Cardiff się bawi, czyli Brytyjczycy w obiektywie Polaka

Agnieszka Wójcińska: ''Zdjęcia Polaka przynoszą szokujący obraz pijackiego rozpasania Brytyjczyków na ulicach stolicy Walii'' - napisał o twoich zdjęciach konserwatywny brytyjski brukowiec ''Daily Mail''. W Wielkiej Brytanii nie ma przyzwolenia, żeby pokazywać takie sceny?

Maciej Dakowicz: Jest. Ale samo to, jak Brytyjczycy imprezują, nie sprzedawałoby się tak dobrze, gdyby nie to, że zdjęcia zrobił imigrant, obcy.

Na zdjęciach pokazujesz brzydkich ludzi w brzydkich sytuacjach.

- Tych zdjęć jest tyle, że można z nich złożyć rozmaite historie. ''Daily Mail'' zrobiło opowieść negatywną - na stronie gazety czytelnicy zamieścili 2000 negatywnych komentarzy - ale można by zrobić i pozytywną, na przykład o tym, że Cardiff jest miastem, gdzie ludzie fajnie się bawią. W Cardiff jest dużo studentów, także zagranicznych. W soboty jest tam szczególna atmosfera. Sporo jest wieczorów panieńskich i kawalerskich. Są kolorowe, ludzie się przebierają. Oddzielna sprawa to mecze, tam jest stadion na 75 tysięcy ludzi. Jak jest mecz, to dużo się dzieje.

Chciałeś coś powiedzieć tymi zdjęciami Brytyjczykom?

- Nigdy nie chciałem mówić o problemach społecznych ani piętnować niczyjego zachowania. Zresztą moje zdjęcia nie pokazują ich wszystkich, tylko tę najbardziej imprezową grupę. Pozostali idą na piwo do pubu, potem bawić się do klubu, nie wygłupiają się specjalnie na ulicy. Nie można na podstawie mojego projektu tworzyć generalizacji dotyczących brytyjskiego społeczeństwa.

Po co robisz ten projekt?

- Uważam się za fotografa ulicznego. Tyle że większość fotografów ulicznych robi zdjęcia w dzień, a ja fotografuję wieczorami i nocą. Zdarzają się wtedy dziwne, surrealistyczne sytuacje, których kiedy indziej i gdzie indziej się nie zobaczy. Na przykład takie jak na zdjęciu, na którym jeden chłopak robi na chodniku pompki, a na nim leży drugi i pozuje. Albo jak z fotografii, na której chłopak, trzymając się słupa, okręca się wokół niego, jakby wisi w powietrzu. Lubię je, bo nie bardzo wiadomo, o co na nich chodzi.

Podobnie jak na fotografii, która przedstawia chłopaka w fioletowej sukience przeskakującego przez barierki.

- Staram się, żeby moje fotografie nie były oczywiste. Dlatego też nigdy ich nie opisuję, chcę, żeby widz sam dopowiedział sobie historię. Tamtego chłopaka udało mi się sfotografować, zanim mnie zobaczył, uchwycić ten jego dziwny, wpatrzony w nie wiadomo co wzrok. Za chwilę mnie zauważył i zaczął się śmiać.

Pytasz ludzi o zgodę?

- Zależy mi, żeby te zdjęcia były naturalne, reporterskie. Gdy ludzie mnie zobaczą, najczęściej zaczynają pozować. Ustawiają się w grupkę, biorą pod boki, uśmiechają.

Po raz pierwszy o twoich zdjęciach było głośno w 2009 roku, gdy jednego dnia napisały o nich cztery różne angielskie dzienniki.

- Zaczęło się od tego, że jakiś węgierski portal skopiował moje zdjęcia z serwisu fotograficznego Flickr i bez podpisu, kto jest ich autorem, wpuścił na różne strony WWW, gdzie ludzie wystawiają fotografiom oceny. Zdjęć, ciągle bez mojej wiedzy, użyły różne portale, dziennik ''The Telegraph'', radio z Cardiff zrobiło z nich galerię na swojej stronie, a brukowiec ''Sunday Sport'' wydrukował dwustronicowy materiał. Wówczas Agencja Barcroft Media z Londynu zaproponowała, że chciałaby mnie z tym materiałem reprezentować, i zdjęcia, już podpisane, trafiły do tych czterech gazet. Mówiono o nich w BBC i ITV1 Ales.

