Choroby tarczycy rozregulowują cały nasz organizm, m.in. skórę, serce, jelita i nawet zęby. Objawy w jamie ustnej mogą sugerować zaburzenia czynności tarczycy. Gdy borykamy się z nawracającymi zaburzeniami, takimi jak demineralizacja zębów, obrzęknięte dziąsła, uczucie pieczenia śluzówek, warto wykonać podstawowe badania – morfologię, poziom cukru i TSH, czyli hormon tyreotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową, pobudzający gruczoł tarczycy.
Jakie zmiany w jamie ustnej sugerują związek z chorobą tarczycy i jak sobie z nimi radzić, odpowiadają nasi eksperci: lek. med. Anna Osowska*, endokrynolog, i Aleks Charniuk**, stomatolog.
PRZECZYTAJ TAKŻE:
Kiedy mycie zębów może doprowadzić do nadwrażliwości
>> Powiększony język u dziecka
lek. med. Anna Osowska: Noworodki i niemowlęta mogą chorować na wrodzoną niedoczynność tarczycy. Zdarza się to jeden raz na 4 tys. urodzeń. Każdy noworodek ma wykonywane testy przesiewowe w kierunku niedoczynności tarczycy. Chorujące dziecko jest najczęściej duże jak na swój wiek, ma nalaną twarz, suchą skórę, uwagę zwraca mała ruchliwość dziecka i powiększony język. W wyniku niedoczynności tarczycy niemowlęta mają niedobór hormonów tarczycy, gromadzą się w ich organizmie glukozaminy, które są u zdrowych dzieci rozkładane. Glukozaminy ściągają wodę, doprowadzając do obrzęku tkanek obecnych w języku. Dlatego jeśli zobaczymy u swojego dziecka powiększony język, możemy podejrzewać, że cierpi na wrodzoną niedoczynność tarczycy.
lek. dent. Aleks Charniuk: Gdy na skutek niedoczynności tarczycy dziecko ma powiększony język (makroglosję), to najważniejsze jest wykluczenie przyczyny pierwotnej, czyli opanowanie choroby tarczycy. Dzięki temu język wróci do normalnych rozmiarów. Stomatolodzy w tym wypadku nie mogą działać objawowo. Jednak ich rola w wykrywaniu niedoczynności tarczycy u niemowląt i noworodków jest bardzo ważna. Jeżeli stomatolog podczas wizyty w gabinecie zauważy u dziecka makroglosję, powinien skierować rodziców wraz z małym pacjentem do endokrynologa.
PRZECZYTAJ TAKŻE:
Gdy jedzenie i picie sprawia ból
>> Uczucie pieczenia
A.O.: Ten objaw najczęściej dotyczy osób dorosłych. Na skutek niedoboru hormonów zaburzona zostaje produkcja śliny, przez co śluzówki są przesuszone. Dlatego pacjenci chorzy na niedoczynność tarczycy narzekają na uczucie pieczenia, szczypania lub kłucia w jamie ustnej.
Niedoczynności tarczycy może towarzyszyć anemia. Niedokrwistość może wpływać negatywnie na śluzówki – w jej wyniku stają się one blade, kruche, podatne na infekcje bakteryjne i grzybicze.
A.C.: Osoby z niedoczynnością narażone są na występowanie zespołu pieczenia jamy ustnej, czyli BMS (burning mouth syndrome). Schorzenie to objawia się bólem, pieczeniem, kłuciem, swędzeniem, brakiem smaku, a nawet dysfagią – zaburzeniem połykania. W leczeniu najważniejsze jest wykluczenie przyczyny, czyli niedoczynności tarczycy. Jednak jeśli chcemy złagodzić szybko przeszkadzające na co dzień uczucie pieczenia, to warto sięgnąć po witaminy z grupy B. Sprawdzą się też dostępne w aptekach płukanki i żele na zapalenia jamy ustnej. Żele powlekają jamę ustną, jednocześnie pobudzając wydzielanie śliny, która nawilża i powstrzymuje nieprzyjemne objawy. Podobnie działają płukanki z rumianku lub oleju z siemienia lnianego. Konieczna jest także zmiana diety i wyeliminowanie z niej składników nasilających dolegliwość, np. alkoholu, ostrych przypraw i cytrusów. Jeśli objawy się nasilają, można zastosować miejscowe środki znieczulające, np. benzydaminy.
