NAUKA Gazeta Wyborcza

Gdzie s� kopalnie turkus�w Aztek�w i Mixtek�w? Zagadka si� pog��bia

Nauka

Joanna Grabowska

Sk�d mieszka�cy prekolumbijskiej Mezoameryki sprowadzali turkusy do produkcji swoich przepi�knych mozaik, masek i bi�uterii? Aztekowie zu�ywali ogromne ilo�ci cennego surowca, a teoria o p�nocnoameryka�skim pochodzeniu tych szlachetnych kamieni...

12.07.2018 | 14:01

Ameryka

archeologia

aztekowie

nauka

Turkusowa mozaika z tarczy w stylu Mixtek�w

Odwaga na uczelni kosztuje. Za plagiat zap�aci�a osoba, kt�ra go wykry�a

Witamy w Polsce

Anna Malinowska

- O�mieli�am si� zg�osi� plagiat na uczelni. Zap�aci�am za to - m�wi Aleksandra Serwotka, doktorantka z Uniwersytetu �l�skiego, kt�rej nie przed�u�ono umowy o prac�

12.07.2018 | 13:37

nauka

plagiaty

Uniwersytet �l�ski

wymiar sprawiedliwo�ci

W Chinach znaleziono narz�dzia sprzed 2 mln lat! To najstarsze �lady ludzkiej bytno�ci poza Afryk�

Nauka

Tomasz Ulanowski

To sensacyjne odkrycie. Kamiennymi narz�dziami pos�ugiwali si� archaiczni ludzie, prawdopodobnie z gatunku Homo erectus - donosz� naukowcy w najnowszym "Nature".

11.07.2018 | 19:16

Chiny

homo sapiens

nauka

paleontologia

Ju� wiemy, kto psuje atmosfer�. Namierzono �r�d�o nielegalnej emisji freon�w, kt�re powi�kszaj� dziur� ozonow� nad Ziemi�

Nauka

Tomasz Ulanowski

To w Chinach nielegalnie i masowo stosuje si� jeden z freon�w, gaz�w gro�nych dla warstwy ozonowej chroni�cej nas przed promieniowaniem UV - ujawnia �ledztwo mi�dzynarodowej organizacji pozarz�dowej EIA. Chi�czycy w ten spos�b �ami� prawo...

11.07.2018 | 15:44

atmosfera

Chiny

dziura ozonowa

nauka

Mapa koncentracji ozonu nad Arktyk� - por�wnawcze zdj�cie z marca 2010 (po lewej) i 2011 r. (po prawej). St�enie ozonu na zdj�ciu mierzone w Jednostkach Dobsona: im bardziej ''gor�cy'' kolor - tym wi�cej ozonu

2,5-letnia dziewczynka sprzed 3 mln lat. Cz�owiek czy ma�pa? Oto jest pytanie

Nauka

Tomasz Ulanowski

S�ynna "c�rka Lucy" �wietnie sobie radzi�a, zar�wno wspinaj�c si� po drzewach, jak i chodz�c na dw�ch n�kach - przekonuj� naukowcy z USA, kt�rzy zbadali szcz�tki jej stopy. To kolejny g�os w dyskusji o naszych dalekich przodkach z gatunku...

10.07.2018 | 12:54

australopitekus

nauka

paleontologia

Szcz�tki 2,5-letniej dziewczynki z gatunku Australopithecus afarensis sprzed 3,32 mln lat, znalezione w 2002 r. niedaleko etiopskiej miejscowo�ci Dikkia. Naukowcy opublikowali teraz analiz� ko�ci jej stopy (pierwszy fragment szkieletu z prawej strony)

Perseidy 2018. Z�ap spadaj�c� gwiazd�! Poradnik fotografa

Nauka

Karol W�jcicki

Przed nami maksimum roju meteor�w - z nieba sypa� b�d� Perseidy. Mo�esz je bez problemu z�apa�. Wystarczy aparat fotograficzny lub nawet zwyk�y smartfon. Oto kr�tki poradnik meteorowego fotografa.

10.07.2018 | 10:32

astronomia

meteory

nauka

perseidy

7 rzeczy, o kt�rych nie wiedzieli�my jeszcze tydzie� temu

Nauka

Piotr Cie�li�ski

370 lat �wietlnych st�d na naszych oczach rodzi si� nowa planeta. Na Ziemi za to ga�nie gwiazda Philipa Zimbardo, jednego z najs�ynniejszych psycholog�w spo�ecznych. To tylko dwie z ubieg�otygodniowych wiadomo�ci naukowych. Jak na sezon og�rkowy -...

09.07.2018 | 06:05

nauka

Ameryka�skie psy podzieli�y los Indian. Jednak zosta�o po nich co� okropnego

Nauka

Tomasz Ulanowski

Pierwsze psy w Ameryce nie zosta�y wyhodowane na miejscu, tylko przysz�y razem z lud�mi z Syberii - dowodz� naukowcy w najnowszym "Science". Niestety, po przybyciu Europejczyk�w w ko�c�wce XV w. wymar�y. Zosta� po nich tylko jeden �lad - paskudna...

07.07.2018 | 18:00

Ameryka

archeologia

dna

nauka

Poch�wek psa sprzed kilku tysi�cy lat, odkryty niedaleko Brooklynu. Jego DNA m.in. pos�u�y�o do bada� pochodzenia ameryka�skich ps�w

Matematyka jest bezlitosna dla opozycji. Ten prosty model pokazuje, z jak� przewag� PiS mo�e wygra� wybory

Nauka

Andrzej Hennel

Niedawno mia�em polityczn� dyskusj� z przyjaci�mi i przekona�em si�, �e nawet inteligentni ludzie nie maj� zielonego poj�cia o obowi�zuj�cej w Polsce ordynacji wyborczej do parlamentu. Dlatego zrobi�em prosty model z gatunku "wybory dla opornych".

07.07.2018 | 15:23

matematyka

nauka

wybory parlamentarne

Odczytali wszystkie geny koali. Tam si� kryj� najwi�ksze zagadki tego s�odkiego torbacza

nauka

Wojciech Moskal

Naukowcom z Australii uda�o si� odczyta� pe�ny gonom koali. Licz� na to, �e dzi�ki temu uda si� lepiej chroni� te s�ynne torbacze.

07.07.2018 | 11:07

biologia

genetyka

geny

zoologia

Ujarzmij stres. Jak to dzia�a

Nauka

Olga Wo�niak

Kiedy odczuwasz stres, mo�esz podj�� wiadom� pr�b� regulacji czynno�ci w�asnego organizmu. To dzia�a.

06.07.2018 | 06:26

ksi��ki

m�zg

nauka

psychologia

M�zg odporny na stres, Melanie Greenberg, t�um. Bo�ena J�wiak,

Ba�tyk si� dusi. Zamieni si� w beztlenow�, martw� pustyni�?

Nauka

Tomasz Ulanowski

Zawarto�� tlenu w wodach przybrze�nych Morza Ba�tyckiego jest najmniejsza od 1,5 tys. lat - ostrzegaj� naukowcy.

05.07.2018 | 14:02

Ba�tyk

globalne ocieplenie

nauka

zmiany klimatu

Do�� p�ytki rejon Ba�tyku pomi�dzy Szwecj� a Finlandi� zwany Morzem Archipelagowym to mozaika tysi�cy wi�kszych i mniejszych wysp

Nasi s� najlepsi w konstrukcji �azik�w marsja�skich. Pora na l�downik?

Witamy w Polsce

Dorota Steinhagen

Zwyci�zc� jest Rover Team z Cz�stochowy w Polsce - og�oszono na zako�czenie mi�dzynarodowych zawod�w �azik�w marsja�skich w Utah, USA. Czy studenci z Polski podbij� kosmos?

04.07.2018 | 22:53

Cz�stochowa

kosmos

nauka

sukces

Aula wydzia�u zarz�dzania Politechniki Cz�stochowskiej, 25 czerwca 2018 r. Prezentacja dru�yny, kt�ra wygra�a mi�dzynarodowe zawody �azik�w marsja�skich w USA

Idealna babka z piasku? Mamy na ni� przepis

Wideo Gazety Wyborczej

Piotr Cie�li�ski, realizacja: Edyta B�aszczak, Micha� Nowacki

Sezon wakacyjny si� zacz��, a wraz z nim pla�owanie i? robienie babek z piasku. Jak zrobi� idealn�? Jakie proporcje wody w stosunku do piasku obra�? Okazuje si�, �e zbadali to naukowcy. Kt�ry wariant jest tym idealnym? Zapytali�my Piotra...

04.07.2018 | 16:21

lato

nauka

piasek

wakacje

Zimbardo sfa�szowa� sw�j s�ynny eksperyment wi�zienny?

Nauka

Wojciech Orli�ski

Dziennikarze dotarli do uczestnik�w g�o�nego eksperymentu sprzed niemal p� wieku. Okazuje si�, �e najpewniej udowodni� on co� dok�adnie przeciwnego, ni� od lat twierdzi Philip Zimbardo.

