"Mam nadzieję, że wygra skrajna prawica". Byliśmy w Donzy, francuskim "miasteczku testowym"

W poprzednich wyborach parlamentarnych miasto wysłało do Zgromadzenia Narodowego skrajnie prawicowego deputowanego Juliena Guiberta, który ubiega się teraz o reelekcję.

Pojechaliśmy do Donzy w przeddzień pierwszej tury przedterminowych wyborów parlamentarnych ogłoszonych przez Emmanuela Macrona po przegranej jego ugrupowania w wyborach do PE, by porozmawiać z mieszkańcami. 

Skrajna prawica przejmuje twierdzę socjalistów

W sobotni poranek na niewielkim targu, na który zjeżdżają rolnicy z okolic, nic nie wskazuje, że następnego dnia odbędą się przyspieszone wybory, których stawką, zdaniem niektórych, jest przyszłość demokracji we Francji.

Przed miejscową szkołą stoją metalowe tablice z sześcioma plakatami kandydatów. Większość w idealnym stanie, tylko afiszowi kandydatki obozu prezydenckiego, który zgodnie z ogólnokrajowymi sondażami sromotnie te wybory przegra, oderwano górny róg. Sandra Germain nadal dzielnie się na nim uśmiecha. A plakat kandydata Nowego Frontu Ludowego powieszono znacznie niżej niż pozostałe. Czyżby był to symbol, że dawna socjalistyczna twierdza na dobre zwróciła się ku skrajnej prawicy?

- Wreszcie! To moje marzenie od 40 lat! Naprawdę mam nadzieję, że skrajna prawica jutro wygra wybory – wyznaje mi w kolejce po warzywa 60-letni Robert Scheuer, dyrektor tutejszego gimnazjum. Po czym zaczyna  opowiadać o swoich studiach w prestiżowej szkole wyższej Ecole Normale Superieure.

W wyborach do Parlamentu Europejskiego Scheuer głosował na Erica Zemmoura, skrajność skrajnej prawicy. Dlaczego? - Jestem przeciw islamizacji Francji i Europy. To brak szacunku dla naszych tradycji, zwyczajów. Trzeba bronić naszej tożsamości. W prasie mówi się, że Zjednoczenie Narodowe stało się popularne z powodu urazy, pogorszenia się warunków życia. Bzdura! Głosujemy na nich z przekonania. Nie dlatego, że inni nas zawiedli - mówi. 

- Kiedyś w Donzy wygrywali socjaliści - ścisza nagle głos. - W zeszłym tygodniu na spotkanie z ich kandydatem Christianem Paulem nikt nie przyszedł. Sala była pusta.

- Ja też czekam na ten moment, odkąd skończyłem 20 lat, a mam ich już 76 – ochoczo włącza się do rozmowy Joel Bishard, Bretończyk od dwóch dekad mieszkający w Burgundii. – Nam, Francuzom, należy się szacunek we własnym kraju. Jestem praktykującym katolikiem, musimy bronić tradycyjnych wartości.

Prosi, żeby napisać, że Zjednoczenie Narodowe to nie skrajna prawica, lecz po prostu prawica.

Jego córka z pokaźnych rozmiarów wisiorkiem Matki Boskiej na szyi potakuje, uśmiechając się szeroko, ale woli się nie wypowiadać. – Pracuję w handlu, muszę pozostać neutralna.

Nie wszyscy młodzi murem za skrajną prawicą

Pieczone kurczaki na stoisku obok sprzedaje 22-letni Cyril z rodziny drobnych przedsiębiorców, co podkreśla z dumą. – Mój byt zależy od spokoju umysłu moich klientów: zestresowani kupują mniej i nie tak chętnie. A teraz wszyscy mówią o polityce, w powietrzu czuć napięcie. Ludzie boją się, że obóz, który przegra, wywoła zamieszki – tłumaczy, czyszcząc z tłuszczu blat.

Uważa, że niezależnie od wyników, jego osobista sytuacja się nie zmieni, nadal będzie pracował i płacił podatki.

Owszem, wie, że młodzi w wieku 18-24 lat masowo popierają 28-letniego lidera skrajnej prawicy Jordanna Bardellę, ale sam nie zamierza na niego głosować. Ani na jego głównego konkurenta Nowy Front Ludowy (28 proc. poparcia wg ostatnich sondaży), zdominowanego przez ultralewicową Francję Niepokorną. Jeśli w drugiej turze będzie musiał wybierać między tymi skrajnościami, wrzuci pustą kartę do urny. Zresztą wobec niedotrzymywanych przez polityków obietnic i tak im nie ufa.