PRZECZYTAJ TAKŻE:
Nadwrażliwość zębów. Gdy boli nawet oddychanie
>> Obrzęk dziąseł
A.O.: Przy niedoczynności tarczycy jesteśmy bardziej narażeni na obrzęk śródmiąższowy komórek mięśniowych w całym organizmie, także tych obecnych w jamie ustnej. Dlatego osoby chore na niedoczynność tarczycy mogą trafić do stomatologa z rozpulchnionymi dziąsłami. Nieleczone dziąsła mogą skutkować rozwojem paradontozy, a nawet utratą zębów.
A.C.: Każda zmiana hormonalna, a szczególnie niedoczynność tarczycy, może powodować zapalenie dziąsła brzeżnego. Szczególnie często ten objaw pojawia się u kobiet, które dodatkowo mają niski poziom estrogenów. Dziąsła w jego wyniku są opuchnięte i obrzęknięte. Leczenie tego zapalenia polega głównie na wyrównaniu czynności tarczycy. W wypadku tego objawu bardzo ważne jest odpowiednie dbanie o higienę jamy ustnej. Regularne i porządne szczotkowanie i nitkowanie zębów chroni wrażliwe dziąsła przed infekcjami bakteryjnymi i grzybiczymi.
Niewłaściwa gospodarka hormonalna powoduje też zaburzenie pracy mięśni i stawów. Dlatego niektóre osoby chorujące na niedoczynność tarczycy borykają się z problemami w stawie skroniowo-żuchwowym. Schorzenie objawia się najczęściej migrenowym bólem głowy, który promieniuje do uszu. Często towarzyszy mu uczucie ucisku za oczami. Dolegliwości nasilają się podczas ziewania i jedzenia. Jest to niebezpieczny objaw, ponieważ może prowadzić do tworzenia się różnych problemów z zębami, a nawet sprzyjać wystąpieniu choroby okluzyjnej, czyli zgryzu urazowego.
Stomatolodzy pacjentom z tym objawem zlecają leczenie protetyczne lub ortodontyczne. Zęby trzeba odpowiednio ustawić i poprawić zgryz, by zmniejszyć napięcie w stawie skroniowo-żuchwowym. Niektóre osoby mające skłonność do zgrzytania zębami zmuszone są do założenia szyny kontrolującej zgryz, a także stosowania leków przeciwzapalnych i rozkurczowych.
>> Zmiany na języku
A.O.: Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, której mogą towarzyszyć inne zaburzenia autoimmunologiczne. Wskutek jednego z nich pojawiają się przeciwciała przeciw czynnikowi wewnętrznemu produkowanemu przez komórki okładzinowe żołądka, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania witaminy B12. Niedobór witaminy B12 jest przyczyną niedokrwistości (niedokrwistość Addisona-Biermera), która objawia się pieczeniem języka, bladością śluzówek jamy ustnej.
A.C.: Niedoczynności tarczycy towarzyszyć może anemia (niedokrwistość), która wpływa na stan jamy ustnej. Jeżeli anemia wynika z braku witaminy B12, to u chorych może dochodzić do zaniku brodawek nitkowatych na języku, które chronią nas przed bakteriami, co wiąże się z bladym i wygładzonym językiem, który wygląda wręcz jak polakierowany. Często nazywany jest też „łysym językiem". Wygładzony język jest podatny na infekcje. Dlatego osoby zmagające się z tym problemem mogą mieć większą skłonność do bolesnych aft. Leczenie polega głównie na wykluczeniu pierwotnej przyczyny. Objawy złagodzić może przyjmowanie witaminy B12, a także stosowanie łagodzących żeli i płukanek ziołowych, takich jak rumianek czy kwiat malwy.
