NAUKA Gazeta Wyborcza

Polak opowiedzia� o tym, jak dosta� si� do rezerwy astronaut�w ESA

kosmos

Kamil Deresz, Tomasz Ulanowski

Dr S�awosz Uzna�ski jest w grupie 11 astronaut�w rezerwist�w Europejskiej Agencji Kosmicznej. Ich nazwiska ESA og�osi�a wczoraj.

24.11.2022 | 10:35

Europejska Agencja Kosmiczna

nauka

�odzianin S�awosz Uzna�ski, kandydat na kosmonaut�. Fot. ESA.

W USA urodzi�y si� dzieci z zarodk�w zamro�onych 30 lat temu. To rekord w zabiegach in vitro

nauka

Katarzyna Staszak

Mia�em pi�� lat, gdy B�g da� im �ycie - m�wi ojciec bli�ni�t. Zarodki zamro�ono w 1992 r. Adopcje in vitro s� cz�ste tak�e w Polsce.

24.11.2022 | 06:00

biologia

in vitro

zdrowie

Rachel i Philip Ridgeway z dzie�mi. Na r�kach: Lydia Ann i Timothy Ronald urodzone 31 pa�dziernika.

Nasz m�zg potrzebuje �wicze�. Co zrobi�, �eby utrzyma� go w jak najlepszej kondycji?

m�zg

Michalina Sobol

Wed�ug bada� przeprowadzonych na uniwersytecie w Columbii m�zg zaczyna si� starze� ju� po 25. roku �ycia. Co zrobi�, �eby jego wydajno�� by�a jak najlepsza przez d�ugie lata? Jak �wiczy� m�zg?

24.11.2022 | 06:00

edukacja

nauka

pami��

poradnik zdrowie

Jak �wiczy� m�zg, �eby dzia�a� jak najlepiej? �wietnym narz�dziem s� gry planszowe i strategiczne.

Naukowcy odkryli potencjalny mechanizm powstawania migreny

migrena

Margit Kossobudzka

Po raz pierwszy uczeni zaobserwowali powi�kszone przestrzenie oko�onaczyniowe w m�zgach os�b cierpi�cych na migren�. Pytanie, czy ten mechanizm prowadzi do rozwoju choroby, czy jest jej skutkiem?

23.11.2022 | 19:00

m�zg

nauka

przyczyny migreny

zdrowie

(A) Powi�kszone przestrzenie m�zgowe uwidocznione jako okr�g�e, ciemne zmiany (strza�ka) w lewym p�acie skroniowym w przypadku migreny z aur�. (B) Asymetria w wygl�dzie naczy� korowych.

Nagrody PAN dla badaczy z Uniwersytetu w Bia�ymstoku za wybitne osi�gni�cia naukowe

Uniwersytet w Bia�ymstoku

xp

Prof. dr hab. Tomasz Brzezi�ski oraz prof. dr hab. Jaros�aw Mariusz �awski s� w�r�d laureat�w tegorocznej Nagrody Naukowej Oddzia�u Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie i w Bia�ymstoku.

23.11.2022 | 18:03

nauka

Polska Akademia Nauk

Dw�ch badaczy z Uniwersytetu w Bia�ymstoku znalaz�o si� w�r�d tegorocznych laureat�w Nagrody Naukowej Oddzia�u Polskiej Akademii Nauk w Olsztynie i w Bia�ymstoku

Polski naukowiec S�awosz Uzna�ski astronaut� rezerwowym Europejskiej Agencji Kosmicznej

kosmos

Kamil Deresz, Tomasz Ulanowski

ESA wybra�a sze�cioro aktywnych astronaut�w, w tym jednego paraastronaut� (z niepe�nosprawno�ci�). A tak�e 11 rezerwist�w, m.in. dr. S�awosza Uzna�skiego.

23.11.2022 | 16:22

Europejska Agencja Kosmiczna

nauka

Wielki Zderzacz Hadron�w

Astronautka ESA W�oszka Samantha Cristoforetti podczas szkolenia niewa�ko�ciowego w basenie. Od 28 wrze�nia 2022 r. dowodzi Mi�dzynarodow� Stacj� Kosmiczn�

Bez wody nie ma �ycia. Ale obecno�� wody utrudnia jego narodziny. I co teraz?

przyroda

Nicolas M. Morato [Purdue University]

Naukowcy proponuj� wyja�nienie tego paradoksu.

23.11.2022 | 14:00

biologia

chemia

nauka

Prezydent Duda patrzy w przysz�o�� polskiej nauki. Ale nie widzi tam kobiet

Spo�ecze�stwo

Anna Wo�niak

Prezydent Andrzej Duda powo�a� 18-osobow� Rad� ds. Szkolnictwa Wy�szego, Nauki i Innowacji. W�r�d ekspert�w nie ma �adnej kobiety. Opozycja pyta: dlaczego? My mo�emy si� tylko domy�la�...

23.11.2022 | 13:08

Andrzej Duda

kobiety

nauka

naukowczynie

Inauguracja roku akademickiego Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, pa�dziernik 2022.

Brak s�o�ca zabi� synka austriackiego hrabiego. Naukowcy zbadali mumi� ch�opca sprzed 400 lat

Klikbajt i fakt

Miko�aj Marcysiak

Ma�y austriacki arystokrata by� chorobliwie oty�y, ale jednocze�nie niedo�ywiony. I prawdopodobnie przez ca�e swoje kr�tkie �ycie nigdy nie widzia� s�o�ca.

23.11.2022 | 11:00

archeologia

genetyka

nauka

witamina D

Mumia dziecka z krypty Hellmons�dt. Prze�om XVI i XVII wieku

Europa wybra�a nowych astronaut�w. Dzi� dowiemy si�, czy w�r�d nich jest Polka lub Polak

kosmos

Kamil Deresz

Nazwiska kilkorga szcz�liwc�w i blisko 20 os�b pozostaj�cych w rezerwie Europejska Agencja Kosmiczna ma przedstawi� o godz. 14.

23.11.2022 | 06:00

nauka

Agresja w sporcie. Udowodniono, �e koszykarki s� bardziej agresywne ni� siatkarki

m�zg

Kasper Kalinowski

Wynika to jednak z kontaktowej natury samej dyscypliny. Sport kobiecy r�ni si� znacz�co od rozgrywek m�czyzn - we wszystkich dyscyplinach, tak�e w pi�ce no�nej, zmagania kobiet s� mniej brutalne.

22.11.2022 | 14:00

agresja

nauka

psychologia

sport

Artemida przelecia�a tu� obok Ksi�yca. Ale najwa�niejszy test jeszcze przed statkiem Orion

kosmos

Kamil Deresz

O godz. 13:56 naszego czasu ameryka�ski statek kosmiczny Orion przelecia� 131 km nad powierzchni� Ksi�yca. Bezza�ogowa misja Artemis I to d�ugo oczekiwany powr�t NASA na Srebrny Glob. W kolejnych lotach maj� ju� wzi�� udzia� astronauci.

21.11.2022 | 15:46

artemis

ksi�yc

nauka

IMGW ostrzega przed oblodzeniem. Ale zapowiada te� lekkie ocieplenie

prognoza pogody

Tomasz Ulanowski

Wed�ug prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej jesie� ma wr�ci� pod koniec tygodnia. B�dzie to jednak jesie� zimna.

21.11.2022 | 14:00

nauka

pogoda

smog

Prognoza pogody. Idzie lekkie ocieplenie. Prognozowane �rednie temperatury maksymalne w ci�gu najbli�szych pi�ciu dni

Artemida na orbicie wok� Ksi�yca (na �ywo)

kosmos

Tomasz Ulanowski

Ameryka�ska misja Artemis I (Artemida - bli�niacza siostra Apolla) ma dzi� wej�� na orbit� wok� Ksi�yca. NASA prowadzi relacj� na �ywo z tego wydarzenia.

21.11.2022 | 11:15

artemis

ksi�yc

nauka

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my tydzie� temu

nauka

Tomasz Ulanowski

Oto liczba dekady (raczej nie stulecia): w ub. tygodniu liczba ludzi przekroczy�a 8 mld.

21.11.2022 | 06:00

Domykamy rewolucj� w leczeniu cukrzycy, kt�rej celem by�o uzyskanie odpowiedniego poziomu cukru

"�una by�a tak silna, �e mieszka�cy odleg�ej Division Street mogli przy niej czyta� gazet�" Pocz�tki lampy �ukowej.

Nauka

Ainissa Ramirez

Po latach wyrzecze� William Wallace dopi�� swego i zyska� uznanie samego Thomasa Edisona. Jak donosi� "New York Sun" lampy �ukowe, kt�re wynalaz�, dostarcza�y �wiat�a o mocy "r�wnej 4000 �wiec ka�da", a fabryki mog�y odt�d pracowa� na dwie zmiany.

20.11.2022 | 12:48

nauka

wynalazki

Zyzu� t�u�cioch - samce tego paj�ka jako jedne z nielicznych u�ywaj� d�wi�k�w w czasie god�w

kocham owady!

