Fotografowie wspominają kulisy słynnych sesji Olgi Tokarczuk

Grażyna Makara, fotoedytorka i fotografka "Tygodnika Powszechnego":
Zdjęcia powstały na zamówienie "Twojego Stylu" w marcu 2010 roku w mieszkaniu Olgi Tokarczuk we Wrocławiu. Przyjechali zatem styliści. Gdy ustaliłam plany zdjęciowe i zaczęłam fotografować bohaterkę, okazało się, że zostajemy nadal pod baczną obserwacją trzech osób. Zasiedli niczym widownia przed sceną i nie zamierzali opuścić spektaklu. Przeciwnie: chcieli w nim uczestniczyć. Gdy przyszedł moment, że z Olgą złapałyśmy idealny kontakt, warunek konieczny dla dobrej fotografii, podbiegł pan od fryzur, by poprawić opadający kosmyk dreda mojej bohaterce. Cała sytuacja była dla mnie stresująca. Na co dzień nie pracuję ze sztabem stylistów, zazwyczaj jestem sam na sam z fotografowaną osobą.

Grażyna Makara/"Tygodnik Powszechny":

Gdy sesja się zakończyła, ekipa zeszła z planu. Wtedy ja i sama Olga odetchnęłyśmy z ulgą. I nagle Olga sięgnęła po papierosa. Było wspaniałe światło: dzień chylił się ku zachodowi. Wtedy powstało to drugie zdjęcie.

Janek Zamoyski, fotograf związany z "Gazetą Wyborczą" w latach 2005-11, współtwórca galerii Czułość:

Realizując sesję okładkową z Olgą Tokarczuk będącą ilustracją do wywiadu dla "Wysokich Obcasów", posłużyliśmy się (wraz z zajmującą się stylizacją Klarą Kochańską) motywem szkieletu. Nawiązaliśmy w ten sposób do wypowiedzi pisarki odnoszących się do kobiecości i kulturowego postrzegania cielesności. Tokarczuk wolałaby patrzeć na człowieka od wewnątrz, bez płciowych atrybutów i bez tego całego entourage'u, którym człowiek się otacza, ale też przyznaje się do bycia hipochondrykiem, życia w strachu przed chorobami, które niewidocznie rozwijają się w naszym wnętrzu.

Janek Zamoyski:

"Wyobrażam sobie kulturę, gdzie ludzie chodzą ze zdjęciami rentgenowskimi" - mówi w wywiadzie* Olga Tokarczuk, dziś noblistka, a wtedy znakomita pisarka, ale też niezwykle skromna i otwarta osoba, z którą praca przy sesji zdjęciowej odbywała się w atmosferze koleżeńskich wygłupów. W swojej karierze zawodowej miałem zaszczyt fotografować wiele gwiazd kultury i show-biznesu, spotkania te nie zawsze należały do łatwych i przyjemnych. Pracę z Olgą wspominam jako bezpretensjonalną, dobrą zabawę w atmosferze dystansu do swojego wizerunku.
*fragment wywiadu Kingi Dunin z Olgą Tokarczuk dla "Wysokich Obcasów" z dn. 20.10.2007 r., dodatek "Twarze"

Bartosz Bobkowski, fotograf związany z "Gazetą Wyborczą" w latach 1999-2016, współtwórca studia filmowego Panato:

Gdybym w 2010 roku, kiedy na prośbę "Wysokich Obcasów" robiłem sesję zdjęciową Oldze Tokarczuk, wiedział, że w przyszłości zostanie laureatką Nagrody Nobla, zemdlałbym z wrażenia, a sesja przebiegłaby w zupełnie innej atmosferze - pełnej niepewności, stresu i przede wszystkim braku odwagi w tak bezpośrednim proponowaniu odważnych stylizacji. Ale wówczas nie mogłem tego wiedzieć. Onieśmielenie trwało tylko chwilę. A ponieważ podczas pracy w "Gazecie Wyborczej" miałem niebywały zaszczyt poznania i fotografowania innych wybitnych osób, postać Olgi onieśmielała mnie zaledwie lekko, jednak było to uczucie do opanowania. A bohaterka? - miła, otwarta i bezpośrednia. Zupełnie nie stwarzała dystansu. Miała czas, a mi dawała poczucie, że te zdjęcia i moja praca są dla niej ważne. Stała się współtwórcą sesji. Czy dzisiaj zaproponowałbym Oldze Tokarczuk założenie fartucha pokojówki albo skoki po hotelowym łóżku?
Zdjęcia Bartosz Bobkowski / Agencja Gazeta, stylizacja Marcin Brzeziński, makijaż i fryzury Iza Morska

Dorabiałam też w hotelu. Teraz to jeden z najbardziej eleganckich hoteli w Londynie. Weszłam wtedy głównym wejściem i komuś w liberii powiedziałam bezczelnie, że chcę tu pracować. Przyjęli mnie na czarno. Szybko awansowałam na piętrową i dowodziłam sprzątaniem innych dziewczyn. Zamiast okropnego fartuszka pokojówki w różowe angielskie paski dostałam służbową czarną sukienkę. Kiedy wyjeżdżałam, przełożona powiedziała: "Olga, ty masz talent do hotelarstwa. Zostań, a zrobisz karierę". No, coś mnie ominęło (śmiech).*

Dredy - bardzo pragmatyczna fryzura, nic nie trzeba robić. Na lotnisku w Bangkoku był strajk, nie mogliśmy wylecieć. Uwięzieni turyści snuli się po ulicach i z nudów robili sobie tatuaże. A ja poprosiłam miłych Jamajczyków o dredy.*

Zawsze lubiłam się przebierać. (...) Lubię przebrać się za kogoś innego, siadam w jakiejś kafejce i jestem kimś innym. (...) Posiedzę, wypiję żołądkową gorzką i wracam do domu.*

* fragmenty wywiadu Włodzimierza Nowaka z Olgą Tokarczuk dla "Wysokich Obcasów Extra", sierpień 2010.

Łukasz Giza, fotograf współpracujący z "Gazetą Wyborczą":

Pierwszy raz spotkałem się z Olgą Tokarczuk na sesji zdjęciowej w 2014 roku. Robiliśmy wtedy zdjęcia na okładkę magazynu "Książki". Zorganizowaliśmy prowizoryczne studio fotograficzne w malutkiej salce konferencyjnej we wrocławskim oddziale "Gazety Wyborczej". Było tam naprawdę ciasno. Żeby wejść do salki, trzeba było bardzo ostrożnie otwierać drzwi, bo zahaczały o rozłożone tło, a potem w pozycji narciarza przejść pomiędzy ścianą a statywami, delikatnie wciągnąć brzuch, prześlizgnąć się pomiędzy odstawionymi stołami i krzesłami - i gotowe. Cały ten tor przeszkód był dosyć zabawny. Założenia sesji były proste, mieliśmy stworzyć zdjęcie portretowe, mocne zbliżenie, z którego później powstanie rysunek i trafi na okładkę magazynu. To zadanie wykonaliśmy sprawnie i szybko, ale potrzebne było jeszcze jedno zdjęcie do środka magazynu. Nie pamiętam już, czyj to był pomysł (wtedy wydawał się znakomity), bo w sesji pomagały mi koleżanki i koledzy z redakcji, żeby wykorzystać wypożyczony z teatru barokowy kostium rodem z powieści płaszcza i szpady. Idiotyczność tego konceptu objawiła się nam z całą mocą w momencie, gdy Olga stanęła przed nami w trzy numery za dużym stroju d'Artagnana, dzierżąc w ręce wielki pistolet skałkowy. Tego, co w tamtej chwili działo się w mojej głowie i żołądku, nie będę opisywał. W panice rozejrzałem się po pokoju, zdjąłem z półek kilka słowników, ułożyłem z nich ładny stosik, poprosiłem Olgę, żeby zdjęła kostium i odłożyła pistolet. Tak powstało zdjęcie, na którym pisarka obejmuje książki z uczuciem ulgi, bo katastrofa była blisko, ale udało się jej uniknąć.

Łukasz Giza:

Cztery lata po naszym pierwszym spotkaniu z Olgą odebrałem telefon z Wydawnictwa Literackiego z propozycją zrobienia zdjęć na potrzeby promocji jej najnowszej książki pt. "Opowiadania bizarne". To była praca marzenie. Miałem dużo czasu na przygotowania, stworzyłem koncepcję zdjęć na podstawie przysłanych przez Wydawnictwo fragmentów książki. Wymyśliłem plan A, B i C - na wszelki wypadek. Zainspirowałem się motywem zespolenia człowieka z naturą z opowiadania "Zielone dzieci" i postanowiłem sfotografować Olgę w otoczeniu soczystej zieleni, liści i kwiatów. Był luty 2018 roku. Dużo później dowiedziałem się, że moja sąsiadka o mało nie zadzwoniła na policję, widząc podejrzanego typa w środku zimy zrywającego i pakującego w pośpiechu do samochodu bluszcz z pnia brzozy rosnącej niedaleko jej domu. Samą sesję wspominam z błogim uśmiechem. Na moje pierwsze pytanie - Olga, ile masz czasu? Otrzymałem prezent w postaci odpowiedzi: - Nigdzie się dzisiaj nie śpieszę. Było tak, jak lubię najbardziej: zaufana wizażystka Dominika, Olga i ja. Mieliśmy dużo czasu i zrealizowaliśmy cały alfabetyczny plan, było spokojnie, miło i nie zapomniałem zabrać aparatu.

Łukasz Giza:

I jeszcze ta historia z lakierem. Olga siedzi na krzesełku, Dominika powolutku układa włosy, mięciutkim pędzelkiem gładzi skórę, a ja grzebię w torbie z ubraniami. Natrafiam ze zdziwieniem na wielką metalową puszkę i mówię:
Ja: Ale po co przyniosłaś ze sobą lakier do włosów, przecież Dominika ma swój.
Olga: To nie lakier.
Ja: A co?
Olga: Czarny spray.
Ja: Ale po co?
Olga: Jak idę i widzę na ulicy jakiś faszystowski napis, to zamalowuję.
To były naprawdę udane zdjęcia, a po otrzymaniu przez Olgę Nagrody Nobla - jedne z najczęściej publikowanych przez prasę i internet.

Michał Nogaś, dziennikarz "Gazety Wyborczej":
Kiedy dzień po ogłoszeniu przez Akademię Szwedzką werdyktu noblowskiego bladym świtem ruszałem do Düsseldorfu na pierwszą oficjalną konferencję prasową noblistki, kupiłem na lotnisku Okęcie pięć egzemplarzy "Wyborczej". Pomyślałem, że Olga Tokarczuk chciałaby mieć również i taką pamiątkę po tym wielkim dla niej - i nas wszystkich - dniu i że zapas tego wyjątkowego numeru gazety może jej się przydać. Nie myliłem się - bardzo ucieszyła się z prezentu. Gdy kończyła się konferencja, Olga zaczęła pozować do zdjęć. Pomyślałem, że warto, by pokazała światu, jak największa gazeta w naszej części Europy uczciła przyznanie jej literackiego Nobla. I tak powstało zdjęcie, które później obiegło cały świat!