>> Słabe zęby
A.O.: Ciężka, nieleczona nadczynność tarczycy przyspiesza obrót kostny, ale zjawisko resorpcji kości przeważa nad zjawiskiem tworzenia kości. Procesy te prowadzą do ubytku masy kostnej, czyli „ubywa kości z kości". Postępuje osteoporoza. Jest to następstwem bezpośredniego wpływu hormonów tarczycy na kości i pośredniego poprzez zmniejszenie wchłaniania wapnia podczas przyśpieszonej perystaltyki jelit oraz przez zmniejszenie aktywizacji witaminy D3, za co odpowiada przejściowy wzrost poziomu wapnia w surowicy, który uwalniany jest z kości. Reasumując: nadmiar hormonów tarczycy we krwi przyspiesza osteoporozę, która obejmuje także kości szczęki i żuchwy. Zęby stają się łamliwe, podatne na uszkodzenia i łatwo wypadają.
A.C.: W wyniku nadczynności tarczycy organizm może się pozbywać wapnia i fosforu z kości. Skutkuje to osłabieniem i osteoporozą kości. By ją wzmocnić, trzeba zapanować nad chorobą pierwotną. Leczenie wspomóc może stosowanie witamin D i K. Jeżeli pacjent ma zaawansowaną osteoporozę, to najważniejsze jest usunięcie wszystkich ognisk bakteryjnych, co wiąże się przeprowadzeniem profesjonalnego czyszczenia przez higienistkę stomatologiczną, dbanie o to, żeby nie powstawał kamień nazębny, a czasami nawet ekstrakcja zębów nierokujących (chorych). Bakterie nasilają zanik kości.
PRZECZYTAJ TAKŻE:
>> Podatność na infekcje
A.O.: Nadmiar hormonów tarczycy może skutkować zaburzeniem gospodarki węglowodanowej, czyli prowadzić do wzrostu poziomu cukru we krwi u osoby dotychczas zdrowej. A u osób już chorujących na cukrzycę może przyczynić się do rozregulowania choroby. Pacjenci z wysokim poziomem cukru mogą zmagać się z różnymi problemami w jamie ustnej, np. wysokim ryzykiem infekcji bakteryjnych i grzybiczych, suchością w jamie ustnej, a także większą skłonnością do osadzania się kamienia nazębnego.
A.C.: Osoby chorujące na nadczynność tarczycy są podatne na rozwój infekcji bakteryjnych i grzybiczych w jamie ustnej. By im zapobiec, trzeba dbać o higienę. Regularnie szczotkować i nitkować zęby, ale także minimum co pół roku odwiedzać gabinet stomatologiczny i wykonywać scaling, czyli usuwanie kamienia nazębnego. By zapobiec rozwojowi próchnicy, warto stosować pasty z większą ilością fluoru, które podwyższa pH śliny w jamie ustnej, powodując większą odporność na bakterie. W składzie takich past najczęściej znajdziemy monofluorofosforan sodu, aminofluorek lub fluorek sodu. Pomocne mogą być także specjalistyczne pasty dla zębów wrażliwych, zawierające np. chlorek strontu, chlorek potasu lub azotan potasu. Związki te hamują gwałtowne reakcje bólowe na zimne i ciepłe napoje.
* Lek. med. Anna Osowska - internistka, endokrynolog; prowadzi NZOZ Nasza Przychodnia w Sępopolu i gabinet endokrynologiczny w Bartoszycach. Publikowała w periodykach: „Zdrowie dla Każdego", „Gmina". Autorka powieści obyczajowych „W cieniu papierówki" oraz „Ucieczka"
** Lek. dent. Aleks Charniuk - pracuje w klinice Stankowscy & Białach Stomatologia w Poznaniu
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze