 r.

09.11.2021 | 12:39

inwestycje w Krakowie

miasteczko studenckie agh

Mostostal

nauka

Projekt Studenckiego Centrum Konstrukcyjnego AGH

Pierwsze kontynenty wy�oni�y si� z oceanu ponad 3 mld lat temu

nauka

Tomasz Ulanowski

Przesz�o 700 mln lat wcze�niej, ni� do tej pory s�dzono - twierdz� autorzy publikacji w tygodniku "PNAS".

09.11.2021 | 11:02

Kratony zaznaczono na pomara�czowo i r�owo. Te pierwsze to go�e krystaliczne tarcze. Te drugie to tarcze przykryte ska�ami osadowymi

To oni zmieniaj� Wroc�aw. Niezwykli mieszka�cy nagrodzeni podczas Gali 30 Kreatywnych Wroc�awia

Wiadomo�ci z Wroc�awia

Rafa� Zieli�ski

Niezwykli mieszka�cy Wroc�awia, dzi�ki kt�rym si� ono rozwija, zostali nagrodzeni 4 listopada podczas 7. edycji Gali 30 Kreatywnych Wroc�awia. Organizowana jest ona przez Agencj� Rozwoju Aglomeracji Wroc�awia oraz Wroc�aw Miasto Spotka�. Wyr�nienia...

09.11.2021 | 09:04

biznes

kreatywno��

kultura

nagrody

Laureaci 7. edycji 30 Kreatywnych Wroc�awia

Soko��w w Polsce przybywa, a nic tak nie emocjonuje ptasiarza jak sok� w�drowny

wielki rok ptasiarza

Jacek Betleja

Po mrocznym okresie stosowania DDT populacja soko�a w�drownego w Polsce stale si� odradza. Pomagaj� w tym sokolnicy.

08.11.2021 | 13:01

nauka

ptaki

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Margit Kossobudzka

W ubieg�ym tygodniu nasi naukowcy otrzymali polskie Noble za rozgryzienie glejak�w z�o�liwych, pomiar odleg�o�ci do Ob�oku Magellana, modyfikacj� mRNA i teori� prawdy. Niestety, dowiedzieli�my si� te�, �e w miastach b�dzie coraz bardziej gor�co, a...

08.11.2021 | 11:34

b�l

fizyka i astronomia

kosmos

medycyna

Ostatnie przygotowania do startu DART w bazie Vandenberg w Kalifornii

Nina bada wiry w kawie, �eby przewidywa� zmiany klimatu

klimat

Magdalena Warchala

Nin� Cielic�, maturzystk� z III LO im. Mickiewicza w Katowicach, zaintrygowa�y wiry tworz�ce si� podczas wlewania mleka do kawy. Sfilmowa�a je kamer� termowizyjn�, dokona�a pomiar�w i wygra�a konkurs dla m�odych naukowc�w.

07.11.2021 | 17:12

edukacja

ekologia

nauka

Nin� Cielic�, maturzystk� z III LO im. Mickiewicza w Katowicach, zaintrygowa�y wiry tworz�ce si� podczas wlewania mleka do kawy

"The New York Times": W miar� jak Ziemia si� ociepla, zamieszki i sekrety sprzed wiek�w wy�aniaj� si� z lodowc�w

Nauka

Franz Lidz

Zmiany klimatyczne ods�aniaj� ukryte w lodzie artefakty i zwierz�ta. Okno czasowe do takich bada� pozostaje niewielkie i coraz bardziej si� kurczy. Gdy mi�kkie materia�y organiczne - sk�ra, tkaniny czy groty strza� - wyjmowane s� na powierzchni�,...

07.11.2021 | 16:12

archeologia

lodowce

nauka

zmiany klimatu

Ilustracja przedstawiaj�ca przypuszczaln� �mier� �tzi Cz�owieka Lodu.

