NAUKA Gazeta Wyborcza

Zadeptujemy a� jedn� trzeci� chronionych obszar�w przyrodniczych

ochrona przyrody

Tomasz Ulanowski

Niby je chronimy, a tak naprawd� coraz bardziej przypieramy do muru. Tak dzieje si� na ca�ym �wiecie

18.05.2018 | 12:00

nauka

Europa zarazi�a �wiat tr�dem?

archeologia

Wojciech Moskal

Nie Bliski Wsch�d, nie daleka Azja, ale to nasz kontynent najprawdopodobniej by� miejscem, z kt�rego na ca�y �wiat rozprzestrzeni�a si� jedna z najbardziej przera�aj�cych chor�b w historii.

18.05.2018 | 06:55

choroby zaka�ne

nauka

zdrowie

Znaleziona na cmentarzu w Odense czaszka �redniowiecznej ofiary tr�du.

Minister �rodowiska powo�a� zesp� ds. Puszczy Bia�owieskiej. Kontrowersyjny

puszcza bia�owieska

Maciej Cho�odowski

Minister �rodowiska Henryk Kowalczyk powo�a� zesp� ekspert�w, kt�ry zajmie si� przysz�o�ci� Puszczy Bia�owieskiej. W jego sk�ad wesz�y g��wnie osoby wspieraj�ce wcze�niej polityk� ministra Szyszki, w tym nawo�uj�ce do zwi�kszenia wycinki puszczy.

17.05.2018 | 15:41

ekologia

Henryk Kowalczyk

nauka

Ostatni naturalny las nizinny Europy nie bez powodu jest jedynym przyrodniczym obiektem w Polsce wpisanym na list� �wiatowego Dziedzictwa Unesco. Istniej�cy tu od ponad 80 lat, najstarszy w naszym kraju park narodowy, czytelnicy brytyjskiego Guardiana uznali za jeden z 10 najciekawszych w Europie
Od roku o Puszczy Bia�owieskiej jest g�o�no z innych powod�w.
Przekonajcie si� jak wygl�da w cz�ci nietkni�tej r�k� cz�owieka i tej 'zadbanej' przez Jana Szyszk� i Lasy Pa�stwowe.

Nie oddawajmy Puszczy Bia�owieskiej znowu w r�ce szarlatan�w

Nauka

Adam Wajrak

Minister �rodowiska Henryk Kowalczyk powo�a� dzi� zesp�, kt�ry ma rozwi�za� problemy Puszczy Bia�owieskiej. Wi�kszo�� jego cz�onk�w to ludzie, kt�rzy byli g��wnymi doradcami by�ego ministra Jana Szyszki i dostarczali mu argument�w...

17.05.2018 | 15:28

Adam Wajrak

Henryk Kowalczyk

nauka

Puszcza Bia�owieska

Co s�yszysz: Yanny czy Laurel? Ca�y �wiat zgaduje i si� dziwi

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Ju� miliony os�b ods�ucha�o kr�tkie nagranie, w kt�rym kto� wymawia pewne imi�. Jedni s�ysz� Yanny, inni - Laurel. Spr�bujcie na sobie.

17.05.2018 | 14:16

d�wi�k

iluzja

nauka

Kto wygra FameLab? Porywaj�ce opowie�ci o nauce

Nauka

pioc

W sobot� w warszawskim Centrum Nauki "Kopernik" odb�dzie si� fina� FameLab. To konkurs dla naukowc�w, kt�rzy potrafi� opowiada� o nauce. Maj� tylko trzy minuty, by co� nam przekaza�, czym� zafascynowa� i czego� nauczy�. Przedstawiamy tegorocznych...

17.05.2018 | 06:48

FameLab

konkurs

nauka

Dlaczego zrobi�o si� tak ch�odno? IMGW ostrzega!

Nauka

Tomasz Ulanowski

Jest ch�odniej, bo mamy wiosn�. Cho� odpowied� na to pytanie mo�na te� troch� skomplikowa�. Przy okazji warto ostrzec po�udnie Polski - w najbli�szych dniach b�dzie tam ulewnie i burzliwie.

16.05.2018 | 12:28

klimat

nauka

prognoza pogody

wiosna

Dlaczego cz�owiek ma dwie dziurki w nosie? Piotr Cie�li�ski wyja�nia zagadk� budowy ludzkiego cia�a

Nauka Extra

Piotr Cie�li�ski; Zdj�cia: Anna Czuba; Realizacja: Edyta B�aszczak; Monta�: Micha� Nowacki

Cz�owiek ma par� uszu i oczu. Wyja�nienie, dlaczego tak jeste�my zbudowani, jest proste - dzi�ki parze oczu mo�emy m.in. oceni� odleg�o�� i widzie� przestrzennie. Dzi�ki uszom potrafimy rozr�ni� i us�ysze� d�wi�ki. Jednak po co nam s� dwie dziurki...