Mateusz Sowi�ski

Nie mam poj�cia, dlaczego kto� nazwa� tego paj�ka w taki spos�b. To chyba najzabawniejsza nazwa w�r�d wszystkich naszych stawonog�w, ale to niejedyny pow�d, dla kt�rego warto bli�ej pozna� zyzusia.

19.11.2022 | 11:46

nauka

owady

Zysusie rzadko pojawiaj� si� poza budynkami, cho� czasami si� to zdarza. Tego osobnika znalaz�em w podziemnym przej�ciu dla pieszych za miastem

Magdalena �ernicka-Goetz. Polsko-brytyjska biolo�ka i embriolo�ka, kt�rej badania zmieni�y wiedz� o pocz�tkach �ycia

embriologia

Monika Redzisz

Nasze eksperymenty daj� nadziej�, �e w przysz�o�ci wi�cej kobiet b�dzie mog�o donosi� �yw�, zdrow� ci��

19.11.2022 | 06:00

biologia

ci��a

kom�rki

nauka

Magdalena �ernicka-Goetz, profesor biologii i embriologii.

Naukowcy u�yli Teleskopu Webb'a do �ledzenia narodzin gwiazdy. Czy zobaczysz j� na niebie?

Nauka

Kamil Deresz

Naukowcy zaobserwowali narodziny gwiazdy. Ma kszta�t klepsydry.

18.11.2022 | 18:37

Kosmiczny Teleskop Jamesa Webba

kosmos

nauka

teleskop Webba

Korniki s� wprawnymi rolnikami. Uprawiaj� grzyby, piel� i stosuj� antybiotyki

Nauka

Mateusz Sowi�ski

Rolnictwo jest znane ludzko�ci od tysi�cy lat. Pierwszymi rolnikami by�y jednak owady, kt�re ju� 60 mln lat temu zajmowa�y si� upraw� grzyb�w.

18.11.2022 | 16:18

nauka

owady

rolnictwo

Immunologiczne pociski wymierzone w raka. Pierwsza obiecuj�ca pr�ba nowej terapii

nowotwory

Margit Kossobudzka

Naukowcy coraz lepiej manipuluj� naszymi kom�rkami odporno�ciowymi. Dzi�ki edycji gen�w tworz� bro� zdoln� wybi�rczo niszczy� kom�rki nowotworowe.

18.11.2022 | 13:29

limfocyty t

nauka

rak

zdrowie

DNA. Metoda CRISPR polega na edytowaniu naszych gen�w: wytnij-wklej

Nadchodzi och�odzenie i opady �niegu. Zimowa pogoda zostanie z nami co najmniej przez tydzie�

Nauka

Krzysztof Drozdowski

Zrobi�o si� ch�odno, a w niekt�rych miejscach na wschodzie i po�udniu kraju pojawi� si� nawet niewielki �nieg. Niebawem mo�e jeszcze bardziej si� och�odzi�.

18.11.2022 | 09:35

nauka

och�odzenie

prognoza pogody

�nieg

Wchodzi student na zaj�cia, a tam: morderstwo. Wirtualna sala zbrodni na Uniwersytecie Wroc�awskim jak w Harvardzie

Uniwersytet Wroc�awski

Joanna Dzikowska

Za drzwiami sali numer 201 znaleziono cia�o. Kobieta w b��kitnym �akiecie le�y na dywanie obok kanapy, w pokoju jest ba�agan.

18.11.2022 | 07:09

kryminalistyka

nauka

studenci

wirtualna rzeczywisto��

Wirtualna sala zbrodni na Uniwersytecie Wroc�awskim

Liczba ludzi przekroczy�a 8 mld. Co to oznacza? Antropocen roz�adowuje ziemsk� bateri�

antropocen

Tomasz Ulanowski

Od pocz�tku epoki antropocenu liczba ludzi �yj�cych jednocze�nie na Ziemi wzros�a przesz�o 2,5-krotnie.

17.11.2022 | 20:00

ekocyd

nauka

przyroda

Ameryka�ski astronauta Bruce McCandless podczas pierwszego w historii niezabezpieczonego lin� spaceru kosmicznego. 7.02.1984 r.

Tej zimy grypa i przezi�bienie zaatakuj� ze zdwojon� si�� - przewiduj� wirusolodzy

grypa

Margit Kossobudzka

Liczba hospitalizacji z powodu grypy w Stanach Zjednoczonych jest najwy�sza od 12 lat. Naukowcy twierdz�, �e zaci�gneli�my d�ug immunologiczny, kt�ry teraz zaczynamy sp�aca�.

17.11.2022 | 17:35

infekcje g�rnych dr�g oddechowych

nauka

wirus rsv

zdrowie

Doktoranci Politechniki Warszawskiej: Stworzyli�my opatrunek, kt�ry wykrywa zaka�enie

polscy naukowcy donosz�

Piotr Walter, Dominik Baraniecki, Tomasz Raczy�ski

W plaster wdrukowane s� czujnik i antena. Informacj� odbiera aplikacja w telefonie. Opatrunek SmartHeal jest innowacyjny i tani. Wygra� w�a�nie mi�dzynarodowy konkurs - Nagrod� Jamesa Dysona.

17.11.2022 | 13:40

medycyna

nauka

Od lewej: Dominik Baraniecki, Piotr Walter, Tomasz Raczy�ski

Naukowcy z Politechniki Bia�ostockiej opatentowali urz�dzenie, kt�re pomo�e w rehabilitacji nadgarstka dos�ownie na biurku

Politechnika Bia�ostocka

xp

Dr in�. Piotr Borkowski i mgr in�. Natalia Wisi�ska zdobyli dla Politechniki Bia�ostockiej patent na wynalazek: urz�dzenie do rehabilitacji stawu nadgarstkowego oraz promieniowo-�okciowego. To ju� pi�tnasty patent Piotra Borkowskiego.

17.11.2022 | 12:09

medycyna

nauka

wynalazki

zdrowie

Dr in�. Piotr Borkowski i mgr in�. Natalia Wisi�ska zdobyli dla Politechniki Bia�ostockiej patent na wynalazek: Urz�dzenie do rehabilitacji stawu nadgarstkowego oraz promieniowo-�okciowego

Wszyscy maj� czyste r�ce, brudna jest tylko Odra

Zatruta Odra

Jacek Kubiak

Sprostowanie dyrektora Niemczuka opublikowane przez nas 16 listopada br. wnosi nieco nowego �wiat�a do afery z zatruciem Odry tego lata. Wynika z niego, �e PIW-PIB jest czysty jak �za. Ale nasuwa si� pytanie, czy w og�le kto� w Polsce by� w�wczas w...

17.11.2022 | 11:36

ekologia

nauka

Odra

Globalne ocieplenie wzmacnia najs�absze cyklony tropikalne - ostrzegaj� w "Nature" naukowcy

antropocen

Tomasz Ulanowski

Mocy nabiera wi�c a� 70 proc. wszystkich cyklon�w tropikalnych, kt�re co roku rodz� si� nad rozgrzanym oceanem.

16.11.2022 | 18:30

COP27

globalne ocieplenie

nauka

pogoda

Huragan Ian nad Karaibami - widoczny z pok�adu Mi�dzynarodowej Stacji Kosmicznej. 26.09.2022 r.

Czy samo �ycie mog�o przyczyni� si� do tego, �e Mars nie nadaje si� do zamieszkania?

Nauka

Boris Sauterey [�cole normale sup�rieure (ENS) ? PSL]

We wszech�wiecie nie brakuje warunk�w niezb�dnych do powstania �ycia, ale kiedy �ycie si� pojawia, rzadko jest w stanie utrzyma� d�ugotrwa�� zdolno�� do zasiedlania swojego �rodowiska planetarnego. Podobnie mog�o by� w przypadku Marsa.

16.11.2022 | 16:35

kosmos

mars

nauka

The Conversation

Mamy ju� nadmiar programist�w? Bzdura. Studia zwi�zane z technologi�, in�ynieri� i matematyk� powinno ko�czy� 3,5 raza wi�cej os�b

bran�a IT

Rafa� Piku�a

W Polsce specjali�ci IT stanowi� ok. 3,5 proc. wszystkich zatrudnionych. To jeden z najgorszych wynik�w w Europie. Nadzieja w emigracji, samoedukacji i organizacji.

16.11.2022 | 15:14

informatyka

innowacje

nauka

technologie

Miasteczko Studenckie Akademii G�rniczo-Hutniczej. Oferta dla programist�w... Krak�w, 21 lutego 2018 r.

Studentki Politechniki Wroc�awskiej sp�dzi�y dwa tygodnie na misji analogowej na Ksi�ycu [ROZMOWA]

kosmos

Karolina Kozakiewicz

- Kosmiczne spacery u�wiadomi�y nam, jak trudno mieli astronauci z czas�w misji Apollo - m�wi� studentki Politechniki Wroc�awskiej, kt�re dwa tygodnie sp�dzi�y w bazie symuluj�cej warunki panuj�ce na Ksi�ycu.

16.11.2022 | 11:15

astronauci

ksi�yc

nauka

Politechnika Wroc�awska

Studentki Politechniki Wroc�awskiej Paula Drozdowska i Katarzyna Ignatowicz uczestniczy�y w misji analogowej bazie kosmicznej

Artemida polecia�a w stron� Ksi�yca

kosmos

Tomasz Ulanowski, Kamil Deresz

O 7.47 naszego czasu z przyl�dka Canaveral na Florydzie wystartowa�a pot�na nowa ameryka�ska rakieta SLS. Wynios�a poza Ziemi� statek kosmiczny Orion, kt�rego zadaniem jest okr��y� Ksi�yc i bezpiecznie wr�ci� na Ziemi�.

16.11.2022 | 09:06

ksi�yc

nauka

"Je�li chcemy obudzi� w doros�ym lub dziecku pragnienie jakiej� rzeczy, musimy j� przedstawi� jako bardzo trudn� do osi�gni�cia"

Nauka

Paul Bloom

Wysi�ek sprawia, �e bardziej cenimy prac�. Gdy w latach pi��dziesi�tych pojawi�y si� w sprzeda�y ciasta b�yskawiczne w proszku, gospodynie domowe pocz�tkowo je odrzuci�y - wydawa�y si� zbyt �atwe w przygotowaniu. Producenci zmodyfikowali przepis...

16.11.2022 | 06:05

m�zg

nauka

psychologia

Wysi�ek sprawia, �e bardziej cenimy prac�

Dzieci ucz� si� szybciej od doros�ych. Naukowcy ju� wiedz� dlaczego

m�zg

Tomasz Ulanowski

W �atwiejszej nauce pomaga dzieciom wi�ksza ilo�� pewnego neuroprzeka�nika w m�zgu uwalnianego podczas przyswajania nowej wiedzy.

15.11.2022 | 17:00

antropologia

biologia

chemia

dzieci

Dziobor�g kafryjski - wyj�tkowy ptak o wygl�dzie ma�ego dinozaura. Odc. 1 Afryka

Nauka

Jacek Betleja

W Afryce Po�udniowej mo�na si� natkn�� na wyj�tkowe gatunki ptak�w. Obecnie safari polega ju� na podziwianiu zwierz�t.

15.11.2022 | 15:30

Dr Betleja patrzy na ptaki

nauka

ptaki

Geodeta obali� mit i odkry� serce Polski. Teraz wyznaczy� prawdziwy �rodek Wroc�awia

nauka

Karolina Kozakiewicz

�rodek Wroc�awia jest na Popowicach, jednak nie tam, gdzie stoi krasnal Popowicjusz. Sprawdzi� to w�a�nie geodeta "Pan Po�udnik", kt�ry kilka lat temu przesun�� centrum Polski o 16 kilometr�w.

15.11.2022 | 11:51

geodezja

turystyka

wie�a matematyczna

Mariusz Meus, czyli 'Pan Po�udnik' wyznaczy� �rodek geodezyjny Wroc�awia

Naukowcy odkryli w Izraelu pozosta�o�ci najstarszego pieczonego posi�ku

archeologia

Tomasz Ulanowski

To resztki ryby upieczonej w ognisku a� 780 tys. lat temu. Odkrycie postarza najstarsze znane �lady termicznie przetworzonej �ywno�ci a� o ponad 600 tys. lat.

15.11.2022 | 06:05

antropologia

m�zg

nauka

przyroda

W Europie najstarsze �lady wykorzystania ognia pochodz� sprzed ok. 400 tys. lat - ze stanowisk Beeches Pit w Anglii i Sch�ningen w Niemczech. Nie wiadomo, kto je zostawi�. Wiadomo jednak, �e z ognia korzystali, a nawet potrafili go krzesa�, tak�e neandertalczycy - ludzie, kt�rzy, jak si� uwa�a, wyewoluowali ju� w Eurazji.

W �rod� nocny start pot�nej rakiety NASA. W kapsule Orion polec� urz�dzenia z Polski

Nauka

Kamil Deresz

To kolejna pr�ba startu bezza�ogowej misji Artemis I wok� Ksi�yca. Polacy maj� w niej sw�j udzia�.

14.11.2022 | 18:30

artemis

kosmos

NASA

nauka

Rakieta Space Launch System (SLS) na stanowisku startowym, Przyl�dek Canaveral na Florydzie.

Prognoza pogody. Idzie zima. B�dzie mr�z, spadnie �nieg

prognoza pogody

Tomasz Ulanowski

Wed�ug prognozy Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej zmiana pogody na mro�n� i �nie�n� nast�pi w �rod�.

14.11.2022 | 16:02

nauka

pogoda

Prognoza pogody. Idzie zima, a z ni� mr�z i �nieg. Prognoza �rednich temperatur minimalnych w ci�gu najbli�szych pi�ciu dni