Od sawanny do ery smartfon�w. We wsp�czesnych miastach b��dzimy

Nauka

Kasper Kalinowski

Projektujemy miasta naszpikowane technologi� i nieustannie szukamy rozwi�za�, kt�re podnios� jako�� ycia mieszka�c�w. Niestety, jeste�my wyj�tkowo s�abi w poruszaniu si� po wsp�czesnych metropoliach. Ewolucja nas do tego nie przygotowa�a.

06.11.2021 | 15:50

ewolucja

m�zg

nauka

nawigacja

Koronawirus - podsumowanie tygodnia. Znowu ponad 15 tys. zaka�e�, a my nic z tym nie robimy

Nauka

Paulina Mozolewska

W ca�ej Europie czwarta fala rozp�dzi�a si� zgodnie z przewidywaniami ekspert�w. Jej skutki najbardziej dotkn� niezaszczepionych senior�w. Polski rz�d planuje rozwi�zanie problemu darmowymi maseczkami i dostawianiem ��ek w szpitalach.

05.11.2021 | 19:01

COVID-19

koronawirus

nauka

pandemia koronawirusa

04.11.2021, Warszawa. Szpital MSWiA, oddzia� covidowy. Medycy i pacjenci chorzy na COVID-19.

"The New York Times": Przypominaj�ca dawka szczepienia przeciwko COVID-19. Co wiemy o mieszaniu preparat�w?

koronawirus

Tara Parker-Pope

Amerykanie maj� mo�liwo�� mieszania szczepionek. Decyzja, kt�ry preparat przyjm� w ramach dawki przypominaj�cej nale�y do nich. Organy nadzoruj�ce szczepienia w USA nie sugeruj�, jaki wyb�r b�dzie najlepszy.

05.11.2021 | 18:11

COVID-19

nauka

szczepienia

szczepionka na koronawirusa

Polski bloger naukowy pozwany przez kreacjonist�w, kt�rzy wierz� w wielkiego architekta

Tylko na Wyborcza.pl

Piotr Cie�li�ski

Zapraszanie pseudonaukowc�w na uczelnie to m�tlik w g�owie dla przeci�tnego obywatela

05.11.2021 | 13:38

kreacjonizm

nauka

Stworzenie cz�owieka przez Boga kontra technologia

Jan Hartman: Zaciera si� granica pomi�dzy nauk� i magi�. Dowodem fizyka kwantowa

Wolna Sobota

Jan Hartman

Jan Hartman: Naukowcy to ci�gle dla nas, filozof�w, s�siedzi zza p�ota, a nie cz�onkowie rodziny

05.11.2021 | 10:09

filozofia

fizyka kwantowa

Jan Hartman

nauka

Wielka Brytania dopu�ci�a pierwsz� tabletk� na COVID-19. Jak dzia�a molnupiravir?

koronawirus

Paulina Mozolewska

W Wielkiej Brytanii preparat b�dzie si� nazywa� Lagevrio. Zosta� wyprodukowany przez firmy Merck & Co oraz Ridgeback Biotherapeutics i b�dzie podawany w postaci tabletki.

05.11.2021 | 07:00

COVID-19

nauka

pandemia koronawirusa

zdrowie

Molnupiravir skutecznie ogranicza zdolno�� replikacji wirusa

Katarzyna Gach-Janczak z UMED: Morfina jest skuteczna, ale uzale�nia i z czasem traci swoj� moc. My szukamy czego� lepszego

polscy naukowcy donosz�

Katarzyna Gach-Janczak

W latach 90. odkryto substancje, kt�re dzia�aj� tak samo jak morfina, ale s� wytwarzane w naszym organizmie i maj� zupe�nie inn� budow�. Nazwano je endomorfinami. Pr�bujemy je zmodyfikowa� i wykorzysta�.