16.05.2018 | 09:27

cia�o

cia�o ludzkie

nauka

Piotr Cie�li�ski

Im bardziej zr�nicowana dieta ro�linna, tym lepszy mikrobiom

mikrobiota

Tomasz Ulanowski

Naukowcy z USA publikuj� pierwsze wyniki ogromnego projektu badawczego zajmuj�cego si� ludzkim mikrobiomem - czyli zbiorem mikroorganizm�w �yj�cych na i w ludzkim ciele.

16.05.2018 | 07:00

nauka

Bakterie z rodzaju Lactobacillus lubi�, kiedy jemy jogurty, p�atki owsiane i produkty fermentowane. My zatroszczymy si� o nasz mikrobiom, on zatroszczy si� o nas

WYWIAD Z ASTRONAUT� CHRISEM HADFIELDEM: �ycie to efekt niedoskona�o�ci

kosmos

Tomasz Ulanowski

Najbardziej ciekawe pytanie? Jak istniejemy, a nie dlaczego. I jak mo�emy istnie� w przysz�o�ci.

15.05.2018 | 17:35

nauka

Chris Hadfield, 'Przedziwna planeta Ziemia'

Historia cywilizacji zakl�ta w o�owiu i lodzie

Rzym

Tomasz Ulanowski

Naukowcy zrekonstruowali histori� powstania, rozkwitu i upadku kultur �r�dziemnomorskich, w tym zachodniego Cesarstwa Rzymskiego, studiuj�c osady o�owiu tkwi�ce w l�dolodzie Grenlandii.

15.05.2018 | 12:00

klimat

nauka

NASA: spod lod�w Europy, ksi�yca Jowisza, tryska woda. W tych gejzerach mo�e by� obce �ycie

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Astrofizycy od dawna podejrzewali, �e w lodowej skorupie Europy otwieraj� si� szczeliny, z kt�rych tryska woda. Dzi� "Nature Astronomy" drukuje najmocniejszy dot�d dow�d na istnienie takich gejzer�w. Ameryka�ska agencja kosmiczna NASA zaciera r�ce -...

14.05.2018 | 19:55

Jowisz

nauka

�ycie pozaziemskie

Europa, czwarty co do wielko�ci ksi�yc Jowisza i sz�sty co do wielko�ci ze wszystkich znanych ksi�yc�w w uk�adzie s�onecznym. Naukowcy podejrzewaj�, �e pod jego lodow� powierzchni� znajduje si� ocean.

Do wylosowania - tysi�c zaprosze� na pogrzeb Stephena Hawkinga w Londynie. "Niewykluczone, �e pojawi si� kto� z przysz�o�ci"

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Prochy s�ynnego fizyka Stephena Hawkinga, kt�ry zmar� 14 marca, zostan� z�o�one mi�dzy szcz�tkami Karola Darwina i Izaaka Newtona w Opactwie Westminsterskim w Londynie. Stanie si� to 15 czerwca w czasie nabo�e�stwa dzi�kczynnego, na kt�rym b�d�...

14.05.2018 | 13:15

fizyka

Londyn

nauka

pogrzeb

Stephen Hawking na festiwalu naukowym w Seattle w czerwcu 2012 roku

7 rzeczy, o kt�rych nie wiedzieli�my jeszcze tydzie� temu

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Wielu zapewne zaskoczy�a wiadomo��, �e s�ynna m�oda para - ksi�� Harry i Meghan Markle - jest spokrewniona. Profesor Andrzej Hennel wyja�nia szczeg�y ich pokrewie�stwa, a tak�e t�umaczy, jak to jest mo�liwe, �e cz�onek rodziny kr�lewskiej i...

14.05.2018 | 06:00

nauka

Ksi�� Harry i jego wybranka Meghan Markle

Czy istnia�o biblijne kr�lestwo Dawida i Salomona? Archeolodzy maj� problem

Nauka

Joanna Grabowska

Archeolodzy odkryli w Izraelu ruiny kamiennego budynku z prze�omu XI i X w. p.n.e. To czasy, w kt�rych mia�o istnie� biblijne wielkie Zjednoczone Kr�lestwo Izraela. Czy to wystarczy, by jego w�adc�w - Dawida i Salomona - uzna� za postaci historyczne?

13.05.2018 | 13:36

archeologia

Biblia

nauka

Wielkie migracje w Europie i Azji odczytane z DNA cz�owieka oraz... konia

Nauka

Tomasz Ulanowski

Kto pierwszy udomowi� konie? I jak dosz�o do tego, �e j�zykami indoeuropejskimi m�wi obecnie blisko po�owa ludzko�ci? Naukowcy dok�adaj� kolejne puzzle pasuj�ce do odpowiedzi na te pytania. Seri� imponuj�cych wynik�w interdyscyplinarnych bada�...

12.05.2018 | 18:52

archeologia

historia

nauka

Okie�znanie konia by�o jednym z kluczowych moment�w w dziejach cz�owieka

Kr�lewski �lub. Ksi�� Harry i Meghan Markle s� ze sob� spokrewnieni

Nauka

Andrzej Hennel

W przysz�y weekend 19 maja odb�dzie si� �lub ksi�cia Harry'ego - wnuka brytyjskiej kr�lowej El�biety II - z urodzon� w Los Angeles hollywoodzk� aktork� Meghan Markle. To chyba najg�o�niejszy z tegorocznych �lub�w. Niedawno niespodziewanie odkryto,...

11.05.2018 | 06:46

genealogia

ksi�� harry

meghan markle

nauka

Mo�esz nagle osiwie� ze zmartwienia albo od... grypy. Jak to wyt�umaczy�?

Nauka

Margit Kossobudzka

Nowe badania prowadzone na myszach przez naukowc�w z Narodowych Instytut�w Zdrowia i uniwersytetu Alabama w Birmingham daj� pewne wyja�nienie, dlaczego niekt�rzy przedwcze�nie siwiej� pod wp�ywem silnego stresu lub infekcji wirusowej.

10.05.2018 | 18:24

geny

nauka

zdrowie

Czasem powodem siwienia nie jest up�yw lat, ale mocny stres lub choroba wirusowa

Ostatni U-Boot Adolfa Hitlera odnaleziony. Wodza III Rzeszy raczej nie by�o na pok�adzie

II wojna �wiatowa

Wojciech Moskal

Ten okr�t podwodny jest owiany legend�. Podobno mia� wywie�� do Ameryki Po�udniowej najwy�szych nazistowskich dygnitarzy, legendarny skarb III Rzeszy, a nawet samego Adolfa Hitlera. Jego wrak w�a�nie znaleziono na dnie Skagerraku.

10.05.2018 | 13:45

archeologia

historia

nauka

okr�t podwodny

Co zabi�o s�ynnego Saladyna, pogromc� krzy�owc�w i zdobywc� Jerozolimy?

Nauka

Joanna Grabowska

�mier� Saladyna w 1193 r. zaskoczy�a wszystkich. Su�tan Egiptu i Syrii, uchodz�cy tak�e dzi� za wielkiego i szlachetnego w�adc�, mia� w�wczas 56 lat. Zachorowa� nagle i zmar� zaledwie po dw�ch tygodniach. A� do tej pory nie by�o wiadomo, dlaczego.

10.05.2018 | 06:32

historia

islam

nauka

Wie�owiec origami dla ofiar katastrof. Student Politechniki wygra� presti�owy konkurs

Politechnika Wroc�awska

Joanna Dzikowska

Piotr Pa�czyk z Politechniki Wroc�awskiej zaprojektowa� przeno�ny wie�owiec dla ofiar kl�sk �ywio�owych. Jego projekt wygra� presti�owy mi�dzynarodowy konkurs architektoniczny eVolo.

09.05.2018 | 19:21

architektura

nauka

studia

Piotr Pa�czyk z Politechniki Wroc�awskiej wygra� presti�owy mi�dzynarodowy konkurs architektoniczny eVolo

Dlaczego zajecha� mi drog� i uszkodzi� auto? Naukowe kulisy "niechlujnej jazdy"

Nauka

Wac�aw Petry�ski

Taki do�wiadczony kierowca mia� taki szkolny wypadek? Niekiedy wydaje si� to tak nieprawdopodobne jak pok�sanie przez w�asnego psa. Ale z perspektywy nauki zwanej psychokinezjologi� bynajmniej paradoksalne to nie jest.

09.05.2018 | 13:35

fizyka

nauka

Czy zaostrzony o��wek da si� utrzyma� na czubku palca? Okazuje si�, �e tak. Z pomoc� przyjdzie nam fizyka

Nauka Extra

Piotr Cie�li�ski; Animacja: Micha� Nowacki; Realizacja: Edyta B�aszczak; Monta�: Katarzyna Szczepa�ska

Czy da si� utrzyma� o��wek na czubku palca? Mo�liwe, �e ju� nie raz pr�bowali�cie si� o tym przekona�, ale wam nie wychodzi�o i o��wek spada� na ziemi�. Okazuje si�, �e jest to jednak mo�liwe. Z pomoc� przyjdzie nam fizyka i... kawa�ek ta�my...

09.05.2018 | 07:47

grawitacja

nauka

o��wek

Piotr Cie�li�ski

Nadchodzi koniec geniuszu? Dlaczego trudno o nowych Newton�w, Gauss�w i Einstein�w

Nauka

Bartosz Bro�ek

W dzisiejszym �wiecie geniusza �atwo przegapi�, a to dlatego, �e jego t�em s� zast�py utalentowanych - cho� nie genialnych - ludzi.

08.05.2018 | 16:39

nauka

Tygodnik Powszechny

Obalamy mit: w fi�skiej szkole te� s� prace domowe. Ale nie stawia si� za nie stopni

Strefa nauczyciela

Aleksandra Posto�a

Prace domowe pozwalaj� utrwali� materia� z lekcji, ucz� odpowiedzialno�ci, zarz�dzania swoim czasem, wyrabiaj� umiej�tno�� samodzielnego uczenia si� i zadawania pyta�. Uczniowie robi� je samodzielnie, a za b��dy nikt ich nie karze i nie ocenia

08.05.2018 | 06:36

edukacja

Finlandia

nauka

Fi�skie szko�y osi�gaj� najlepsze wyniki nauczania w Europie. Na zdj�ciu szko�a podstawowa w Vaasa w Finlandii, 17 sierpnia 2005 r.

Turystyka jest niezdrowa. Czas ob�o�y� j� podatkiem?

Nauka

Tomasz Ulanowski

Jest niezdrowa dla klimatu Ziemi, a wi�c i dla nas. Jak obliczaj� naukowcy, turystyka odpowiada za a� 8 proc. �wiatowych emisji gaz�w cieplarnianych.

07.05.2018 | 17:25

gazy cieplarniane

globalne ocieplenie

klimat

nauka

T�um turyst�w wchodzi na szczyt Giewontu

Oto chrz�szcz Leonarda DiCaprio

leonardo dicaprio

Wojciech Moskal

W lasach deszczowych Borneo naukowcy odkryli nowy gatunek chrz�szcza wodnego. Nazwali go Grouvellinus leonardodicaprioi - na cze�� aktora, kt�rego fundacja od lat wspiera walk� o ochron� �rodowiska.

07.05.2018 | 16:31

biologia

nauka

nowe gatunki zwierz�t

zoologia

M�zg z prob�wki. Byt czy niebyt? - oto jest pytanie

Nauka

Tomasz Ulanowski

Czy sie� ludzkich neuron�w wyhodowana w laboratorium mo�e do�wiadcza� emocji i by� �wiadoma, a wi�c zas�ugiwa� na tak� sam� ochron� jak cz�owiek?

07.05.2018 | 11:21

etyka

m�zg

nauka

�wiadomo��

Mieli�my rekordowo upalny kwiecie�. Maj te� taki b�dzie?

Nauka

Tomasz Ulanowski

Poprzedni miesi�c by� w Polsce o blisko 5 st. C cieplejszy od normy! Rekordowo gor�co by�o w Polsce i ca�ej (�rednio) Europie.

07.05.2018 | 11:08

globalne ocieplenie

klimat

nauka

prognoza pogody

�rednia temperatura kwietnia 2018 w por�wnaniu do �redniej z lat 1981-2010

7 rzeczy, kt�rych nie wiedzieli�my jeszcze tydzie�temu

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Naukowe wie�ci z ostatniego tygodnia zadziwiaj� swoj� r�norodno�ci�. Teoria wielu wszech�wiat�w Stephena Hawkinga oraz teoria europejskich blondynek. Prastary nosoro�ec na Filipinach oraz katastrofa ekologiczna w Afryce. A jeszcze pisali�my o nowej...

07.05.2018 | 06:45

nauka

Dieta �r�dziemnomorska zwi�ksza liczb� dobrych bakterii

dieta

Wojciech Moskal

Przez ekspert�w uwa�ana za jeden z najzdrowszych sposob�w od�ywiania si�, przede wszystkim ze wzgl�du na korzystny wp�yw na uk�ad sercowo-naczyniowy. Teraz okazuje si�, �e dieta �r�dziemnomorska �wietnie wp�ywa na flor� bakteryjn� jelit.

07.05.2018 | 05:26

dieta �r�dziemnomorska

flora bakteryjna

nauka

zdrowie

Choroba Fabry'ego: B�l wyklucza pacjent�w z normalnego funkcjonowania

zdrowie

Wojciech Moskal

"Niewidoczna choroba, niewidoczni pacjenci" - tak najnowszy raport opisuje ludzi cierpi�cych na t� rzadk� chorob� genetyczn�. Ponad 70 proc. z nich czeka na w�a�ciw� diagnoz� pi�� lat.

06.05.2018 | 18:31

choroby genetyczne

choroby rzadkie

nauka

Obud� w sobie moce superbohatera. Po co? Dzi�ki temu mo�esz zda� matur�

Jak przetrwa� matur�?

Olga Wo�niak; Realizacja: Edyta B�aszczak; Zdj�cia: Anna Czuba; Monta�: Katarzyna Dworak; Animacje: Micha� Nowacki (ii)

Wybierz sobie posta� obdarzon� supermocami. To mo�e by� Spiderman, Hulk, a nawet gadaj�cy osio� ze "Shreka". I w trudnej chwili na egzaminie postaraj si� pomy�le�, jak ta posta� poradzi�aby sobie w tej sytuacji. Czy to my�lenie magiczne?...

06.05.2018 | 15:40

matura

nauka

Nowa sonda NASA wyruszy�a na Marsa. Wyl�duje i zbada, co kryje wn�trze planety. Leci z polskim "kretem"

Nauka

Piotr Cie�li�ski

Start sondy InSight nast�pi� w sobot� po po�udniu naszego czasu. Jedno z jej kluczowych urz�dze� - penetrator, zwany "kretem", kt�ry wbije si� pi�� metr�w pod powierzchni� Marsa - wykonali polscy in�ynierowie.

05.05.2018 | 19:03

kosmos

mars

NASA

nauka

Tak b�dzie wygl�da� l�downik InSight na powierzchni Marsa. Je�li uda mu si� wyl�dowa� w listopadzie 2018

Abraham jednak zabi� swego syna Izaaka - wbrew temu, co g�osi Biblia?

archeologia

Joanna Grabowska

Papirus sprzed 1500 lat sugeruje - w odr�nieniu do tego, co jest zapisane w Biblii - �e ofiara z Izaaka na g�rze Moria zosta�a dokonana, bo B�g nie powstrzyma� Abrahama przed zabiciem syna.

05.05.2018 | 18:39

Biblia

chrze�cija�stwo

historia

nauka

Nadchodzi matura i... co robi�? Kilka popartych badaniami rad, kt�re pomog� wygra� ze stresem

Jak przetrwa� matur�?

Olga Wo�niak; Realizacja: Edyta B�aszczak; Zdj�cia: Anna Czuba; Monta�: Katarzyna Dworak; Animacje: Micha� Nowacki (ii)

Jak pom�c sobie w dzie� samego egzaminu? Na pewno nie my�le� o tym, czego si� nie nauczyli�my, ale o tym, co ju� wiemy. Jak radzi� sobie ze stresem przed i w trakcie egzaminu maturalnego? W cyklu "Jak przetrwa� matur�?" Olga Wo�niak z dzia�u nauka...

05.05.2018 | 17:00

matura

nauka

Gin�ce gatunki z Jeziora Wiktorii. Zag�ada najwi�kszego jeziora Afryki

ochrona przyrody

Tomasz Ulanowski

A� 76 proc. endemicznych gatunk�w s�odkowodnych �yj�cych w basenie najwi�kszego jeziora Afryki i jego dop�yw�w jest zagro�onych wygini�ciem.

05.05.2018 | 10:30

Afryka

biologia

nauka

zagro�one gatunki

W poniedzia�ek matura z matematyki. Czy warto uczy� si� do egzaminu w ostatniej chwili?

Jak przetrwa� matur�?

Olga Wo�niak; Realizacja: Edyta B�aszczak; Zdj�cia: Anna Czuba; Monta�: Katarzyna Dworak; Animacje: Micha� Nowacki (ii)

Czy uczy� si� w ostatniej chwili? Mo�e przed egzaminem warto odpu�ci� i p�j�� na nocn� imprez�? A rano - wyj�� z domu z pe�nym brzuchem, czy mo�e lepiej jednak bez �niadania? Nauka daje jasne odpowiedzi na te pytania - wkuwanie na ostatniej prostej...

04.05.2018 | 20:15

04.05.2018 | 16:16

04.05.2018 | 15:06