Jakie były reakcje osób, których zdjęcia pojawiły się w tak wielu mediach? Niektórych pokazujesz, jak wymiotują albo czołgają się pijani po ulicy.

- Zrobiłem na przykład zdjęcie chłopakowi, który stoi zakrwawiony w podartej koszuli. Stałem wtedy pod klubem i ten chłopak nagle został wyrzucony z niego wprost przede mnie. Był w kompletnym szoku. Ciach, szybko go sfotografowałem. Gdy to zdjęcie ukazało się w gazetach, dostałem maila od jego matki, w którym pisała, że jej syn ma teraz opinię chuligana. A prawda była taka, że w klubie zaatakowało go kilku chłopaków, bo jest duży i ma rude włosy.

Odpisałeś jej?

- Napisałem, że nie wiedziałem, co tam się wydarzyło, i przeprosiłem. A na mojej stronie pod tym zdjęciem umieściłem sprostowanie. Albo jest takie zdjęcie, na którym na chodniku leży dziewczyna wystylizowana na Amy Winehouse. Zrobiłem je jeszcze przed śmiercią piosenkarki. ''Daily Mail'' napisał, że dziewczyna leży na chodniku pijana i bezbronna. Wcale tak nie było, o czym powiedziałem tej gazecie, ale oni i tak podpisali je, jak chcieli. Ta dziewczyna była ze znajomymi. Dla żartu położyła się obok sterty śmieci, żeby mogli zrobić jej zdjęcie. Byłem tam, więc też ją sfotografowałem. Jak ktoś przyjrzy się dokładnie, na jej twarzy dostrzeże delikatny uśmiech i zada sobie pytanie: o co tu chodzi, dlaczego ona się uśmiecha? Ta dziewczyna napisała mi niedawno, że nie przypuszczała, że taki żart spowoduje tyle zamieszania. Była wdzięczna, że opowiedziałem ''Guardianowi'', jaki był kontekst powstania zdjęcia, i oni o tym napisali.

Nie masz poczucia, że jesteś nie fair wobec tych, których pokazujesz?

- Nieraz mam takie wahania. Staram się o tym za wiele nie myśleć, bo nie zrobiłbym żadnego zdjęcia. Kiedyś spytałem o opinię osoby komentujące moje zdjęcia na Flickrze. Chodziło o fotografię przedstawiającą chłopaka, który leży na ziemi obok góry śmieci. Na kolejnym zdjęciu widać, jak zwymiotował. Zapytałem, czy powinno się takie zdjęcia pokazywać, czy nie. Ludzie pisali, że jak najbardziej, bo moją rolą jest dokumentowanie wszystkiego, co widzę. Nie powinienem tego cenzurować.

Rzeczywiście fotografujesz wszystko?

- Zdarzało mi się zatrzymać i nie robić zdjęć, które mogłyby kogoś bardzo skompromitować. Pamiętam, jak kompletnie pijana dziewczyna na środku ulicy zdjęła majtki i przy wszystkich zaczęła robić siku. Widać było jej twarz. Czułem się nieswojo, stojąc tam z aparatem. Nie sfotografowałem jej.

Brytyjskiej prasie powiedziałeś, że nie byłbyś w stanie zrobić takich zdjęć nigdzie indziej. Naprawdę?

- Nigdzie poza Wielką Brytanią. Byłem w sobotni wieczór w Blackpool i widziałem takie same sceny. W Polsce, w Białymstoku, stałem przed klubem i nie zauważyłem tak interesujących scen jak tam. Nie było takiej zabawowej atmosfery. Ale też nie czułem się tak pewnie, bezpiecznie z aparatem. Wśród Brytyjczyków nie ma zbyt wiele agresji. W Białymstoku nie byłem pewien, jak zareagują ludzie, którzy wypili, kiedy będę chciał ich sfotografować.

Jest taki film dokumentalny Ireny i Jerzego Morawskich ''Czekając na sobotę''. W scenach z dyskoteki widać pijaną polską młodzież wiejską, dziewczyny tańczą na scenie, rozbierają się, podchodzą do nich chłopaki, symulują seks. Nie masz poczucia, że robiąc te zdjęcia Brytyjczykom, leczysz nasze narodowe kompleksy?

