BARBARA SZMATLOCH Gazeta Wyborcza

Pogodomy se po �lonsku. Juliki i babske �cochy

Barbara Szmatloch

Juliki (z niymieckego "juli" - lipiec) zac�y "furga�" (fruwa�) lato� wcas chyba "skisz" (z powodu) ty co�ki "hicy" (upa�u).

07.07.2019 | 18:09

pogodomy se po �l�sku

Pogoda w Radomiu. IMGW ostrzega przed fal� upa��w

Pogodomy se po �lonsku. Rajza fort i na Lipiny

lekcje �l�skiego

Barbara Szmatloch

Kaj te casy, jak cowiek by� mody i ceko�, coby w Bo�e Cia�o "gicha�o" (la� deszcz), bo wtynczos niy by�o procesje i sz�o zdon�y� na "Bonanza" abo "Zorro" w telewizorze. Te gizdy komunisty chcia�y, �eby w ko�ciele i na procesji by�o ma�o ludzi, to�...

28.06.2019 | 11:13

Barbara Szmatloch

Bo�e Cia�o

godka

Pogodomy se po �lonsku. Bydymy rajzowa�. Zacnie sie alanie i alowanie

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

Bajtle majom "feryje" (wakacje), a "�ojce" (rodzice) "fraj" (wolne), to� zaniydugo wszyscy bydom "rajzowa�" (podr�owa�). Zacnie sie "alowanie" (wypoczynek, leniuchowanie) i "alanie" (opalanie). Nojlepi wybra� se co�ik w "rajzynbiorze" (biurze...

21.06.2019 | 06:07

Barbara Szmatloch

24 wrze�nia 1935 r. 'Pi�sudski' w gali banderowej wp�ywa po raz pierwszy do portu w Nowym Jorku, a towarzyszy mu niewielki statek portowy wype�niony do ostatniego miejsca przyby�� z ca�ych Stan�w Zjednoczonych Poloni�. Tak hucznie i serdecznie nie witano podobno nawet 'Normandie', wspania�ego tr�jkominowego francuskiego transatlantyku, kt�ry odby� swoj� dziewicz� podr� kilka miesi�cy wcze�niej.

Pogodomy se po �lonsku: Balandrowanie i sztopowanie filipa. Jak sobie radzi� w upa�y

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

Zrobiy�a sie "hica" (inacy "donc" - upa�) i to tako, �e niykerym myli sie na dychaniu, a kej przy�dom "pora" (kilka) krokow, to zacynajom "fuce�" (dysze�, sapa�) cho�by "damfmaszyna" (maszyna parowa).

14.06.2019 | 07:07

Barbara Szmatloch

lekcje �l�skiego

Pogodomy se po �lonsku. Cyto sie to cho�by bojka, ale do bojki tymu daleko

Barbara Szmatloch

Pokozo� sie nowy "buch" (ksi��ka) mojego "zocnego" (godnego szacunku) kamrata Alojza Lyski.

09.06.2019 | 19:41

Pogodomy se po �lonsku: Hotyntoty, szajbki i rolery

Barbara Szmatloch

Kej naroz na jednym "placu" (miejscu) zebiere sie kupa ludzi, to godomy, �e jes "ci�ba" abo "presa" (t�ok). A jak �oni potym "kajsik" (gdzie�) "ciongnom" (pod��aj�), to padomy, �e idom cho�by na "po��" (pielgrzymk�). "Trefiy�ach" (spotka�am) takich...

31.05.2019 | 06:23

lekcje �l�skiego

pogodomy se po �l�sku

Rze�ba matki z dzieckiem, kt�ra sta�a w Dolinie Trzech Staw�w w Katowicach

Pogodomy se po �lonsku: �o gizdach kerzi na po�� pomstowali

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

Coby we niydziela ze wszyskym podon�y�, cowiek by sie musio� �ozerwa� abo "potarga�" (podrze�) na "konski" (kawa�ki). Bo ma�o, �e bydzie "welowanie" (g�osowanie) do europarlamyntu, to jeszce "fajer" (�wi�to) mamulkow i "po��" (pielgrzymka) "chopow"...

24.05.2019 | 00:05

Barbara Szmatloch

Pogodomy se po �lonsku. �wiyrgotanie i �wiyrgolynie

Barbara Szmatloch

Bajtle kere "lato�" (w tym roku) sz�y do Piyrszy Komunie, zamias "�wiyrgoli�" (�wierka�) z "uciechy" (rado�ci) jak "fo�gle" (ptaki) na wiosna, to "�wiyrgota�y" (trz�s�y si�) z zimna. Dobrze, �e mia�y duge "szaty" (suknie) i "galoty" (spodnie), bo...

17.05.2019 | 00:26

Pogoda w tym roku nie rozpieszcza. Cz�stochowa, Jasna G�ra, 3 maja 2019 r.

Pogodomy se po �lonsku: Przekludzka do �wiyntych Chlywikow

Barbara Szmatloch

Downi to ko�dy porzonny �lonzok rodziy� sie i "przekludzo�" (przeprowadza�) na drugi �wiat w ty samy cha�pie, a niyroz i tym samym �o�ku. A to, �e starych "stromow" (drzew) sie niy przesodzo, wszyscy wiedzom. A mie sie zachcia�o "przekludzki"...

10.05.2019 | 09:23

pogodomy se po �l�sku

Pogodomy se po �lonsku: Z rynkom w nachtopie

Barbara Szmatloch

Downi "szkolorze" (uczniowie) mieli tabulka i rysik abo "konsek" (kawa�ek) drotu, a na "frisztik" (�niadanie) do "szule" (szko�y) brali "ponka" (jab�ko) i "klapsznita" (kanapka) z "fetym" (smalcem). Dzisioj niy muszom nawet nosi� "buchow" (ksi��ek),...

02.05.2019 | 07:00

lekcje �l�skiego

pogodomy se po �l�sku

Manifestacja poparcia dla strajku nauczycieli

Pogodomy se po �lonsku. Majluft i Gustlikowe briwy

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

Chcia�oby se "dychno��" (odpocz��) po Wielkanocy, a tu za� muszymy "fajrowa�" (�wi�towa�). Bo zaniydugo majowka, a potym trza "narychtowa�" (przyszykowa�) "fany" (flagi, sztandary, chor�gwie) i "fanki" (chor�giewki) abo Narodowe "Maszki" (Kokardy)....

28.04.2019 | 20:37

Barbara Szmatloch

Pogodomy se po �lonsku. Agnusek pod heklowanom deckom

Barbara Szmatloch

"Pojakymu" (dlaczego) na Wielkanoc na bio�ym "tisztuchu" (obrusie) "umojonym" (przystrojonym) brzoskom stojom "wele" (ko�o) siebie "agnusek" (z �ac. Agnus Dei - Baranek Bo�y) z "fankom" (chor�giewk�), "hazok" (zaj�c), "cipka" (piskl� kurczaka) i...

21.04.2019 | 20:49

'�miyrgus' to nojmokrzyjszy dziy� w roku

Pogodomy se po �lonsku. Palma mog�a mie� piy�� zortow zielska, bo Ponjezusek mio� tela ranow

Magazyn Katowice

Barbara Szmatloch

Casym "familii" (rodzinie), nawet w "Srogym" (Wielkim) Po�cie, "przitrefi" (przydarzy) sie "rado�nik". Tak downi godali na krzciny "bezto�" (dlatego), �e wszyscy sie "radowali" (cieszyli) z "bajtla" (dziecka) kere nole�a�o ju� niy "ino" (tylko) do...

12.04.2019 | 10:36

Barbara Szmatloch

felieton

lekcje �l�skiego

Pogodomy se po �lonsku. Zioranie i fucynie pod Kalwarjom

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

"Padomy" (m�wimy), co wszyndy po�no z�o�ci, "zowi�ci" (zazdro�ci) i jakby my niy "dowali pozor" (uwa�ali), zaroz fto� by nos w �y�ce wody utopiy�. A jo sie przekona�a, "wiela" (ile) w ludziach jes dobrego. "Ino" (tylko) te dobro trza "poradzi�"...

07.04.2019 | 20:50

Barbara Szmatloch

Pogodomy se po �lonsku. Stacyje i Zielony Gustlik

lekcje �l�skiego

Barbara Szmatloch

Wiosna ju� "kuko" (zagl�da) zza "winkla" (rogu) i przed Wielkanocom ze wszyskym muszymy podon�y�. Trza i� na "stacyje" (drog� krzy�ow�), "wyciepno��" (wyrzuci�) "habozie" (�mieci, graty), co my je "sztaplowali" (gromadzili) co�ko zima, "wypucowa�"...

30.03.2019 | 20:56

Barbara Szmatloch

wiosna

�wi�ta wielkanocne

Pogodomy se po �lonsku: Dobrodzielnia i bosy chlyb

Magazyn Katowice

Barbara Szmatloch

Downi myni sie wszyskego kupowa�o, to i na "hasiok" (�mietnik) i "gnojok" (gnojownik, miejsce sk�adowania obornika) ludzie "wyciepowali" (wyrzucali) "richtich" (rzeczywi�cie) same "klamory", "klamoty" (rupiecie) i "zaru�cia�e" (zardzewia�e)...

24.03.2019 | 20:45

Barbara Szmatloch

pogodomy se po �l�sku

Zamiast wyrzuca� jedzenie - podziel si� nim. Przynie� nadmiar do lod�wki spo�ecznej

Pogodomy se po �lonsku. Sztich do haje i przonio

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

"Trefiomy" (spotykamy) sie i "godomy" (m�wimy), "klachomy" (plotkujemy), "�osprowiomy" (opowiadamy) i "bezto�" (dlatego) wszyndy s�ycha� nasza godka. Coroz ji wiyncy jes ty� na "binie" (scenie). "Sza�szpilery" (aktorzy), ale ty� ci, kerzi majom...

17.03.2019 | 20:52

Barbara Szmatloch

Pogodomy se po �lonsku Byncin z plompy i sznitomaty

Barbara Szmatloch

Ko�dy co�ik "fajruje" (�wi�tuje). Momy fajery ko�cielne, pa�stwowe i swojske - "gyburstag" (urodziny), piyrszo "pynzyjo" (emerytura), "ajnwajong" (parapet�wk�) skuli nowy "kwatyry" (mieszkania) abo skisz "erbowizny" (odziedziczenia) "cha�py" (domu).

08.03.2019 | 07:33

lekcje �l�skiego

pogodomy se po �lonsku

pogodomy se po �l�sku

Pogodomy se po �lonsku. Sztechkarty, bomlowanie i szmalowa

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

�od 1904 roku na �lonsku "briftryjgry" (listonosze) przinosiyli do cha�py "pynzyjo" (emerytur�) i "uwalit" (rent�). Ale ludzie by�y tymu "niyrade" (niezadowoloni), bo godziy�o sie da� jym wtynczos "cosik na lepsze" (ty� "tryngeld" - napiwek)....

03.03.2019 | 15:53

Barbara Szmatloch

lekcja �l�skiego

Na grubach by� ornong i wszyscy dostowali w markowni marki

Pogodomy se po �lonsku. Forszus z konzomkow i kreplownie

felieton

Barbara Szmatloch, Gazeta Wyborcza

"Durch" (ci�gle) "wynokwiajom" (wymy�laj�) cosik nowego. Mo�e to by� "pulwer" (proszek), kery som piere "poflekowane" (poplamione) "�achy" (ubrania), "buchy" (ksi��ki), kere "godajom" (m�wi�), abo "tortynsztiki" (ciastka z kremem) z "filongym"...

23.02.2019 | 17:01

Barbara Szmatloch

lekcje �l�skiego

t�usty czwartek

Pogodomy se po �lonsku. Libesdramy skuli bamoncynio

Barbara Szmatloch

Co�ik mi sie zdowo, �e "lato�" (w tym roku) "�wiynta przonio" (Walyntynkow) niy "fajrowali" (�wi�towali) "ino" (tylko) "klosztorne panny" (zakonnice), "fratry" (bracia zakonni bez �wi�ce� kap�a�skich) i ksiyn�oszki. Cho� i �oni przeca "przajom"...

15.02.2019 | 00:44

Pogodomy se po �lonsku: Amizyrowanie tym tuplym

Barbara Szmatloch

Cho� �od Trzech Krolow do Popielca momy "karnewal" abo "faszing" (karnawa�) i przizwolynie na �ostomajte "uciechy" (rozrywki), trza "dowa� pozor" (uwa�a�), coby wtynczos niy "napocwi�" (nagrzeszy�).

10.02.2019 | 19:27

pogodomy se po �l�sku

Pogodomy se po �lonsku: Amizyrowanie tym tuplym

Pogodomy se po �lonsku: Knif na po�wiyncony pecynek

Barbara Szmatloch

No i wykrakali! Ko�dy mie napomino�, cobych "dowa�a pozor" (uwa�a�a), bo jes "ke�sko" (�lisko) i moga "ujecha�" (po�lizgn�� si�). "Stykny�" (wystarczy�) momynt i "liz�ach" (przewr�ci�am si�). Niywiela brakowa�o, a �ominy�oby mie �wiyncynie...

04.02.2019 | 20:17

lekcje �l�skiego

pogodomy se po �l�sku

�lisko, trzeba uwa�a�, �eby si� nie przewr�ci�

Pogodomy se po �lonsku. Kery machlyrz to spiytno�ciy�?

Barbara Szmatloch

Tak sie "aszymy" (chwalimy) tom naszom godkom, a nikerzi, jak "ino" (tylko) jom pos�yszom, to zarozki majom "ajchniynty" (wykrzywiony) "dzi�b" (twarz), cho�by "cyckali" (ssali) cytrona abo jich "gybis" (sztuczna szcz�ka) "cis" (uwiera�). A niyroz...

26.01.2019 | 17:09

felieton

lekcje �l�skiego

Pogodomy se po �lonsku. Coby na szychcie niy kima�

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

Downi "padali" (m�wili), co jak fto� mo pecha, to nawet w drzewnianym ko�ciele ceg�owkom w "palica" (g�ow�) dostanie. Cho� ko�cio� by� murowany, wida� niy przisz�ach jeszce "dran" (jeszcze nie moja kolej), bo z "wiyrchu" (g�ry) "sfurg�a" (spad�a) na...

18.01.2019 | 07:14

Barbara Szmatloch

Pogodomy se po �lonsku. Koksioki na siaro�ski mroz

Barbara Szmatloch

Na siaro�ski mroz "gorki" (gor�cy) "tyj" (herbata) z cytronom, a nawet z "gorzo�kom" (w�dk�, pono� nojlepszy jes rum - wtynczos momy tyj ze "sztromym" - pr�dem) niy styknie.

13.01.2019 | 18:36

lekcje �l�skiego

A�spuc za wajanie i labiydzynie

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

Dotwalimy do 2019 roku i "dali" (nadal) "som my" (jeste�my) na tym �wiecie. Jedni za� bydom "flangiyrowa�" (�y� beztrosko), inksi sie "stara�" (martwi�), �e tyn rok mo�e by� "niyherski" (kiepski, lichy). A w mojym "�ebie" (g�owie) "durch" (ci�gle)...

04.01.2019 | 03:13

Barbara Szmatloch

Pogodomy se po �lonsku: Wykamany musi sie ponkno��

Barbara Szmatloch

Casu "�odyn" (nikt) niy cofnie, cho�bymy "bajstlowali" (majstrowali) przi �ostomajtych "kukuksurach" (zegarach z kuku�k�), "cyferblatach" (tarczach zegarowych), "sztalowali" (nastawiali) "wajzry" (wskaz�wki), a nawet "zasztopowali" (zatrzymali)...

01.01.2019 | 13:19

Pogodomy se po �lonsku. Kej ko�dy ko�dymu przaje, niy ma zwady ani haje

pogodomy se po �lonsku

Barbara Szmatloch

�osprowia�ach niydowno ze "szkolorzami" (uczniami) �o �lonski Wiliji. Nojbarzi "radzi godali" (lubili rozmawia�) �o "gyszynkach" (prezentach) i "gojiku" (choince) z "blyndkami" (�wiate�kami), bo �o "wunderkercach" (zimnych ogniach) �odyn niy...

24.12.2018 | 17:07

Barbara Szmatloch

Szopka bo�onarodzeniowa w bazylice w Katowicach Panewnikach

Pogodomy se po �lonsku: Maras, �miyra i rajza "na �ebka"

Barbara Szmatloch

Na wszysko "idzie" (mo�na) z casym "nabada�" (przyzwyczai� si�). No i my nabadali na tyn "maras" (brud, b�oto, nieporz�dek), sadze, �mierdzoncy "luft" (powietrze).

16.12.2018 | 20:10

lekcje �l�skiego

szczyt klimatyczny w Katowicach

Katowice, demonstracja marsz dla klimatu podczas szczytu klimatycznego COP24

Pogodomy se po �lonsku. Srumbikym, forom abo sz�apcugym

felieton

Barbara Szmatloch

Na sama Barborka �jecha�y do Katowicow "auslyndry" (obcokrajowcy) na "byzuch" (z wizyt�), coby nom wongel wybi� z gowy. Wszysko "bezto�" (dlatego), �eby "luft" (powietrze) niy by� smrodlawy, bo ani ludzie, ani "stromy" (drzewa) tego niy szczimiom....

07.12.2018 | 09:27

Barbara Szmatloch

godka

lekcje �l�skiego

Pogodomy se po �lonsku. Libesperlajn na kyksach i dylowce

pogodomy se po �l�sku

Barbara Szmatloch

To ju� �ostatni "glinglac" (dzwonek) coby sie "trefi�" (spotka�) z kamratami, uradowa�, "pobera�" (pogaw�dzi�) i powro�y�. Bo cho� po andrzejkach zaroz bydzie Barborka i przidzie �wiynty miko�oj, to we adwy�cie downi nawet go�ne godanie by�o...

30.11.2018 | 07:22

Barbara Szmatloch

Jeszcze o sprawie Ka�u�y i co zamiast ciula. Tym razem po �l�sku

Wojciech Ka�u�a

Barbara Szmatloch

Barbara Szmatloch, autorka naszych felieton�w po �l�sku, odnios�a si� do sprawy Wojciecha Ka�u�y.

28.11.2018 | 13:35

Barbara Szmatloch

Demonstracja wyborc�w w �orach przeciwko Wojciechowi Ka�u�y, kt�ry przeszed� do PiS

Pogodomy se po �lonksu: Biskwity i adwyntowe gyszichta

Barbara Szmatloch

Jakbych niy mia�a kalyndorza abo chyciy�aby mie szklero�za, tobych my�la�a, �e zaroz przidzie "Dzieciontko" (malu�ki Ponjezusek, kery �lonzokom podk�odo pod "gojik" - choink� "gyszynki" - prezenty). Bo wele "banhowu" (dworca kolejowego) stoji...

24.11.2018 | 19:51

Pogodomy se po �lonsku. Fynikfikry i fana na stromie

lekcje �l�skiego

Barbara Szmatloch

"Skuli" (z powodu) tego "fajrowanio" (�wi�towania), a tak po prowdzie to skisz "fany" (flagi, sztandaru, chor�gwi) "mory mie bra�y" (straci�am cierpliwo��). Bo cho�, jak inksze �lonzoki, niy mom w "modzie" (zwyczaju) wywiysza� fany, to niy zrobi�...

17.11.2018 | 18:04

Barbara Szmatloch

Pogodomy se po �lonsku: Windbojtle i kukanie do a�fartow

Barbara Szmatloch

My�la�ach, co mi sie "ino" (tylko) zdowo, ale terozki ju� wiym na "zicher" (100 procynt), �e nikerym sie rozum w "�miyrkyjza" (ty�: "szmiyrkyjza" - ser do smarowania) �obroco. To taki nasz "auzdruk" (powiedzonko) i tak zawdy godali starzik "Jorg"...

12.11.2018 | 17:53

lekcje �l�skiego

Pogodomy se po �lonsku: Janiczki, pakety i ober z tabletym

Barbara Szmatloch

Barbara Szmatloch, Gazeta Wyborcza

Jeszce na cmyntorzach (ty� "kerchofach") keby "janiczki" (ogniki abo chroboki �wiyntoja�ske) polom sie "blyndki" (�wiate�ka), a "kajniykaj" (gdzieniegdzie) w �oknach i przed cha�pami "banie" (dynie). Bajtle, kere "fajrowa�y" (�wi�towa�y) Halloween...

02.11.2018 | 00:01

Zabawa z okazji Halloween w Tivoli w Kopenhadze

Pogodomy se po �lonsku: Torg dlo pisatych i cytatych

Barbara Szmatloch

Co ko�dy mo w cha�pie? Wszysko, cego duszycka zapragnie, i to niyroz na "ibrich" (zapas). "Forantujymy" (gromadzimy) �ostomajte "klamory" i "klamoty" (niepotrzebne rzeczy), ale pono� som tacy, kerzi niy majom ani jedny ksionszki. I jo teroz wcale...

20.10.2018 | 09:52

Pogodomy se po �lonsku: Mryngate galoty z bontkym

Barbara Szmatloch

Kamratka "da�a mi skoza�" (powiadomi�a mnie przez kogo�), co mom � niom i� do "warynha�zu" (domu towarowego), bo chce se "sprawi�" (kupi�) "mantel" (p�aszcz). Mio� by� z "futrowkom" (podszewk�), "watelinom" (watolina - gruba dzianina ocieplaj�ca) i...

13.10.2018 | 21:08

lekcje �l�skiego

Pogodomy se po �lonsku: Ajchle - �orzechy w mycce

Barbara Szmatloch

Nogle sko�cy�a sie "hica" (upa�) i trza "nasztalowa�" (wyregulowa�) "hajcongi" (grzejniki), na kere godali ty� "wermery". "Kachlok" (piec kaflowy) w izbie mo�e by� "ino" (tylko) "na parada" (do ozdoby), a "�ele�niok" (�eliwny piec z ru�om) lepi...

12.10.2018 | 06:26