04.11.2021 | 19:12

b�l

leki przeciwb�lowe

morfina

nauka

Dr Katarzyna Gach -Janczak z Zak�adu Chemii Biomolekularnej Uniwersytetu Medycznego w �odzi

Kupa daje �ycie - tak�e w oceanie (kupa wieloryba). I przyczynia si� do �ci�gania CO2 z atmosfery

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Fiszbinowce (wieloryby) jedz� co najmniej trzy razy wi�cej, ni� s�dzono. I mocno, cho� o wiele s�abiej ni� jeszcze ponad 100 lat temu, u�y�niaj� ocean - pisz� naukowcy w najnowszym "Nature".

04.11.2021 | 16:55

antropocen

biologia

ekocyd

globalne ocieplenie

Naukowcy zbieraj� informacje o humbakach

Szczyt klimatyczny COP26 w Glasgow. ONZ radzi, jak sch�odzi� miejskie wyspy gor�ca

globalne ocieplenie

Tomasz Ulanowski

Ocieplenie klimatu w miastach jest dwa razy mocniejsze ni� to �rednie na ca�ej Ziemi - alarmuje Program �rodowiskowy Organizacji Narod�w Zjednoczonych (UNEP).

04.11.2021 | 07:00

antropocen

COP26

nauka

Zmiana Klimatu

Zakaz aborcji a �miertelno�� w�r�d ci�arnych kobiet. Co na ten temat m�wi nauka?

aborcja

Paulina Mozolewska

Dost�p do legalnej aborcji powoduje, �e mniej kobiet umiera w czasie porodu.

03.11.2021 | 20:17

ci��a

nauka

ustawa antyaborcyjna

zdrowie

"The New York Times": Chcesz by� astronaut�, ale jeste� osob� z niepe�nosprawno�ciami? To nic. P�ka kolejna bariera w kosmosie

loty kosmiczne

Amanda Morris

Od pocz�tku lot�w kosmicznych w latach 60. tylko oko�o 600 os�b by�o w kosmosie, poniewa� NASA i inne agencje od dawna ogranicza�y prac� astronaut�w do male�kiej cz�ci ludzko�ci. To ma si� zmieni�.

03.11.2021 | 19:08

kosmos

ksi�yc

mars

nauka

Astronauci w czasie lotu parabolicznego.

Potrafisz wymieni� polskiego uczonego lub uczon�? Ale nie Kopernika i Sk�odowsk�-Curie!

odkrycia

Piotr Cie�li�ski

Kiedy pyta si� Polak�w w sonda�ach o to, kt�rych polskich naukowc�w znaj�, od lat powtarzaj� si� te dwa nazwiska - Miko�aja Kopernika i Marii Sk�odowskiej-Curie.

03.11.2021 | 15:00

badania naukowe

nauka

naukowcy

naukowcy odkryli

03.12.2014 Warszawa , Zamek Kr�lewski . Profesor Iwo Bia�ynicki Birula , Maciej �ylicz i Andrzej Jerzmanowski podczas gali wr�czenia nagr�d Fundacji na rzecz Nauki Polskiej .

Na �wiecie jest 1750 tach miejsc. Czym s� banki gen�w

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Aneta Kramek

Bank gen�w to nic innego jak kolekcja nasion ro�lin u�ytkowych warto�ciowych dla hodowli, bada� naukowych oraz dla gospodarki. Na �wiecie jest dzi� ok. 1 750 takich instytucji.

03.11.2021 | 07:14

nauka

uczelnie wy�sze w Lublinie

Dzi�ki dzia�alno�ci bank�w gen�w mo�liwe jest zachowanie bior�norodno�ci gatunk�w

Polskie Noble 2021 za rozgryzienie glejak�w z�o�liwych, pomiar odleg�o�ci do Ob�oku Magellana, modyfikacj� mRNA i teori� prawdy

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej po raz 30 przyzna�a nagrody, kt�re s� uwa�ane za najwa�niejsze wyr�nienie naukowe w Polsce. Nieoficjalnie zwane s� polskimi Noblami. W tym roku laureatami zostali: prof. Bo�ena Kami�ska-Kaczmarek, prof. Jacek...

03.11.2021 | 07:00

fundacja na rzecz nauki polskiej

nagrody

nauka

Polskie Noble

Prof. Grzegorz Pietrzy�ski, prof. Bo�ena Kami�ska-Kaczmarek, prof Jacek Jemielity i prof. Cezary Cie�li�ski

Rozwi�za� zagadk� jorda�skich megalit�w. Wa�ne odkrycie archeolog�w z UJ

Uniwersytet Jagiello�ski

pg

Tajemnicze megalityczne konstrukcje, kt�re powstawa�y w r�nych cz�ciach �wiata mi�dzy neolitem a epok� br�zu, stanowi� od lat jedn� z najwi�kszych zagadek archeologii. By� mo�e dzi�ki ostatnim odkryciom archeolog�w z UJ uda si� j� rozwik�a�.

02.11.2021 | 19:17

archeologia

Bliski Wsch�d

Jordania

nauka

Archeolodzy z UJ na terenie wykopalisk w Jordanii.

Coraz bardziej cicha wiosna zwiastuje wymieranie ptak�w. Tak�e w Polsce

antropocen

Tomasz Ulanowski

�rodowisko akustyczne Europy i Ameryki P�nocnej ubo�eje w nawo�ywania i �piew ptak�w - pisz� naukowcy w najnowszym wydaniu tygodnika "Nature Communications".

02.11.2021 | 19:00

biologia

ekocyd

nauka

ptaki

Zakaz aborcji mo�e prowadzi� do wzrostu �miertelno�ci w�r�d ci�arnych kobiet nawet o 21 proc.

The Conversation

Amanda Stevenson (University of Colorado Boulder)

Co by si� wydarzy�o, gdyby ca�e Stany Zjednoczone wprowadzi�y ca�kowity zakaz aborcji? Naukowcy to sprawdzili.

02.11.2021 | 16:01

aborcja

ci��a

nauka

ustawa antyaborcyjna

Protest przeciwko zakazowi aborcji w Teksasie, Times Square w Nowym Jorku, 4 wrze�nia 2021 r.

Donowanoza - tropikalna choroba weneryczna powoduj�ca krwawe wrzody na genitaliach. Czy rozprzestrzenia si� po Europie?

zdrowie

Paulina Mozolewska

Jedno nagranie na TikToku sprawi�o, �e Brytyjczycy wpadli w panik�. Czy rzeczywi�cie jest si� czego ba�?

02.11.2021 | 13:48

choroby weneryczne

nauka

Donowanoza, czyli ziarniniak pachwinowy, to przenoszona drog� p�ciow� choroba zaka�na

Utrata w�chu zniech�ca do seksu? Odczuwanie zapach�w jest wa�nym elementem �ycia seksualnego, szczeg�lnie dla kobiet

seks

Ewa Tomkowska

W�ch ma ogromny wp�yw na nasze �ycie, tak�e seksualne. Nowe badania dowodz�, �e utrata znajomego zapachu partnera zmniejsza po��danie albo, co gorsze, ca�kowicie zniech�ca do stosunku.

02.11.2021 | 08:14

nauka

styl �ycia

w�ch

zmys�y

Klimatolodzy nie wierz�, �e politycy ogranicz� globalne ocieplenie do 1,5 st. C. Boj� si� 3 st.

antropocen

Tomasz Ulanowski

Pesymizm naukowc�w z IPCC pokazuje sonda� przeprowadzony przez "Nature" w zwi�zku z rozpocz�ciem szczytu klimatycznego COP26 w Glasgow.

