BIOLOGIA Gazeta Wyborcza

Przyja�� albo �mier�! Kt�re ssaki �yj� najd�u�ej? Te, kt�re nie s� samotne

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Naukowcy udowodniaj� to, analizuj�c d�ugo�� ycia niemal tysi�ca gatunk�w ssak�w.

31.01.2023 | 18:05

biologia

d�ugo�� ycia

nauka

zdrowie

Gibony - ma�py cz�ekokszta�tne �yj�ce w monogamicznych parach. Spokrewnione z nimi cz�owiekowate (w tym ludzie) zazwyczaj (opr�cz orangutan�w) �yj� w wi�kszych stadach

Kr�tka historia o tym, czemu ludzie i delfiny razem poluj� na ryby

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Wsp�lne, zsynchronizowane �owy pomagaj� obu gatunkom prze�y� - potwierdzaj� naukowcy.

31.01.2023 | 11:42

antropocen

biologia

nauka

przyroda

O delfinach i ludziach. Wsp�lne po�owy u wybrze�a Laguny w po�udniowej Brazylii

Rozwi�� quiz: Co wiesz o krwi?

quizy Wyborczej

Joanna Bujakiewicz, Margit Kossobudzka, Katarzyna Staszak, Tomasz Ulanowski, Kasper Kalinowski

Sprawd�, czy wiesz, czemu krew zawdzi�cza sw�j czerwony kolor, ile �yj� czerwone krwinki, dlaczego ludzie nie lubi� zapachu krwi i co robi� wampiry, kt�re si� przyja�ni�?

26.01.2023 | 14:51

biologia

krew

przyroda

uk�ad krwiono�ny

Wci�� rozumiemy niekt�re gesty wykonywane przez szympansy - cho� sami ich nie u�ywamy

m�zg

Tomasz Ulanowski

Pokazuje to eksperyment przeprowadzony przez dwie badaczki ze Szkocji.

26.01.2023 | 06:00

antropologia

biologia

nauka

przyroda

Wci�� rozumiemy niekt�re gesty wykonywane przez szympansy, nawet je�li sami ich nie u�ywamy. Cho� ten na zdj�ciu - 'daj' - akurat stosujemy. A co na 'daj' odpowiada drugi szympans?

Dlaczego wieloryby to takie olbrzymy? Naukowcy namierzyli cztery geny

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Gen�w wpl�tanych w wielko�� wieloryb�w na pewno jest wi�cej, ale od czego� trzeba zacz��.

25.01.2023 | 06:00

antropocen

biologia

genetyka

nauka

Te kikutnice maj� niezwyk�e zdolno�ci regeneracji utraconych cz�ci cia�a

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Odrastaj� im nie tylko utracone ko�czyny.

24.01.2023 | 06:00

biologia

nauka

zdrowie

Ca�kowicie zregenerowana kikutnica z gatunku Pycnogonum litorale, kt�r� naukowcy mocno wcze�niej pokaleczyli

Bujanka wi�ksza - wiosenny koliber i bombowiec w�r�d owad�w

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Bujanka wi�ksza (Bombylius major) to muszka, kt�ra pojawia si� wczesn� wiosn�. Mo�na j� zaobserwowa�, jak odpoczywa na uschni�tych li�ciach i wygrzewa si� na s�o�cu lub kiedy odwiedza kwiaty, aby spija� ich nektar.

21.01.2023 | 19:14

biologia

muszki

owady

przyroda

Podczas picia nektaru bujanka zawisa przed kwiatkiem i przytrzymuje si� nogami, by zachowa� r�wnowag�. Jej skrzyd�a poruszaj� si� tak szybko, �e na zdj�ciach cz�sto wychodz� rozmazane.

Czy wirusy �yj�? By� mo�e zadajemy z�e pytanie

The Conversation

Hugh Harris

Wirusy s� cz�ci� �ycia, co zrozumieli�my zw�aszcza w czasie pandemii. Jednak gdy zapytamy grup� naukowc�w o to, czy wirusy �yj�, to otrzymamy bardzo r�ne odpowiedzi.

20.01.2023 | 14:11

biologia

mikrobiologia

przyroda

wirusy

Aga, ropucha rekordowo olbrzymia, schwytana w Australii

biologia

Tomasz Ulanowski

Wa�y�a a� 2,7 kg, tyle co niejeden piesek - z tych, kt�re nosi si� na r�kach. Cho� nie szczeka�a, to by�a jednak jadowita. Dlaczego piszemy o niej w czasie przesz�ym?

