Wieczorynki wszech czasów, część 2

Przypominające hipopotamy trolle zamieszkujące znajdującą się gdzieś w Finlandii Dolinę Muminków powołała do życia w 1945 roku skandynawska (pisząca po szwedzku Finka) pisarka Tove Jansson ("Małe trolle i duża powódź"). Seria dziewięciu (ostatnia to "Dolina Muminków w listopadzie" z 1970 roku) książek o Muminkach odniosła międzynarodowy sukces i została przetłumaczona na ponad 30 języków. Doczekała się adaptacji scenicznych, słuchowisk radiowych, komiksów oraz animowanych seriali i pełnometrażowych filmów. W Polsce najpopularniejsze były zrealizowane w latach 1977-82 w łódzkim Studiu Małych Form Filmowych Se-ma-for "Opowiadania Muminków" oraz japońsko-fińsko-holenderska koprodukcja "Muminki" z lat 1990-91. Krainę Muminków zamieszkują rozmaite stworzenia, m.in. Hatifnatowie, Paszczaki, Filifionki czy potężna i samotna Buka, która zamraża wszystko, gdziekolwiek się pojawi, w związku z czym wzbudza powszechny strach. Każdy z bohaterów świata Muminków ma swój charakter, temperament i własne spojrzenie na rzeczywistość. Wystarczy wspomnieć romantyczną marzycielkę Pannę Migotkę, złośliwą i cyniczną indywidualistkę Małą Mi, beztroskiego włóczęgę-filozofa Włóczykija czy wreszcie naiwnego i dobrodusznego wiecznego entuzjastę Muminka.

"Im bardziej Puchatek zaglądał do środka, tym bardziej tam Prosiaczka nie było" - to jeden z klasycznych aforyzmów z przetłumaczonych przez Irenę Tuwim (siostrę Juliana) dwóch powieści ("Kubuś Puchatek" z 1926 r. i "Chatka Puchatka" z 1928 r.) Alana Alexandra Milne'a, które są ich kopalnią. Zilustrowane przez Ernesta Howarda Sheparda książki przedstawiają rozgrywające się w Stumilowym Lesie przygody bohatera tytułowego oraz jego zwierzęcych przyjaciół, m.in. Tygryska, Prosiaczka, osła Kłapouchego, sowy Przemądrzałej, Królika, Mamy Kangurzycy z jej Maleństwem, oraz jedynego człowieka w tym gronie - Krzysia, którego pierwowzorem był syn autora. Pierwowzorem Kubusia była zaś pluszowa zabawka syna pisarza, której imię zaczerpnięto od niedźwiedzicy Winnipeg - żywej maskotki Korpusu Weterynaryjnego Kanady, która następnie trafiła do londyńskiego ogrodu zoologicznego. Przetłumaczone na wiele języków utwory o Puchatku doczekały się licznych adaptacji teatralnych oraz ekranizacji. Właśnie z nich najlepiej znany jest nieco nierozgarnięty, łakomy, a zarazem dobroduszny miś. Kubuś oraz jego przyjaciele bywają także chętnie wykorzystywani w licznych poradnikach dla dzieci i dorosłych, w których usiłuje się tłumaczyć skomplikowane zagadnienia prostym językiem. W książkach Benjamina Hoffa "Tao Kubusia Puchatka" oraz "Te Prosiaczka" na przykładzie tytułowych postaci przybliża się założenia chińskiej filozofii. Połączenie melancholii z subtelnym poczuciem humoru i prostoty przekazywanych prawd z ich głębią wydają się największymi zaletami, a zarazem znakami rozpoznawczymi "Kubusia Puchatka" - bohatera, który nawet na najtrudniejsze pytania potrafi odpowiadać z niefrasobliwym wdziękiem:

- A jeśli pewnego dnia będę musiał odejść? - spytał Krzyś, ściskając Misiową łapkę. - Co wtedy?

- Nic wielkiego - zapewnił go Puchatek. - Posiedzę tu sobie i na Ciebie poczekam. Kiedy się kogoś kocha, to ten drugi ktoś nigdy nie znika.

Któż nie chciałby go mieć? Ołówek, którym posługiwał się Piotruś, główny bohater bajki, miał niespotykaną właściwość - wszystko, co zostało nim narysowane, natychmiast się materializowało. Niezwykły dar od tajemniczego krasnoludka pomagał mu oraz jego wiernemu pieskowi nieraz wystrychnąć na dudka groźnych złoczyńców oraz pokonywać inne, liczne przeciwności losu. Animacja powstawała w latach 1964-77 w łódzkim Studiu Małych Form Filmowych Se-ma-for, a pomnik głównego bohatera i jego czworonoga stoi przed budynkiem Łódzkiego Domu Kultury. Na serię składa się 39 odcinków, a odcinki 27-39 zachowują ciągłość fabularną. Zmontowano z nich nawet film fabularny "Podróż z zaczarowanym ołówkiem" przeznaczony do dystrybucji kinowej.

W Pacanowie kozy kują
więc Koziołek, mądra głowa,
błąka się po całym świecie,
aby dojść do Pacanowa.

Tymi słowami recytowanymi przez Wiesława Michnikowskiego rozpoczynał się każdy z26 około 10-minutowych odcinków animacji stworzonej w latach 1969-71 w warszawskim Studiu Miniatur Filmowych. Postać Koziołka Matołka oraz motyw jego poszukiwań Pacanowa autorzy kreskówki zaczerpnęli z komiksu Kornela Makuszyńskiego i Mariana Walentynowicza. Za fabułę i wartką akcję odpowiadają jednak scenarzyści Andrzej Lach i Roman Duś oraz liczni reżyserzy poszczególnych odcinków. Przygody Koziołka Matołka rozgrywają się zarówno współcześnie, jak i w epokach historycznych. Motywem przewodnim jest oczywiście poszukiwanie Pacanowa, po drodze do którego czyha wiele niebezpieczeństw. Niezdarny, lecz sympatyczny koziołek wychodzi obronną ręką z wszelkich opresji dzięki szczęśliwym zbiegom okoliczności, pomocy napotkanych postaci, a czasem także dzięki własnemu sprytowi. Poznaje wielu przyjaciół, którym również pomaga rozwiązywać problemy, a przede wszystkim w każdym odcinku uczy się czegoś nowego o otaczającym go świecie.

Najlepiej sprzedający się za granicą serial Telewizji Polskiej. Wciąż emitowany w Słowenii i Finlandii, a wcześniej zakupiony również m.in. przez Węgrów, Holendrów, Słowaków, Macedończyków, a nawet Japończyków. Kariera Misia Uszatka rozpoczęła się w 1975 roku, gdy Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for na zlecenie Telewizji Polskiej rozpoczęło realizację serialu lalkowego na podstawie książek dla dzieci, które od 1957 roku pisał Czesław Janczarski, a ilustrował Zbigniew Rychlicki. Pisania scenariuszy serialowych odcinków podjął się Janusz Galewicz, ponieważ twórca literackiego pierwowzoru w połowie lat 70. już nie żył. Do roku 1987 zrealizowano 104 odcinki oraz cztery odcinki "Nowych przygód Misia Uszatka" przeznaczone do kin. Bajka cieszyła się dużą popularnością głównie wśród dzieci w wieku przedszkolnym, którym łatwo było identyfikować się Uszatkiem - z jednej strony kolegą z przedszkola, a z drugiej dostępną wszystkim pluszową zabawką. Każdy odcinek rozpoczynał się od wieczornego układania się do snu, podczas którego ubrany w piżamę Miś wspominał jedną ze swoich przygód, a na koniec wieńczył ją morałem, po czym puszczano krótką, dobranockową piosenkę. Bajka była na wskroś współczesna - zarówno dzięki zachowaniu Uszatka, jego językowi, jak i ubiorowi, o który dbał projektant, a wcześniej ilustrator książek o tytułowym bohaterze Zbigniew Rychlicki. Głosu użyczył Misiowi Mieczysław Czechowicz.