02.11.2021 | 07:00

COP26

globalne ocieplenie

nauka

Zmiana Klimatu

Wysychaj�ce jezioro Oroville w Kalifornii, 22 sierpnia 2021

Sypiasz mniej ni� 6 godzin? Mog� ci grozi� nieregularne i obfite miesi�czki

The Conversation

Kat Kennedy, Sara Nowakowski

Kobiety, kt�re przesypiaj� w ci�gu doby mniej ni� sze�� godzin, cierpi� z powodu bolesnych i nieregularnych miesi�czek. To g��wny wniosek z nowej pracy, kt�ra zosta�a niedawno opublikowana na �amach "Journal of Sleep Research".

01.11.2021 | 17:28

endometrioza

menstruacja

miesi�czka

nauka

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

Nauka

Ewa Tomkowska

W ubieg�ym tygodniu naukowcy dowiedli, �e im mniej lodu morskiego w Arktyce, tym wi�cej po�ar�w w Ameryce. Odkryli te�, �e lepsze efekty w pokonaniu pandemii daje wymuszanie szczepie� ni� pozostawienie ludziom wolnego wyboru. Badacze zaproponowali...

01.11.2021 | 08:00

nauka

news

odkrycia

wiedza

Arktyka traci biel i zmienia nam pogod�. Im mniej lodu morskiego w Arktyce, tym wi�cej po�ar�w w Ameryce. Na tak� zale�no�� wskazuj� naukowcy... Na zdj�ciu: Przej�cie P�nocno-Zachodnie, Archipelag Arktyczny, 23 lipca 2017

Uzda i w�dzid�o da�y pocz�tek staro�ytnym imperiom? W historii obserwujemy prawid�owo�ci przyczynowo-skutkowe

Nauka

Peter Turchin

Oko�o 3 000 lat temu przez spo�ecze�stwa ludzi na ca�ym �wiecie przetoczy�a si� fala technologicznych innowacji. Przez ca�e kolejne tysi�clecie nieustanne pojawianie si� nowych technologii mia�o kluczowy wp�yw na bieg historii ludzko�ci.

31.10.2021 | 18:30

historia

nauka

The Conversation

Odorek zieleniak - rozmowy za pomoc� drga� [Kocham owady]

Nauka

Mateusz Sowi�ski

Odorek zieleniak (Palomena prasina) jest jednym z najbardziej znanych pluskwiak�w w Polsce. Swoj� s�aw� zawdzi�cza mechanizmowi obronnemu, kt�ry polega na wydzielaniu nieprzyjemnego zapachu. To jednak niejedyny spos�b, w jaki si� broni przed...

30.10.2021 | 19:00

kocham owady!

nauka

owady

Odorek zieleniak (po lewej) odpoczywa na li�ciu w towarzystwie biedronki siedmiokropki (po prawej)

Spo�ecze�stwo si� starzeje, a my wci�� nie mamy skutecznego leku na chorob� Alzheimera? Dlaczego?

choroba alzheimera

Paulina Mozolewska

O przyczynach niepowodze� w opracowaniu leku na alzheimera, nadziejach zwi�zanymi z nowymi preparatami, czynnikach nasilaj�cych ryzyko zachorowania oraz trudno�ciach prowadzenia takich prac w Polsce rozmawiamy z Grzegorzem W�grzynem

29.10.2021 | 19:55

demencja

nauka

wywiad

zdrowie

Ba�e� si�, �e umrzesz na COVID-19? To mog�o sprawi�, �e b�dziesz wi�kszym altruist�

The Conversation

Nancy R. Buchan, Gianluca Grimalda(Institute for the World Economy), Orgul Demet Ozturk (University of South Carolina)

Osoby, kt�re przechorowa�y COVID-19 lub zosta�y bezpo�rednio dotkni�te chorob� przez utrat� bliskich, s� bardziej sk�onne do przekazania darowizny na cele zwi�zane z walk� z pandemi�.

29.10.2021 | 16:05

COVID-19

koronawirus

nauka

pandemia koronawirusa

Dystrybucja bezp�atnych maseczek w czasach pandemii koronawirusa.