Matematyka zaczyna się w pieluchach. Nie karć dziecka, daj mu czas i nie porównuj z innymi

Czy u bardzo małych dzieci można jakoś zaobserwować przejawy tego matematycznego potencjału?

- Pierwszym kamieniem milowym w kształtowaniu umiejętności liczenia są zachowania niemowlaków w ósmym miesiącu życia. Maluszki zaczynają wówczas z wielką natarczywością wskazywać dorosłym obiekty w swoim otoczeniu. Dorośli dostrajają się do nich – spoglądają na to, co one pokazują, i nazywają wskazywany obiekt. Dzięki temu niemowlaki gromadzą doświadczenia będące początkiem kształtowania się w ich umysłach pierwszej reguły, którą trzeba stosować w liczeniu.

Jaka to reguła?

- Że licząc, trzeba wskazywać obiekty jeden do jednego i nazywać je słowami do liczenia. Dzieci wiedzą to zwykle już w drugim roku życia.

Ale wtedy nie znają jeszcze wielu liczebników.

- Wystarcza im jeden lub dwa. Wskazując obiekty w szeregu, wymieniają je na okrągło: „Jeden, dwa, jeden, dwa, jeden, dwa, jeden, dwa”… Gdy wskażą ostatni obiekt, oświadczają z dumą: „Już! Policzyłem!”, sugerując się rytmem wymawianych słów, liczą, często wskazując jeden obiekt dwa razy. To, jak szybko dziecko ustali, że licząc, należy konsekwentnie wskazywać przedmioty i wymieniać kolejne liczebniki, zależy od tego, jak dorosły wspomaga je w doskonaleniu umiejętności liczenia.

A jak może je wspomóc?

- Trzeba stwarzać dziecku – najlepiej każdego dnia – okazje do liczenia obiektów, cichutko podpowiadać liczebniki, a z każdym tygodniem będzie ono wymieniało ich więcej, chociaż jeszcze nie  będzie dbać o ich kolejność. Niestety, nader często dorośli, słysząc, że dziecko wymienia liczebniki, nie dbając o ich kolejność, karcą je, stwierdzając: „Źle!”.

Karcenie zaszkodzi?

- Tak się dzieje, gdy dorośli nie mają świadomości, że wymienianie liczebników w dowolnej kolejności jest fazą uczenia się, przez którą każde dziecko musi przejść, że bez tej fazy nie będzie następnych.

Jakie będą skutki naszej złości?

- Okazywanie niezadowolenia powoduje, że dziecko unika okazji do liczenia. Gromadzi więc zdecydowanie mniej doświadczeń, a to kładzie się cieniem na opanowaniu tej umiejętności.

A zatem to od rodziców zależą pierwsze matematyczne doświadczenia dzieci?

- Tak! By pomagać dziecku, trzeba mieć nieco wiedzy o dziecięcym rozwoju, no i sporo cierpliwości. Dzięki temu doczekamy chwili, kiedy w czwartym roku życia większość dzieci zaczyna mieć świadomość, że licząc obiekty, trzeba wskazywać osobno każdy i wymieniać liczebniki w stałej kolejności. Trzeba jednak nadal wspomagać dzieci, by chciały ćwiczyć.

Jak?

- Dorośli muszą nadal organizować dzieciom okazje – najlepiej każdego dnia – do liczenia coraz większego zbioru obiektów ułożonych w szeregu i cierpliwie podpowiadać kolejne liczebniki.

Czy muszę być fachowcem, by mądrze pomagać swojemu dziecku się uczyć?

- Trzeba uwzględniać logikę kolejnych reguł, które dziecko ma sobie przyswoić i stosować w liczeniu obiektów. Jeżeli dorośli mają tego świadomość i należycie wspomagają dzieci, pomagają im gromadzić doświadczenia i robić kolejne drobne kroki w rozwoju kompetencji matematycznych.

Jakie to kroki?

- Choćby odkrycie, że kiedy liczymy obiekty, to ostatni z wymienionych liczebników ma podwójne znaczenie – określa ostatnią liczoną rzecz - np., że jest siedemnasta - oraz informuje, ile jest ich wszystkich. To wielki krok w matematycznym rozwoju.  Gdy dziecko to wie, znaczy, że przyswoiło sobie regułę  kardynalności.

Jaki jest kolejny krok?

- Dzieci odkrywają, że mogą liczyć obiekty ustawione w szeregu lub w rzędzie dowolnie, poczynając od lewej lub prawej strony, i wynik liczenia się nie zmienia. To wcale nie takie oczywiste dla maluchów. Jak również to, że wyniku nie zmienia przestawianie obiektów w szeregu. Ważne jednak, by policzyć wszystkie obiekty i nie pominąć żadnego. To reguła niezależności porządkowej.

Moja mała córka miała taki etap rozwoju, że nie liczyła razem kasztanów i żołędzi. Nie mieściło się jej w głowie, że można je do siebie dodać.

- To zupełnie normalny etap rozwoju. Jeżeli dziecko bez oporu liczy wszystkie owoce znajdujące się na stole, nie bacząc, że są to np. jabłka, gruszki, śliwki, oznacza to, że stosuje już regułę abstrakcji w liczeniu. To duże osiągnięcie.

A czy ja się powinnam martwić, że moje dziecko tego wszystkiego nie umie, idąc do szkoły?

- Największą pułapką jest porównywanie umiejętności swojego dziecka z umiejętnościami jego rówieśników. Dzieci rozwijają się w różnym tempie. Dajmy im czas. Przestrzegam też przed pułapką inwestowania tylko w rozwój poznawczy dziecka, fundowanie maluchom kolejnych zajęć, kółek, pogadanek. Tak samo ważne, o ile nie ważniejsze, jest dbanie o ich rozwój językowy, ruchowy, o zapewnienie czasu na nieskrępowaną zabawę.

Zabawa? To brzmi niezbyt poważnie.

- Rozwój umysłowy i ruchowy idą u dzieci w parze. Dlatego nazywanie czynności ułatwia zapamiętanie i wykonywanie poleceń, a zabawy ruchowe sprzyjają rozwojowi myślenia.

Skutkiem skupiania się tylko na intelekcie, a zaniedbywanie innych potrzeb dzieci jest ich samotność emocjonalna, niedojrzałość społeczna czy niezaspokojona potrzeba  ruchu. A stąd mały krok to katastrofy edukacyjnej.

Odnoszę wrażenie, że bardzo trudno jest być dziś rodzicem.

- Ja myślę, że to piękna przygoda, ale warto być rodzicem świadomym i dobrze się do tej roli przygotować. I nie oddawać jej walkowerem tabletom i smartfonom. One nie wychowają za nas dzieci.

PRZECZYTAJ TEŻ: Nadużywanie elektronicznych urządzeń przez dzieci kładzie się cieniem na ich rozwoju intelektualnym

______________

Prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska - jest pedagogiem, specjalistką wspomagania rozwoju małych dzieci i edukacji matematycznej. Jest autorką wielu podręczników metodycznych dla nauczycieli i poradników dla rodziców. Właśnie ukazała się jej najnowsza książka „Wspomaganie rozwoju i wychowywanie małych dzieci. Podręcznik dla rodziców, opiekunek w żłobku i nauczycielek w przedszkolach”, w której znajdziemy wiele praktycznych wskazówek, jak zadbać o rozwój dwu-, trzylatków