04.07.2018 | 15:53

nauka

Philip Zimbardo

psychologia

Jak si� bi� o wolne s�dy? Obro�cy Puszczy znaj� recept� na zwyci�anie

Nauka

Adam Wajrak

W sprawie wycinki Puszczy Bia�owieskiej Komisja Europejska oraz Europejski Trybuna� Sprawiedliwo�ci zadzia�a�y b�yskawicznie i skutecznie. Czy podobnie mo�na zahamowa� demonta� polskiego s�downictwa? Czego nauczy�a nas obrona Puszczy?

04.07.2018 | 13:31

Komisja Europejska

nauka

Puszcza Bia�owieska

reforma s�downictwa

.Protest w Warszawie w obronie Sadu Najwyzszego

Raport Europejskiej Agencji �rodowiska o stanie w�d. W Polsce jest kiepsko

Nauka

Tomasz Ulanowski

Cho� stan w�d powierzchniowych, gruntowych i przybrze�nych w Unii Europejskiej si� poprawia, to nadal pozostawia sporo do �yczenia. W Polsce przesz�o po�owa w�d jest - ekologicznie rzecz bior�c - w kiepskim stanie.

04.07.2018 | 06:09

nauka

ochrona �rodowiska

Unia Europejska

woda

Procent w�d powierzchniowych, kt�rych status ekologiczny (wyznaczany m.in. poziomem zanieczyszczenia chemikaliami i degradacji siedlisk r�nych gatunk�w) EEA uzna�a za niedobry

Ustawa Gowina przyj�ta przez Sejm. Pos�owie PiS g�osowali za, cho� wcze�niej si� nie cieszyli

Kraj

Justyna Suchecka

Po odrzuceniu dziesi�tek poprawek i wniosk�w mniejszo�ci pos�owie PiS przeg�osowali we wtorek w nocy tzw. Ustaw� 2.0 reformuj�c� nauk� i szkolnictwo wy�sze.

04.07.2018 | 00:02

Jaros�aw Gowin

nauka

Sejm

Energooszcz�dny bolid student�w Politechniki �l�skiej wystartuje w zawodach w Londynie

politechnika �l�ska

Tomasz Czoik

Studenci Politechniki �l�skiej wystartuj� w kolejnej edycji presti�owego wy�cigu Shell Eco-marathon w Londynie. Zaprezentuj� tam sw�j bolid HydroGENIUS, nap�dzany za pomoc� ogniwa wodorowego.

03.07.2018 | 07:02

Gliwice

nauka

Wybi�rcza mi�o�� PiS do lokalnych spo�eczno�ci

Nauka

Adam Wajrak

W Baranowie ma powsta� wielki port lotniczy, ludzie strac� tam ziemi� i domy, ale politycy PiS nie licz� si� ze zdaniem lokalnej spo�eczno�ci. W Puszczy Bia�owieskiej jest na odwr�t. Ju� dawno powinna si� ca�a znale�� w granicach Parku Narodowego,...

03.07.2018 | 06:35

Adam Wajrak

Lasy Pa�stwowe

nauka

Parki Narodowe

Czy ju� pozostanie tak zimno jak teraz? Jaka b�dzie pogoda w wakacje?

Nauka

Andrzej Ho�dys

Nie ma �mia�ka, kt�ry umia�by precyzyjnie odpowiedzie� na to pytanie. Meteorolodzy jak ognia unikaj� prognoz d�ugoterminowych. Najodwa�niejsi z nich, podpieraj�c si� probabilistyk�, m�wi�, �e w zachodniej i �rodkowej Europie tegoroczne lato b�dzie...

02.07.2018 | 14:00

klimat

nauka

pogoda

prognoza pogody

Po raz pierwszy na naszych oczach poza Uk�adem S�onecznym rodzi si� planeta. Jeszcze gor�ca

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Sfotografowa� j� teleskop VLT Europejskiego Obserwatorium Po�udniowego w Chile. Planeta jest ju� niemal gotowa, ogromna, jeszcze gor�ca, zachmurzona. Powstaje przy m�odej gwie�dzie PDS 70 w konstelacji Centaura, 370 lat �wietlnych od Ziemi.

02.07.2018 | 13:52

astronomia

kosmos

nauka

planety

8 rzeczy, o kt�rych nie wiedzieli�my tydzie�temu

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Oto osiem najciekawszych naukowych doniesie�, o kt�rych pisali�my w ubieg�ym tygodniu.

02.07.2018 | 06:31

nauka

Podejrzewa si�, �e materia kwarkowa znajduje si� we wn�trzu gwiazd neutronowych - takich jak pulsar w Mg�awciy Kraba sfotografowany przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a

Czekolada Maj�w. Pieni�dze, kt�re ros�y na drzewach

archeologia

Joanna Grabowska

Kakaowe ziarna by�y w Mezoameryce tward� walut�. A gdy ich zabrak�o z powodu suszy, mog�y odegra� rol� w upadku niezwyk�ej cywilizacji Maj�w.

01.07.2018 | 12:23

nauka

Wsp�czesne tabliczki czekolady w kszta�cie pisma Maj�w.

Zapomniany gibon Pani Xia. Naukowcy odkryli wymar�y gatunek gibona

archeologia

Wojciech Moskal

Oficjalna "Ma�pa Pani Xia". Tak archeolodzy nazywaj� gibona z wymar�ego ju� gatunku, kt�rego odkryli w staro�ytnym, kr�lewskim grobie babki pierwszego cesarza Chin.

30.06.2018 | 16:07

Chiny

historia

nauka

Jak wygl�da� Juliusz Cezar? Naukowcy zrekonstruowali g�ow� dyktatora Rzymu. Przesadzili?

archeologia

Joanna Grabowska

Niewielki, cofni�ty podbr�dek, g��boko i blisko siebie osadzone ma�e oczy, siwiej�ce czarne w�osy, du�a �ysina czo�owa i nieprzyjazny, pozbawiony u�miechu wyraz twarzy. Oblicze Cezara nie budzi sympatii.

30.06.2018 | 05:30

nauka

Czy Kolumb naprawd� przywi�z� ki�� do Europy?

archeologia

Wojciech Moskal

A mo�e po cichu kr��y�a w�r�d nas przez ca�e stulecia, by uderzy� w XV w.? Naukowcom po raz pierwszy w historii uda�o si� zrekonstruowa� DNA bakterii syfilisu sprzed setek lat. Czy przybli�y nas to do odkrycia pochodzenia tej choroby?

29.06.2018 | 16:01

badania genetyczne

ki�a

nauka

zdrowie

Antarktyda Zachodnia unosi si� jak korek w szampanie

Antarktyda

Tomasz Ulanowski

Naukowcy s� zaskoczeni tempem podnoszenia si� ska� w zachodnim rejonie lodowego (wci��) kontynentu. Coraz szybciej topniej�ce lodowce mocno odci��aj� Antarktyd�.

29.06.2018 | 12:18

antarktyka

globalne ocieplenie

klimat

nauka

Radarowa mapa wysoko�ci czapy lodowej na Antarktydzie.

Ocean na ksi�ycu Enceladus przy Saturnie jest pokryty ko�uchem zwi�zk�w organicznych. Co� si� nimi �ywi?

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Sonda Cassini w zesz�ym roku zako�czy�a misj� - zosta�a zniszczona na rozkaz z Ziemi. Ale do dzi� trwa analiza tego, co odkry�a przy Saturnie, sz�stej planecie naszego uk�adu. Praca opublikowana w najnowszym "Nature" przynosi fascynuj�ce odkrycie.

29.06.2018 | 09:27

Enceladus

nauka

Saturn

Uk�ad S�oneczny

Uwaga na rt��. Czy osoby z plombami z amalgamatu powinny unika� rezonansu magnetycznego?

zdrowie

Wojciech Moskal

To do�� zaskakuj�ce, ale - jak wynika z najnowszych bada� - u�ycie rezonansu "pe�nej mocy" mo�e sprawi�, �e z amalgamatowych plomb uwolni si� pewna ilo�� toksycznej rt�ci.

29.06.2018 | 05:30

nauka

Kosmiczne zwyci�stwo Japo�czyk�w

kosmos

Piotr Cie�li�ski

Po czteroletniej podr�y Japo�ska sonda Hayabusa2 wczoraj dotar�a do asteroidy Ryugu i zaparkowa�a w odleg�o�ci 20 km od niej. Przez 1,5 roku b�dzie wszechstronnie j� bada� - opu�ci na jej powierzchni� trzy niewielkie �aziki oraz l�downik, pobierze...

28.06.2018 | 16:32

nauka

Zdj�cie asteroidy Ryugu wykonane z odleg�o�ci 22 km przez sond� Hayabusa2.

Gowin po wys�uchaniu Polski: Porozumienie z KE ma�o prawdopodobne w tej kadencji

I kto tu rz�dzi?

Justyna Dobrosz-Oracz; Zdj�cia: Marcin Urban, Wojciech Wojda; Monta�: Katarzyna Dworak

"Za ustaw� o IPN odpowiedzialny jest ca�y rz�d"- przyznaje Jaros�aw Gowin. Ale przeprosin nie b�dzie. "Ta ustawa z punktu widzenia skuteczno�ci pozostawia�a wiele do �yczenia. Ale mieli�my odwag� przeprowadzenia korekty i to tak, by wyj�� z tego z...

