Jedni godajom, że kałgumin jes zdrowo jak canpasta. A inksi, że poradzi łona rozlajerować szczynkowe zawiase i mogymy dostać w gymbie zapolynia nerwow. My za bajtlow tego wszyskego niy wiedzieli, a kałgumin to był powiyw zachodu i kapka luksusu.
Fto to byli te Trzi Krole? Skond pochodziyli, kaj reskiyrowali i co prziniyśli Dzieciontecku w gyszynku? Łostomajcie ło tym padajom. Mianowali jich tyż myndrcami abo magami.
Pamiyntejmy, coby Dzieciontko prziszło niy ino do bajtlow, ale do każdego, nawet starzikow. Styknie, na dobry pocontek, posłać komuś handkus. Może tyn drugi tyż szuko zgody, ino go gańba łodezwać sie piyrszy.
Choć gruby pozawiyrali, a ołtorze, łobrozy i figury świynty Barbary z cechowniow przekludziyli do kościołow, jes to nasza erbowizna i niy mogymy ło ni zapominać. Tak samo jak ło Skarbniku.
U nos terozki kożdo kobiyta mo swoj "fach" (zawód), gzuje autokym do roboty, a potym po towor do konzomu. Na wiecor pani dochtorka, profesorka, sprzedowacka abo rechtorka "łobtorbiono" (z torbami pełnymi zakupów) włazi do chałpy, kaj cekajom chop i...
Durch muszymy dować pozor na to, co wynokwiajom starzi i nowi reskiyrujoncy, ale terozki trza tyż myśleć ło naszych łojcach, starzikach i kamratach.
Tym, kerzi nami "reskiyrowali" (rządzili), sie zdowało, że my som ciymni jak prestabaka.
Brakuje u nos kogoś, fto miołby u ludzi posuch. Kogoś na miara Wojciecha Korfantego abo Kazimiyrza Kutza. Pewnikym by nos wyśmioli, że zezwolomy coby miglancom z łostomajtych fitulityngyszeftow i kicimyntow durch fiskus pudercuker do dupki dmuchoł....
Nom sie zdowo, że te łorzechy w "myckach" (czapkach), inacy w "kapelkach" (beretach) ze "szpicom" (antynkom) sużom ino bajtlom do robiynia łostomajtych "bawidkow" (zabawek). Ale downi jodało sie je zamias kartoflow, robiyło ś nich mołka, a nawet...
Kiszynie kapusty to była srogo ceremonio i kożdy w familji mioł wtynczos coś do roboty. Kapusta trza było co pora dni przeżgać, coby uleciały gaze. Na zoft z kapusty godało sie kwaśnica, kero bajtle piyły skuli witaminow, a chopy jak mieli brant.
Kej żech se wszysko poukłodała w gowie wyszło na to, że musiałabych kożdy tydziyń łazić na jakoś pońć, bo tyla mom intyncjow.
Chnet bydymy fajrować Wniebowziyńcie Nojświyntszy Maryji Panny, mianowane tyż Matki Boski Zielny. Dzisiej jes to niyroz ino dukszy łikynd, bo mało fto wierzy w niyziymsko moc poświynconych zielow.
Terozki lody idzie dostać na kożdym kroku, nawet w zima. Pewnikym wszyske som dobre, ale i tak spominajom mi sie lody "Mewa", "Bambino", "Calypso" i "Pingwin", bo to som smaki naszy modości, kej my byli gryfni i zdrowi.
Elwer niy mioł roboty i niy dboł coby jom mieć. A jak już jakoś znoloz, to mu żodno niy pasowała. Jak na grubie coś sie naroz znodło, chopy stowały na holcplacu, a sztajger rachowoł do dziesiyńciu i tych broł. Jedynosty i ci kerzi za niym stoli,...
Downi latowe zrownanie dnia z nocom było cymsik niypojyntym. W pogańskich casach godali na to Noc Kupały - bostwa łognia, może wody abo bogini przonio. Potym wszysko poskłodali do kupy i zacli łobchodzić Wilijo Świyntego Jona Krzciciela.
Ci, co pastwiyli sie nad Korfantym, musieliby pośmiertnie stanońć przed prowdziwym trybunałym, takym bez hampelmanow. Niyważne, eli ftoś Korfantymu przaje, eli mo na niego nerwy. Żodno krziwda niy może być zapomniano.
Moglibymy zaś mieć dugi łikynd, bo downi Zesłanie Ducha Świyntego na Nojświyntszo Paniynka i apostołow "fajrowało" (świętowało) sie aże trzi dni i po Wielkanocy i "Godnych Świyntach" (Bożym Narodzyniu), łone było nojważniyjsze.
Niy ma dnia bez łostomajtych "fajerow" (świąt). I to niy ino kościelnych.
Robi sie coroz gryfni. Zarostajom trowom pociepnione w "krzipopach" (rowach) puste flaszki, "bikse" (puszki) po piwie i nylonowe "bojtle" (woreczki). Zobejrzymy je na jesiyni, kej ziela uschnom i zaniym śniyg je zasuje. Bo "hasie" (popiół, odpadki)...
Dzisiej mało fto, nawet na wsiach, pamiynto i fajruje dziyń świyntego Jerzego. Choć trefiało to 23 kwietnia, już dziyń przodzi kładło sie przed chałpom dwie mietły kere miały łodganiać heksy. A na drugi dziyń, na kościelnym placu pamponie, bambry i...
Dzisiej ciynszko spokopić, co jes w cajtongach znokwione, a co prowdziwe. I kożdy dziyń momy prima aprilis. Ino chichrać sie jakoś niy ma z cego.
Trza zaś bydzie bajstlować przi zygorach z cajgrym, kukuksurze i przesztalować wekery budziki.
"Zwyrtnym" (sprawnym) ciynszko se "forsztelować" (wyobrazić), jako to uciecha wylyź z chałpy sie "przeluftować" (przewietrzyć). Jo niy poradza już zońś do kościoła, konzomu ani na szpacer.
Downi pecynki chleba piykli u nos w piekaroku, ale my mieli na Jonowie taki w pywnicy. Pamiyntom, jak starka Berta, zaniym łodkroli piyrszo piyntka, robiyli na chlebie znak krziża.
Mogłoby sie zdować, że "świynta przonio" (Walyntynkow) niy "fajrujom" (świętują) "ino" (tylko) "klosztorne panny" (zakonnice), "fratry" (bracia zakonni) i ksiynżoszki. Choć i łoni przeca "przajom" (kochają) Ponbockowi.
Latoś jesiyń łobrodziyła w słońce, żołte, bronotne i cerwone stromy i krzoki, ale tyż w grziby, kasztany, "skoruszyna" (jarzębina) i "ajchle" (żołędzie), na kere my godali, że to som łorzechy w "kapelkach" (beretach, ale to tyż piuska).
Durch "futrujom" (karmią) nos zerjalym ło wonglu, kery ponoć jes, ale choćby go niy było.
Nasza godka słychać już w prowdziwych tyjatrach. Przodzi był "Cholonek" Janoscha, potym "Hanka" łod Alojza Lyski, a terozki "Heksy z hołdy" w Miyjskym Cyntrum Kultury w Rudzie Ślonski.
Reskiyrujoncy łobiecujom, że dociepnom nom jakeś klepoki do geltakow i pynzyjow, ale jedne co mogymy zrobić, to jak nasze starziki, przirychtować sie na zima i biyda.
Tyla sie u nos dzieje, że żol siedzieć w chałpie. A dziynki Industriadzie niy muszymy se już "forsztelować" (wyobrażać) kaj chodziyły na szychty nasze prastarziki i starziki, ale mogymy to zobejrzeć.
Na "pońci" (pielgrzymce) nojważniyjsze som szczewiki, intyncjo i pogoda. Bo ani my sie łobejrzeli, jak w niydziela godzi sie iś do Piekarski Paniynki.
Na razie prawie wszyske "fachy" (półki, ale "fach" to tyż zawod) w "konzomach" (sklepach) som połne i żodyn niy jes głodny. Ale strach mo sroge ślypia i zacynomy sie lynkać, że abo braknie "toworu" (różnych produktów), abo tak zdrożeje, że niy...
Niyroz wajomy, że reskiyrujoncy niy chcom uznać naszy godki za jynzyk ślonski. Ale jak bydymy sie na nich łoglondać, łobudzymy sie z rynkom w nachtopie. Widza, że nawet niykere nasze kamraty jedyne co poradzom, to diobła huśtać. Nom łostało ino...
Polska 2050 zapytała 500 mieszkańców woj. śląskiego, czy język śląski powinien zostać uznany "językiem regionalnym".
Nojlepi, żeby my se fajrowali przi krupnioku i kiście piwa abo słowiańske walyntynki - piyrszy dziyń lata - nojdukszy dziyń i nojkrotszo noc w roku. Niyważne jak je mianujo.
Nogle sie łokozało, że nawet na Wiyrchniym Ślonsku, kery zawdy stoł na wonglu, niy bydzie w zima cym "hajcować" (palić). Toż trza sie brać za "forantowanie" (gromadzenie) "charpyńci" (chrustu).
Te świynto mo dwa miana - kościelne to Zesłanie Ducha Świyntego na Nojświyntszo Paniynka i apostołow, a świycke - Zielone Świontki. Prawie żodyn już niy pamiynto, że fajrowało sie je aże trzi dni i po Wielkanocy i Godach to łone było nojważniyjsze.
Wiycie, jako to uciecha siedzieć miyndzy kamratami, kerzi łosprowiajom po naszymu, i suchać z "biny" (sceny) ślonski godki.
Zrobiyło sie zielono i wszyscy filujom na blumy. Jedne woniajom, inksze som ino gryfne, a wiela ś nich mo ślonske miana. Noprzod pokazujom sie "śniegotki" (przebiśniegi), a po nich gyńsipympki.
Pamiyntom klank grubianych buckow, kery niyroz słyszałach z Nikiszu. Niy było telefonow ani komputrow, ino tyn bucek. A baby łod bergmonow, kerzi akurat byli na szychcie, tak jak stoły (kożdo seblykła ino zopaska), pylały na Nikisz.
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.