Choć Wielgi Piontek to nojbarzi postny i nojsmutniyjszy dziyń w roku, to nawet na pogrzebie "żodyn" (nikt) niy "ślimtoł" (płakał), a wszyscy sie "radowali" (cieszyli). Niy mogło być inaksi, kej sie z chałpow wykludzoł "płony" (postny) żur i chudy...
Chnet Palmowo (tyż Kwietno, Wiyrzbno) Niydziela i "farorz" (proboszcz) z "kapelonkym" (wikarym) poświyncom palmy. Bo niypoświyncone to "ino" (tylko) zwykłe mietły. Dejcie tyż pozor, coby w "getneryji" (kwiaciarni) niy wćiśli Wom bylecego.
Jakby to było pora lot nazod, wszysko miałabych już przirychtowane do świont i wiosny. Łokna byłyby łopucowane, a "wyszpanowane" (naciągnięte) "gardiny" (firanki) wisiałyby na "gardinsztangach" (karniszach).
Babske świynto "prziwandrowało" (łod "wandru" - wędrówki za robotym) z Hameryki. Tam je zacli fajrować w 1909 roku.
W Wielgym Poście niykerzi ludzie "rzykajom" (modlą się) wiyncy niźli kejjyndzi. Pewnikym lynkajom sie jake "gywichta" (odważniki) przewożom, kej Ponbocek położom na woga cołke jejich życie.
Jak za bajtla przitrefiyło mi sie zjeś cośik zakozanego to myślałach, że skisz grzychu przida do piekła.
Przeszeł "fetny" (tłusty) cwortek (tyż świynto "krepla" - pączka) i łostało "ino" (tylko) pora dni "faszingu" (karnawału). Chnet przidom dni chude i postne - Popielcowa Środa i Wielgi Post.
Teroz kreple idzie kupić wszyndzie, a downi piykło sie je w doma i to ino pora razy w roku.
Jedni godajom, że kałgumin jes zdrowo jak canpasta. A inksi, że poradzi łona rozlajerować szczynkowe zawiase i mogymy dostać w gymbie zapolynia nerwow. My za bajtlow tego wszyskego niy wiedzieli, a kałgumin to był powiyw zachodu i kapka luksusu.
Fajrowanie Dnia Babci zacło sie w 1964 roku dziynki cajtongowi "Kobieta i Życie".
Nastoła moda, coby na Wojciecha Korfantego, polskego komisorza plebiscytowego przezywać wiela wlezie.
Fto to byli te Trzi Krole? Skond pochodziyli, kaj reskiyrowali i co prziniyśli Dzieciontecku w gyszynku? Łostomajcie ło tym padajom. Mianowali jich tyż myndrcami abo magami.
Jedno jes "zicher" (pewne), zarozki bydymy ło rok starsi i choć wynokwiajom łostomajte "mazidła" (kremy), "omszlagi" (okłady, kompresy) i inksze cuda, w drugo strona to niy działo i casu żodyn niy cofnie.
Downi, zaniym wszyscy siedli za stołym, musieli sie porzonnie "łoblyc" (ubrać). Niy godziyło sie być w "laciach" (papuciach bez piynty), "hausklajdzie" (tyż "hazuce" - podomce) abo "zopasce" (fartuchu). Jodało sie w kuchni abo izbie, byle w kupie,...
Pamiyntejmy, coby Dzieciontko prziszło niy ino do bajtlow, ale do każdego, nawet starzikow. Styknie, na dobry pocontek, posłać komuś handkus. Może tyn drugi tyż szuko zgody, ino go gańba łodezwać sie piyrszy.
Po Świynty "Łucyji" (Łucji) w chałpie końcyło sie "pucowanie" (czyszczenie) łoknow "poskurcanymi" (pogniecionymi) konskami "cajtongow" (gazet), "glancowanie" (polerowanie) kryształow z "glasszranku" (oszklonej szafy), "kronlojchtrow" (żyrandoli) i...
Choć gruby pozawiyrali, a ołtorze, łobrozy i figury świynty Barbary z cechowniow przekludziyli do kościołow, jes to nasza erbowizna i niy mogymy ło ni zapominać. Tak samo jak ło Skarbniku.
Prziniesie, abo i niy, ale trocha uciechy i "boznow" (żartów) żodnymu niy zaszkodzi, choć w lonie wosku żodyn tak "richtich" (naprawdę) niy wierzy.
Chnet niypodległo Polska, jak kożdy porzonny Ślonzok, bydzie fajrować "gyburstag" (urodziny). Miywała łona lepsze i gorsze dnie, ale zawdy poradziyła sie jakoś "spragdać" (wydobrzeć).
U nos terozki kożdo kobiyta mo swoj "fach" (zawód), gzuje autokym do roboty, a potym po towor do konzomu. Na wiecor pani dochtorka, profesorka, sprzedowacka abo rechtorka "łobtorbiono" (z torbami pełnymi zakupów) włazi do chałpy, kaj cekajom chop i...
Durch muszymy dować pozor na to, co wynokwiajom starzi i nowi reskiyrujoncy, ale terozki trza tyż myśleć ło naszych łojcach, starzikach i kamratach.
Tym, kerzi nami "reskiyrowali" (rządzili), sie zdowało, że my som ciymni jak prestabaka.
Brakuje u nos kogoś, fto miołby u ludzi posuch. Kogoś na miara Wojciecha Korfantego abo Kazimiyrza Kutza. Pewnikym by nos wyśmioli, że zezwolomy coby miglancom z łostomajtych fitulityngyszeftow i kicimyntow durch fiskus pudercuker do dupki dmuchoł....
Kożdy z nos musi wiedzieć przi kym "postawić krziżyk" (na kogo zagłosować) i "na kym go postawić" (kogo wykluczyć), bo potym mogymy mieć "krziż Pański" (utrapienie) i "machy" (miny) choćby "ściepńiyńci" (zdjęci) z krziża.
Nom sie zdowo, że te łorzechy w "myckach" (czapkach), inacy w "kapelkach" (beretach) ze "szpicom" (antynkom) sużom ino bajtlom do robiynia łostomajtych "bawidkow" (zabawek). Ale downi jodało sie je zamias kartoflow, robiyło ś nich mołka, a nawet...
Kiszynie kapusty to była srogo ceremonio i kożdy w familji mioł wtynczos coś do roboty. Kapusta trza było co pora dni przeżgać, coby uleciały gaze. Na zoft z kapusty godało sie kwaśnica, kero bajtle piyły skuli witaminow, a chopy jak mieli brant.
Chnet fajrować bydom "golace" (fryzjerzy). Toż po naszymu kobiyty-fizerki musiałyby sie mianować "golacki", ale chyba żodno by na to niy przistoła. Niy ino terozki, ale tyż downi ludzie ło wosy dbali. I to niy ino frelki i karluse, ale tyż mamulki,...
Dziynki Bogu dzisiej wszyscy majom komputry, biblyjotyki, "szportplace" (boiska) i "szporthale" (sale gimnastyczne). Ino jakoś niy poradza se "forsztelować" (wyobrazić), że piyńć milionow z nos niy mo w chałpie ani jedny ksionszki.
Downi to my sie radowali na feryje, a niyskorzi, jak trza było iś do "szule" (szkoły). W chałpie "cło" (nudziło) sie bez "kamratow" (przyjaciół) i żodyn nicego niy "nazgobiył" (napsocił). No i niy trza już było pomogać starce przi szkrobaniu...
Niy ino u "pamponiow" (gospodarzy), ale tyż w miastach abo na "zidlongach" (osiedlach) fajruje sie dożynki.
Kej żech se wszysko poukłodała w gowie wyszło na to, że musiałabych kożdy tydziyń łazić na jakoś pońć, bo tyla mom intyncjow.
Chnet bydymy fajrować Wniebowziyńcie Nojświyntszy Maryji Panny, mianowane tyż Matki Boski Zielny. Dzisiej jes to niyroz ino dukszy łikynd, bo mało fto wierzy w niyziymsko moc poświynconych zielow.
Padajom, że "łod świynty Anki (tyż Hanki) zimne wiecory i ranki". I choć bydzie niyroz gorko, ło "doncu" (upale) mogymy poleku zapomnieć.
U mie w doma na łodpustowy łobiod musiała być gyńś i dwojake kloski - biołe gumiklyjzy i corne z surowych kartofli. A do kawy swojski kołoc, kyjzykuchyn i makrony ze sztandu.
Terozki lody idzie dostać na kożdym kroku, nawet w zima. Pewnikym wszyske som dobre, ale i tak spominajom mi sie lody "Mewa", "Bambino", "Calypso" i "Pingwin", bo to som smaki naszy modości, kej my byli gryfni i zdrowi.
Elwer niy mioł roboty i niy dboł coby jom mieć. A jak już jakoś znoloz, to mu żodno niy pasowała. Jak na grubie coś sie naroz znodło, chopy stowały na holcplacu, a sztajger rachowoł do dziesiyńciu i tych broł. Jedynosty i ci kerzi za niym stoli,...
Nareście bajtle majom "feryje" (wakacje), a "łojce" (rodzice) bierom w robocie "fraj" (wolne) i wszyscy bydom "rajzować" (podróżować). Jedni autokym, "fligrym" (tyż "flugcojgym" - samolotem) abo "szifym" (statkiem), inksi "cugym" (pociągiem) i na...
Downi latowe zrownanie dnia z nocom było cymsik niypojyntym. W pogańskich casach godali na to Noc Kupały - bostwa łognia, może wody abo bogini przonio. Potym wszysko poskłodali do kupy i zacli łobchodzić Wilijo Świyntego Jona Krzciciela.
W telefonie momy wszysko krom klapsznity i szolki z gorkom bonkawom. Ftoś wraziył tam nawet krokomiyrz, i to z buckym, kery dowo nom znać, jak szafnymy ze 10 000 krokow.
Ci, co pastwiyli sie nad Korfantym, musieliby pośmiertnie stanońć przed prowdziwym trybunałym, takym bez hampelmanow. Niyważne, eli ftoś Korfantymu przaje, eli mo na niego nerwy. Żodno krziwda niy może być zapomniano.
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.