20.01.2023 | 11:32

antropocen

nauka

ochrona przyrody

ochrona �rodowiska

Kylee Gray, stra�niczka z Departamentu �rodowiska i Nauki Queensland, trzyma ropuch� olbrzymi� znalezion� w pobli�u Airlie Beach w Australii.

Uzbrojone misie, par�wki, pokemony, Madonna i Robert Mak�owicz. �wiat niesporczak�w oczami krakowskiego naukowca

biologia

Ada Chojnowska

Prze�y�y dziesi�tki milion�w lat, by�y w kosmosie, przetrwa�y ekstremalne eksperymenty naukowc�w, wci�� jednak kryj� wiele tajemnic. O niesporczakach opowiada dr Daniel Stec, kt�ry jeden z odkrytych przez siebie gatunk�w nazwa� na cze�� Roberta...

20.01.2023 | 06:00

nauka

niesporczaki

Polska Akademia Nauk

Robert Mak�owicz

Prof. Gra�yna Jasie�ska, biolo�ka: Ruch chroni przed rakiem piersi

polscy naukowcy donosz�

Prof. Gra�yna Jasie�ska

U aktywnych fizycznie kobiet obni�a si� poziom hormon�w p�ciowych i maleje ryzyko zachorowania na raka piersi. To, ile ruchu potrzebujemy, zale�y m.in. od tego, z jak� wag� przysz�y�my na �wiat.

19.01.2023 | 13:23

biologia

naukowcy odkryli

nowotw�r

rak

Nauka jest nudna? Podczas Nocy Biolog�w to by�o niemo�liwe [GALERIA ZDJ��]

Wiadomo�ci z Olsztyna

Robert Robaszewski

Na UWM w Olsztynie przygotowano ponad 70 wyk�ad�w, warsztat�w, gier, wystaw czy pokaz�w popularyzuj�cych nauki biologiczne i przyrodnicze.

14.01.2023 | 13:00

biologia

dzieci

edukacja

nauka

Noc Biolog�w 2023 na Uniwersytecie Warmi�sko-Mazurskim.

Spermagedon. Mniej ni� 4 proc. m�czyzn mo�e zosta� dawcami nasienia

m�czyzna

Kasper Kalinowski

Wi�kszo�� m�czyzn nie ma po co zg�asza� si� do banku nasienia. Problem jest jednak znacznie powa�niejszy - jako�� plemnik�w spada z dekady na dekad�.

13.01.2023 | 09:50

biologia

nauka

plemniki

zdrowie

W najnowszych badaniach ponad jeden na dziesi�ciu kandydat�w nie przeszed� pomy�lnie kwestionariusza przesiewowego dotycz�cego stylu �ycia, a ponad 11 proc. zosta�o odrzuconych, poniewa� jako�� ich spermy nie by�a wystarczaj�co dobra (zdj�cie ilustracyjne)

Rozwi�� quiz: Co wiesz o wodzie?

quizy Wyborczej

Joanna Bujakiewicz, Paulina Mozolewska, Margit Kossobudzka, Katarzyna Staszak, Tomasz Ulanowski, Kasper Kalinowski

Czy wiesz, ile metr�w sze�ciennych wypija rocznie cz�owiek, jaki odsetek masy Ziemi stanowi woda, kiedy zaczynamy odczuwa� skutki odwodnienia?

12.01.2023 | 17:59

biologia

nauka

odwodnienie

rzeki

Najwi�kszy (i najpi�kniejszy!) kwiat w ba�tyckim bursztynie opisany na nowo

przyroda

Tomasz Ulanowski

Ju� nie Stewartia kowalewskii, tylko Symplocos kowalewskii. A jednak tak samo pi�kny. I tak samo stary - zakwit� na wieczno�� a� 38-34 mln lat temu.

12.01.2023 | 17:00

biologia

bursztyn

klimat

nauka

Symplocos kowalewskii - maj�cy a� 28 mm �rednicy i pochodz�cy sprzed 38-34 mln lat kwiat zakl�ty w ba�tyckim bursztynie

Szwecja i Polska po trzech latach pandemii. P�a�my ludziom, �eby si� szczepili, to si� op�aca

szczepienia

Tomasz Ulanowski

Tak mo�na by stre�ci� wnioski z przeprowadzonego w Szwecji badania nad wp�ywem finansowych zach�t do zaszczepienia si� na szeroko poj�t� moralno�� publiczn�.

11.01.2023 | 17:00

biologia

COVID-19

m�zg

nauka

Piel�gniarka Ann-Louise Broberg wstrzykuje szczepionk� przeciw COVID-19 pensjonariuszce domu opieki Gun-Britt Johnsson jako pierwszej w Szwecji, 27 grudnia 2020 r.

Ludzkie minim�zgi wszczepione myszom podj�y prac�

Klikbajt i fakt

Tomasz Ulanowski

Kiedy naukowcy wszczepili m�zgowe organoidy wytworzone z ludzkich neuron�w do mysiej kory m�zgowej, zacz�y one reagowa� na sygna�y wzrokowe odbierane przez zwierz�ta.

10.01.2023 | 08:54

biologia

m�zg

nauka

przyroda

M�zgowe organoidy cz�owieka, goryla i szympansa w wieku pi�ciu tygodni

Jelonek rogacz, najwi�kszy chrz�szcz w Polsce, wymiera

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Gdy samce ze sob� walcz�, s� tak skupione, �e odpychaj� od siebie samice, aby nie przeszkadza�y. Dopiero po wygranym pojedynku zwyci�ski samiec mo�e spr�bowa� (!) kopulowa� z samic�.

07.01.2023 | 17:00

biologia

nauka

zwierz�ta

Prof. Magdalena Kucia, biolo�ka molekularna: Badam, jak wykorzysta� kom�rki macierzyste

polscy naukowcy donosz�

Magdalena Kucia

Organizm wci�� si� regeneruje, ale czasem zniszczenia wywo�ane chorob� go przerastaj�. Medycyna regeneracyjna wykorzystuje i wspomaga naturalne procesy. To jak tworzenie ratunkowych eliksir�w z naszych w�asnych kom�rek.

05.01.2023 | 15:00

biologia

kom�rki macierzyste

nauka

zdrowie

Prof. Magdalena Kucia, biolo�ka molekularna

Naukowcy stworzyli implant, kt�ry pomaga w erekcji

penis

Tomasz Ulanowski

Zast�pili nim uszkodzony fragment tzw. b�ony bia�awej otaczaj�cej cia�a jamiste i cia�o g�bczaste - tkanek penisa, kt�re podczas erekcji wype�niaj� si� krwi�.

05.01.2023 | 10:55

biologia

nauka

seks

zdrowie

Szklana �aba - kiedy zapada w sen, staje si� przezroczysta. Naukowcy sprawdzili, jak to mo�liwe

zwierz�ta

Paulina Mozolewska

W kr�lestwie zwierz�t umiej�tno�� kamufla�u pop�aca. Organizmy, kt�re potrafi� wtopi� si� w t�o, mog� t� technik� wykorzystywa� do obrony przed drapie�nikami albo do zwi�kszenia swoich szans na udane polowanie.

04.01.2023 | 06:00

biologia

kamufla�

nauka

przyroda

Kiedy szklana �aba si� budzi, czerwone krwinki ukryte w w�trobie podczas snu ponownie zaczynaj� kr��y�, zmniejszaj�c przezroczysto�� niewielkiego p�aza.

Ka�dy widzia� te charakterystyczne paj�czyny. To dzie�o mistrza - Osnuwika pospolitego

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Przypominaj� wygl�dem ogromne p�achty, kt�re s� przytwierdzone ni�mi do najbli�szych obiekt�w. S� �mierteln� pu�apk� dla owad�w.

31.12.2022 | 13:00

biologia

nauka

owady

zwierz�ta

Spodnia strona odw�oka osnuwika jest ciemniejsza, ni� wierzch, poniewa� dzi�ki temu jest lepiej ukryty przed drapie�nikami, kt�re patrz� na niego z g�ry.

RIP Santino

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Santino te� uwa�a�, �e ma przysz�o��.

25.12.2022 | 11:00

antropologia

biologia

nauka

przyroda

Szympans Santino z zoo w Furuviku, 2012 rok.

M�czy�ni �yj� kr�cej, bo to "p�e� wysokiego ryzyka"

m�ski punkt widzenia

Kasper Kalinowski

W XXI w. testosteron, ryzykowne zachowania, u�ywki czy samotno�� wci�� skracaj� d�ugo�� ycia m�czyzn. Jak je wyd�u�y� (bez kastracji i skracania �redniej d�ugo�ci �ycia kobiet)? Przedstawiamy pi�� porad.

16.12.2022 | 06:00

biologia

ewolucja

meski punkt widzenia

nauka

Nie tylko ludzie wraz z up�ywem czasu coraz staranniej dobieraj� przyjaci�

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Robi� tak r�wnie� makaki kr�lewskie zamieszkuj�ce poddan� ci�g�ej inwigilacji wysepk� badawcz� Cayo Santiago.

15.12.2022 | 06:00

antropologia

biologia

m�zg

nauka

Nasza planeta umiera? Mo�e, ale Ziemia jeszcze po�yje. Co z tego, �e bez nas

ekocyd

Tomasz Ulanowski

Fakt, �e �adna cywilizacja przesz�o�ci nie przetrwa�a, nie powinien napawa� nas z�udn� nadziej�. Dlaczego my mieliby�my da� rad�?

11.12.2022 | 12:00

antropocen

biologia

nauka

przyroda

Trop, kt�ry w 1969 r. na Ksi�ycu zostawi� Buzz Aldrin, uczestnik misji Apollo 11 i pierwszego l�dowania cz�owieka na Srebrnym Globie

"Posika� si� ze szcz�cia". Co nauka m�wi o kobiecym wytrysku?

Nauka

Kasper Kalinowski

Do 2011 r. wszystkie p�yny wydzielane przez panie w czasie orgazmu by�y okre�lane jako ejakulacja. Ta wiedza nie jest ju� aktualna.

10.12.2022 | 15:15

biologia

ejakulacja

nauka

seks

Terier poluje, a border collie zagania. Za zachowania ps�w r�nych ras odpowiadaj� geny - twierdz� naukowcy

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Najnowsza publikacja ukazuj�ca si� w pi�mie "Cell" zaprzecza wi�c tezom z niedawnego badania, kt�rego wyniki ukaza�y si� w "Science".

08.12.2022 | 17:00

antropologia

biologia

m�zg

nauka

Dwa miliony lat temu p�nocn� Grenlandi� porasta�a tajga. Przechadza�y si� w niej mastodonty

przyroda

Tomasz Ulanowski

W najnowszym "Nature" naukowcy rekonstruuj� ekosystem, kt�ry dwa miliony lat temu istnia� w p�nocnej Grenlandii. Co r�wnie niesamowite, opieraj� si� przy tym na analizie �rodowiskowego DNA.

07.12.2022 | 17:00

biologia

genetyka

nauka

paleontologia

Tak dwa miliony lat temu mog�a wygl�da� p�nocna Grenlandia

"K.., ja p..." to wyj�tek potwierdzaj�cy regu��?

m�zg

Tomasz Ulanowski

Mo�e na to wskazywa� badanie dotycz�ce przekle�stw przeprowadzone przez naukowc�w z Uniwersytetu Londy�skiego.

06.12.2022 | 14:02

antropologia

biologia

j�zyk polski

nauka

Przekle�stwa atakuj� nasze zmys�y r�wnie� samym d�wi�kiem.

Skakun arlekinowy - paj�k zebra, kt�ry skrad� ludzkie serca, a sam lubi s�siedztwo cz�owieka

zwierz�ta

Mateusz Sowi�ski

Na pierwszy rzut oka nie przypomina typowego paj�ka. Jest malutki (osi�ga od 5 do 7 mm), ma kr�tkie n�ki, a do tego jest wyposa�ony w spore oczy

03.12.2022 | 20:59

biologia

kocham owady!

paj�ki

przyroda

Musk twierdzi, �e w ci�gu p� roku zaczipuje ludzki m�zg, ��cz�c go "na sicher" z komputerem

m�zg

Tomasz Ulanowski

Firma Elona Muska Neuralink nie tylko nie dosta�a jeszcze zgody na eksperyment, ale nie z�o�y�a nawet wszystkich potrzebnych dokument�w do ameryka�skiej Agencji �ywno�ci i Lek�w (FDA).

02.12.2022 | 12:49

biologia

Elon Musk

nauka

neuralink

Elon Musk twierdzi, �e w ci�gu p� roku zaczipuje ludzki m�zg, ��cz�c go 'na sicher' z komputerem...

Poczwarki mr�wek daj� mrowisku narkotyczne mleko

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Poczwarkowe "mleko" jest pe�ne substancji od�ywczych i psychoaktywnych, a doros�e mr�wki oraz larwy je spijaj� - pisz� w najnowszym "Nature" naukowcy.

02.12.2022 | 07:00

biologia

nauka

owady

przyroda

Mr�wki z gatunku Ooceraea biroi umieszczaj� larwy na poczwarkach. Dzi�ki temu larwy mog� napi� si� poczwarkowego 'mleka'

Prof. Jan Marcin W�s�awski, biolog morza: Zdobyli�my najwi�kszy w Polsce europejski grant na badania morza

polscy naukowcy donosz�

Jan Marcin W�s�awski

Dzi�ki unijnemu programowi Horyzont Europa w cztery lata i za 16 mln euro zbadamy bior�norodno�� czterech akwen�w morskich, w tym Ba�tyku.

01.12.2022 | 15:25

Ba�tyk

biologia

ekocyd

nauka

Prof. Marcin W�s�awski z Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie

Nietoperze warcz� niczym wokali�ci deathmetalowi i �piewacy gard�owi. W jakim celu?

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Biolodzy z Uniwersytetu Po�udniowej Danii jako pierwsi sfilmowali drgania niezwyk�ych strun g�osowych nietoperzy.

30.11.2022 | 11:39

biologia

m�zg

nauka

przyroda

Samce kilku gatunk�w ssak�w obywaj� si� bez m�skiego chromosomu Y. Jak to mo�liwe?

zwierz�ta

Tomasz Ulanowski

Naukowcy ju� wiedz�. Wskazuj� na konkretny rejon w DNA kolcoszczurka amamijskiego, jednego z tych wyj�tkowych gatunk�w.

29.11.2022 | 07:00

biologia

genetyka

nauka

przyroda

Kolcoszczurek amamijski, jeden z kilku gatunk�w ssak�w, u kt�rych p�e� m�ska nie jest warunkowana przez chromosom Y

Na ratunek koralowcom. Zdj�cia z bada� nad raf� koralow� w Australii

Zdj�cia

Agnieszka �elazko, AP

Miliardy mikroskopijnych zwierz�t zwanych polipami zbudowa�y tego zapieraj�cego dech w piersiach kolosa, kt�ry jest widoczny z kosmosu i mo�e liczy� nawet milion lat. Jest domem dla tysi�cy znanych gatunk�w ro�lin i zwierz�t "Koralowce to...

28.11.2022 | 09:32

biologia

globalne ocieplenie

klimat

nauka

Zima to trudny czas tak�e dla ps�w. Na co zwraca� uwag�?

zwierz�ta

Margit Kossobudzka

Cho� pies ma futro, nie zawsze zapewni mu ono ciep�o i bezpiecze�stwo.

27.11.2022 | 12:00

biologia

nauka

przyroda

psy

K�tnik domowy wi�kszy - o�mionogi olbrzym. Szcz�liwy dom, w kt�rym paj�ki s�

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

W naszych domach mieszka wiele gatunk�w paj�k�w, jednak �aden nie wzbudza takiego l�ku jak k�tnik domowy wi�kszy.

26.11.2022 | 13:23

biologia

nauka

przyroda

zwierz�ta

K�tniki przebywaj� g��wnie w piwnicach, gara�ach, korytarzach czy na strychach. Wiosn� i latem wychodz� na zewn�trz i noc� mo�na je zauwa�y�, jak siedz� na �cianach budynk�w lub w�druj� po chodnikach

Biochemik prof. Mariusz Wi�ckowski: Staramy si� zrozumie� rzadkie choroby genetyczne wyst�puj�ce u dzieci

polscy naukowcy donosz�

Mariusz Wi�ckowski

To choroby wi��ce si� z odk�adaniem si� �elaza w m�zgu. Prowadz� do niepe�nosprawno�ci oraz przedwczesnej �mierci.

24.11.2022 | 12:32

biologia

chemia

dzieci

nauka

Prof. dr hab. Mariusz Wi�ckowski - kierownik Pracowni Biologii Mitochondri�w i Metabolizmu w Instytucie Biologii Do�wiadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie.