Dziś Dzień Parków Narodowych. Redakcja robi przegląd ciekawych parków z całej Europy

Europejski Dzień Parków Narodowych obchodzony jest co roku 24 maja. To rocznica utworzenia pierwszego parku narodowego w Europie. 24 maja 1909 r. w Szwecji oficjalnie ustanowiony został Park Narodowy Sarek. To najstarszy park narodowy na naszym kontynencie, choć w USA już 37 lat wcześniej utworzono park narodowy Yellowstone.

Sarek to jeden z najbardziej górzystych parków w Szwecji, chroni krajobraz Laponii. Chronione są tu m.in niedźwiedzie brunatne, wilki, rosomaki, lemingi, lisy polarne czy gronostaje.

Durmitor najbardziej znany park narodowy Czarnogóry znajduje się na liście dziedzictwa światowego UNESCO. - Około pięćdziesiąt szczytów wyższych niż 2000 metrów nad poziomem morza wznosi się nad płaskowyżami, alpejskimi łąkami i lasami, w tym Szczyt Bobotov (2525 metrów nad poziomem morza).

- Krajobraz pokrywają liczne jeziora polodowcowe, zwane lokalnie "oczkami górskimi". Pomimo wielu atrakcji, Durmitor jest najbardziej znany ze spektakularnych kanionów rzek Draga, Sušica, Komarnica i Tara, która wyróżnia się jako najgłębszy wąwóz Europy- można przeczytać w opisie UNESCO.

Kanion rzeki Tary, Czarnogóra / fot. Shutterstock

Najgłębszy wąwóz Europy w dużej mierze uniknął zniekształcenia tamami i drogami, co dziś pozwala wyeksponować jego piękno. W parku można zobaczyć rzadki stary drzewostan sosny czarnej i imponujące jaskinie z podziemnymi rzekami ( najsłynniejsza jest Jaskinia Lodowa). To dom m.in. dla sześciu endemicznych gatunków roślin, a także charyzmatycznych zwierząt takich jak niedźwiedzie brunatne, wilki szare, sokoły wędrowne, orły przednie, a w rzekach parku pływają też łososie dunajskie.

W pierwszej połowie XVIII wieku istniała tu sicz kozacka. Dekretem prezydenta Petra Poroszenki z kwietnia 2019 roku powołano tu Park Narodowy "Sicz Kamieńska", nawiązując nazwą do historii miejsca. Chroniony obszar leży na południu obwodu chersońskiego i ma powierzchnię ponad 12 tys. ha. Jego zadaniem jest ochrona bioróżnorodności naddnieprzańskich stepów.

Szczególnym gatunkiem jest tu Ellobius talpinus, czyli ślepuszonka północna. Ten wyglądający jak skrzyżowanie bobra z myszą niduży gryzoń zalicza się do rodziny chomikowatych i jest typowym mieszkańcem stepów. Ponadto występuje tu 500 gatunków roślin naczyniowych - w tym 46 chronionych, z czego 19 figuruje w Czerwonej Księdze Ukrainy.

Nobelski Park Narodowy znajduje się w rejonie Zarzecze obwodu rówieńskiego na Polesiu i liczy sobie 25 tys. ha. Podobnie jak Park Narodowy "Sicz Kamieńska" jest jednym z najmłodszych ukraińskich parków narodowych - również powstał w 2019 roku. Na jego obszarze znajdują się torfowiska oraz osiem jezior - w tym jezioro Nobel, przez które przepływa rzeka Prypeć. Tak jak w przypadku Szackiego Parku Narodowego, innego ważnego ukraińskiego obszaru chronionego, do którego jest przyrównywany, podstawowy cel Nobelskiego Parku Narodowego to ochrona terenów wodno-błotnych.

Warto przy okazji odnotować, że choć w Ukrainie znajduje się 56 parków narodowych, to wcale nie one są tu najwyższą formą ochroną przyrody. Najważniejsze są rezerwaty zwane "zapowidnikami". Większość z nich powstała w latach dwudziestych XX wieku lub w pierwszych latach niepodległości Ukrainy. Są ściśle chronione, na podobnej zasadzie jak rezerwat ścisły naszego Białowieskiego Parku Narodowego. W całej Ukrainie jest ich 19.

W Szwajcarskim Parku Narodowym nie ma rzucającej się w oczy infrastruktury turystycznej. Szlaki, których jest 21 obejmują łącznie około 100 km. Tablice informacyjne znajdują się tylko na jednym, a sam park działa tylko latem i tylko w określonych godzinach (na terenie parku znajdują się jeden hotel i jedna chata alpejska, z której korzystają głównie wycieczki szkolne). W 28 proc. obejmuje lasy, w 21 proc. łąki alpejskie, a w 51 proc. nagie skały. Park znajduje się na wysokości od 1400 do 3174 m n.p.m.

Maciej Bałamut

Na terenie parku żyje 36 gatunków ssaków, w tym kozice górskie, koziorożce alpejskie, świstaki czy wilki. Park powstał w 1914 roku, kiedy w Europie idea parków narodowych ledwie kiełkowała. Wcześniej, w 1872 roku, po drugiej stronie Atlantyku powołano do życia park narodowy Yellowstone (na terenie obecnych stanów Wyoming, Montana i Idaho), pierwszy na świecie.

Więcej o Szwajcarskim Parku Narodowym można przeczytać w naszym reportażu.

W 2021 roku Tatrzański Park Narodowy odwiedziła rekordowa liczba 4,6 mln turystów. Od lat dyskutuje się nad turystyfikacją Tatr po polskiej stronie. Jak również o innych problemach, takich jak m.in. skanalizowanie schronisk (w tym roku udało się podpiąć do kanalizacji obiekt na Hali Kondratowej). Innym, szeroko dyskutowanym zagadnieniem w ostatnich latach, także na łamach "Wyborczej" była presja deweloperska na otulinę TPN-u czy wreszcie polityka Wspólnoty Uprawnionych 8 Wsi w Witowie, do której należy Dolina Chochołowska. Zbocza Tatr Zachodnich przypominają bowiem czasem tartak.

Fot. Marek Podmokły / Agencja Wyborcza.pl

W tym roku pierwszy raz w historii nieśmiało politycy pytali o możliwość wykupu tatrzańskich dolin z rąk górali. Wiceminister klimatu i środowiska Małgorzata Golińska zbyła jednak posłów opozycji krótkim "Nie zalecam". Ważnym wydarzeniem, którego efekty do dziś widać w Dolinie Chochołowskiej był bożonarodzeniowy halny z 2013 roku. Szacuje się, że przewrócił łącznie około 153 tys. metrów sześciennych drewna, głównie świerków. Z danych TPN-u wynika, że w latach 2000-2013 ze swoich dolin górale wywozili od 1018 do 7634 metrów sześciennych drewna rocznie. Po potężnym halnym w latach 2014-2019 wywozili od 19129 do 34151 metrów sześciennych rocznie.

Fot. Adam Wajrak / Agencja Wyborcza.pl

Więcej o Tatrzańskim Parku Narodowym można przeczytać na naszym serwisie zakopiańskim

Islandzki park Narodowy Vatnajökull to drugi co do wielkości park narodowy w Europie. Jego skarbem jest lodowiec, którego nazwa stała się też marką parku, jednak jego obszar został utworzony nie tylko z lodowca i okolic, ale też istniejących wcześniej parków Skaftafell i Jökulsárgljufur.

Obszar parku jest bardzo zróżnicowany a o jego atrakcyjności niech świadczy lista filmów, które były tam kręcone. To m.in. Die Another Day z serii o Jamesie Bondzie, Tomb Rider, Batman Begins czy Interstellar.

Jedną z największych i najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych na terenie parku jest laguna lodowcowa Jökulsárlón, zwana potocznie Diamentową Plażą. To właśnie tam na brzeg czarnej plaży wyrzucane są obmyte przez wodę fragmenty gór lodowych. One i fakt, że sama laguna powstała, kiedy lodowiec zaczął się wycofywać są żywym świadectwem zmian. Turyści, którzy plażę oblegają tłumami przybywają tam głównie po to, żeby zrobić sobie zdjęcie w spektakularnym otoczeniu. Czasami, żeby pooglądać foki, które także można tam spotkać. W ogromnym parku nie brakuje jednak miejsc, gdzie można dosłownie zostać sam na sam z lodowcem a czasami wręcz usłyszeć lub zobaczyć jak pod wpływem temperatury odrywa się od niego lód.

10 minut drogi od laguny i tłocznej Diamentowej Plaży znajduje się Fjallsárlón, piękne jezioro lodowcowe, gdzie zimą tafla zamarza a brak natłoku turystów stwarza lepsze warunki nie tylko do obserwacji lodowca ale też ptaków. Warto też zajrzeć do części parku, który wcześniej był obszarem Skaftafell. To teren o dużej aktywności wulkanicznej, gdzie w miarę samotnej drodze można obserwować wrzosowiska i kamienną pustynię. Widok jest rzeczywiście filmowy.

Latem na można m.in. skorzystać z oferty wycieczki łodzią, zimą udać się do wnętrza lodowca razem z przewodnikiem.