- Nie myślałem nigdy o tym materiale w ten sposób. Moim celem nie było pokazanie pijanych. Oni są na ulicy, stanowią element nocnego życia, ale nie szukam ich specjalnie. Fotografuję to, co ciekawego się wydarzy, niezależnie, czy robią to trzeźwi, czy pijani.

Skończyłeś informatykę w Polsce, potem pracowałeś w Hongkongu jako programista, do Cardiff przyjechałeś robić doktorat z informatyki. Jak zostałeś fotografem?

- W Hongkongu kupiłem pierwszy aparat, jeszcze na kliszę. Nie umiałem go obsługiwać, uczyłem się od zera z forów internetowych. Potem zacząłem robić zdjęcia i wysyłać je na fora, gdzie ludzie je oceniają. Z czasem zacząłem robić projekty. Pierwszy dotyczył tego, jak żyją ludzie na pewnym wysypisku śmieci w Kambodży. Potem fotografowałem pomoc humanitarną dla amerykańskiego magazynu ''Need'', który niestety upadł po wydaniu pięciu numerów. Do Cardiff przyjechałem pod koniec roku 2004, poszedłem do pubu w sobotni wieczór i zobaczyłem intensywne życie nocne. Zacząłem zabierać ze sobą aparat. Dociągnąłem doktorat, trochę na siłę, rzuciłem pracę na uczelni i od 1 stycznia 2009 roku zająłem się poważnie fotografią.

Z tego się utrzymujesz?

- Od dwóch lat jakoś mi się udaje. Raz jest lepiej, raz gorzej. Jest mi łatwiej, bo nie mam jeszcze rodziny. Mieszkam z siostrą i jej chłopakiem, którzy tu studiują i pracują. Od półtora roku prowadzę z kolegą galerię fotograficzną w Cardiff - Third Floor Gallery. Na razie to nie jest bardzo dochodowy biznes. Ale wyrobiliśmy już sobie markę. Wystawiamy najlepszych, ze znanych agencji, takich jak Magnum. Ostatnio mieliśmy wystawę o rewolucjach arabskich. Prowadzę też wyjazdowe warsztaty fotograficzne, wkrótce wybieram się do Indii.

Jesteś przykładem tego, że dziś fotografem może być każdy.

- Każdemu może się udać. Zawsze mówię to uczestnikom moich warsztatów. Uważam, że trzeba zrobić jeden dobry materiał, żeby zostać zauważonym. ''Cardiff After Dark'' to moja furtka do zaistnienia w tym zawodzie. Teraz muszę już tylko udowodnić, że nie jestem fotografem tego jednego materiału.

Komentuje Andrew Edwins - nauczyciel jęz. angielskiego w British Council, od 19 lat w Polsce

W komentarzach pod artykułem w ''Daily Mail'' ludzie pisali, że zdjęcia były ustawiane. Nic podobnego. Takie sceny są dosyć typowe dla większości angielskich miast w piątkowe i sobotnie noce.

Na świecie Brytyjczyk kojarzy się z tzw. postawą stiff upper lip - spokojem, powściąganymi emocjami. A tymczasem młodzi lubią tam szaleć i mam poczucie, że znacznie bardziej intensywnie niż młodzi Polacy.

Sporo mówi się o tym, że w ciągu ostatnich lat wzrosło spożycie alkoholu wśród nastolatków i coraz częściej widać na ulicy pijanych 15-16-latków. Gdy byłem w tym wieku, nie było o tym mowy.

Zmienia się też kultura picia w Wielkiej Brytanii. Kryzys i zakaz palenia w lokalach spowodowały, że zamykane są setki pubów. Alkohol można jednak kupić w supermarkecie otwartym 24 godziny na dobę i pić na ulicy. Ciekawe, ile osób z tych zdjęć upiło się w barach, a ile alkoholem kupionym w supermarkecie.

Te zdjęcia na pewno nie są dobrą reklamą dla Brytyjczyków. Ale może powinniśmy poczuć wstyd, może czegoś nas to nauczy. A to, że zdjęcia zrobił Polak, jeszcze ten wstyd powiększa - już nie tylko my na siebie patrzymy, ale i inni.