28.06.2018 | 11:31

IPN

Jaros�aw Gowin

nauka

uniwersytet

Bestie Montezumy. Do czego w�adca Aztek�w potrzebowa� dzikich zwierz�t?

archeologia

Joanna Grabowska

By�y ich setki: od ropuch, przez �mije i wielobarwne ptaki, po wilki i wielkie koty. Przetrzymywano je w "domu dzikich bestii" niedaleko kr�lewskiego pa�acu. Hiszpa�ski konkwistador Hern�n Cort�s by� nim zafascynowany, a mimo to rozkaza� wszystko...

28.06.2018 | 11:19

aztekowie

nauka

Mapa stolicy Aztek�w Tenochtitlan. Kiedy 8 listopada 1519 r. kr�l Montezuma II wprowadzi� do Tenochtitlan hiszpa�skich �o�nierzy dowodzonych przez Cort�sa, ci nie kryli zachwytu

Tajemniczy, cygarowaty obiekt spoza Uk�adu S�onecznego to po prostu kometa

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Kiedy astronomowie dostrzegli go w pa�dzierniku zesz�ego roku, byli zdumieni. Swoim kszta�tem - 800-metrowego cygara - bardziej przypomina� statek kosmiczny ni� asteroidy czy komety. "Czego� takiego nigdy wcze�niej nie widzieli�my" - informowa�o...

28.06.2018 | 05:30

kosmos

nauka

Tak w�a�nie mo�e wygl�da� planetoida 1I/2017 U1 (`Oumuamua), kt�ra przyby�a spoza Uk�adu S�onecznego

Wn�trze Ziemi jest bardziej gor�ce ni� powierzchnia S�o�ca. Sk�d to wiemy? Z pomoc� przychodzi nauka

Nauka Extra

Piotr Cie�li�ski; Zdj�cia: Anna Czuba; Animacja: Micha� Nowacki

Chocia� do wn�trza naszej planety nie mamy dost�pu, to naukowcom uda�o si� obliczy�, jaka temperatura tam panuje. By�o to mo�liwe w warunkach laboratoryjnych. Piotr Cie�li�ski t�umaczy, w jaki spos�b zosta�y przeprowadzone pomiary, a tak�e zdradza,...

27.06.2018 | 15:41

ciekawostki

nauka

Piotr Cie�li�ski

ziemia

Wajrak: Nie straszcie nas wilkami!

nauka

Adam Wajrak

Gdy tylko pojawi�y si� pierwsze informacje o pogryzieniu przez wilka dw�jki dzieci w niezbyt odleg�ych od siebie bieszczadzkich wsiach, natychmiast do boju ruszyli my�liwi. W internecie zn�w zaroi�o si� od typowych dla nich argument�w, "�e populacj�...

27.06.2018 | 15:37

adam wajrak

biologia

Bieszczady. Wilk, kt�ry zaatakowa� dzieci mia� ju� kontakt z cz�owiekiem?

Jak UE wygra�a z Polsk� bitw� o Puszcz� Bia�owiesk�

nauka

Tomasz Ulanowski

Od pomys�u do jego prawie kompletnej realizacji min�o 20 lat. Copernicus to program obserwacji Ziemi z orbity, kt�ry ma da� Unii Europejskiej bezprecedensowy podgl�d tego, co dzieje si� na naszej planecie.

27.06.2018 | 12:01

kosmos

Bezchmurna i bezgraniczna Europa w oku Copernicusa

Energia z kwark�w? Kanadyjscy fizycy s� na tropie ch�odnej materii kwarkowej

nauka

Piotr Cie�li�ski

Je�li ch�odna materia kwarkowa istnieje, mo�e si� sta� �r�d�em czystej i niemal niewyczerpanej energii.

27.06.2018 | 06:05

fizyka

kwarki

Rezygnacja z oleju palmowego b�dzie gorsza ni� jego u�ywanie?

ochrona �rodowiska

Tomasz Ulanowski

Tak zdaje si� sugerowa� najnowszy raport na temat oleju palmowego, kt�ry opublikowa�a w�a�nie... Mi�dzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN).

26.06.2018 | 14:40

nauka

Plantacja olejowc�w gwinejskich w lesie tropikalnym w Malezji

Nowy rekord zimna wynosi -98 st. C. To najni�sza temperatura powierzchni Ziemi zanotowana w�a�nie przez naukowc�w

nauka

Tomasz Ulanowski

Gdzie panuj� takie mrozy? Na lodowcowej wy�ynie Antarktydy Wschodniej.

26.06.2018 | 12:01