Na rogu placu Manuel Costa, Portugalczyk z pochodzenia, w swojej restauracji „Cafe de la Place" stwierdza sucho, że nie ma wyjścia, trzeba będzie pójść głosować.

Bardziej rozmowny jest 47-letni Damien, budowlaniec, mąż Chinki i ojciec trzech dziewczynek, który pije kawę przy kontuarze. – Trzeba wywalić całą wierchuszkę. Wszystko zresetować. Przestać się wygłupiać – mówi. – Tylko cudzoziemcy nie chcą głosować na Bardellę. Znają system i go wykorzystują. Jestem za tym, żeby Francuzi byli we Francji priorytetowi, a cudzoziemcy, jeśli przestrzegają reguł, jak moja żona, nie będą mieć kłopotów.

Jego zdaniem Europa ma się źle, odkąd zaczęła się wojna w Ukrainie. Elity bezczelnie zarabiają na wojnie, sprzedając broń. Dają Zełenskiemu zbyt dużo pieniędzy, które po części na pewno trafiają do jego kieszeni. Damien uważa, że Francja – i szerzej Europa – nie powinny mieszać się w wojnę między dwoma krajami. Tym bardziej że i tak Ukraińcy w połowie to Rosjanie.

Opowiada, że w 2017 r. głosował na Macrona. Pięć lat później, w kwietniu 2022 r., oddał pustą kartę do głosowania, choć po dwóch kolejnych miesiącach w wyborach parlamentarnych zagłosował już na partię Marine Le Pen. – Czemu nie zagłosowałem na nią od razu? Miałem opory – wyznaje. – To jednak Le Pen.

- Będziesz głosował na skrajną prawicę?! – zaczepia go córka właściciela, 43-letnia Lisa, przechodząc obok z tacą. – Straszne, że rodziny francusko-cudzoziemskie jak twoja, głosują na Zjednoczenie Narodowe. To pewnie wyraz braku zaufania do instytucji, do polityków, desperacji, złości – zastanawia się. – I braku wiedzy. Ludzie nie mają pojęcia, czym jest skrajna prawica, która tylko zmieniła opakowanie, ale w głębi duszy nadal jest rasistowska i ksenofobiczna. Zresztą ci ludzie są zupełnie niekompetentni! Nie są w stanie wyjaśnić, na czym polega ich program.

Lisa przyznaje, że nie rozumie swoich klientów. – Donzy jest mocno nacjonalistyczne. Mieszkańcy, przeświadczeni, że kiedyś było lepiej, mają Zjednoczenie Narodowe w swoim DNA. A pomimo tego przychodzą i wspierają naszą portugalską knajpkę – wzrusza ramionami.

„Głosowałem na Mitteranda, który przylatywał tu helikopterem"

„Chez Didier", konkurencyjny lokal nieopodal portugalskiej knajpy, prowadzi 59-letni Didier Fuhrmann, Francuz z dziada pradziada. Tu się urodził i tu umrze, choć przez 30 lat pracował gdzie indziej. Do Donzy wrócił 14 lat temu.

- Wreszcie przyjdą zmiany! Mam dość, że wszyscy kłamią! Nikt nie dotrzymuje obietnic, polityków ciekawi tylko forsa – mówi głośno i gestykuluje energicznie.

– Tych jeszcze nie spróbowaliśmy. Trzeba dać im szansę i czas. A jak to nic nie da, to zmienimy ich za pięć lat, co za problem? Sprawdzę, czy też kłamią i przestaję głosować. Mam dość, że wciąż wszyscy mają nas za idiotów. Czy popełniamy błąd? Może. Przekonamy się.

Fuhrmann podkreśla, że głosował w swoim życiu na wszystkie opcje polityczne i zawsze był rozczarowany. – Zdaje sobie pani sprawę? Głosowałem na Mitteranda, a teraz na Le Pen! Słyszała pani, że Mitterand, który pochodzi z Burgundii, przylatywał do nas kilka razy w roku helikopterem na spotkanie ze swoim przyjacielem merem Henrim Clementem?

Ironia losu: jego dom kupił Jérôme Bourbon, dyrektor skrajnie prawicowego tygodnika „Rivarol", który opublikował w 2015 r. skandaliczny wywiad z założycielem partii Front Narodowy Jean-Marie Le Penem, po którym jego córka zerwała z nim stosunki. To był początek procesu dediabolizacji partii.

„Jest źle, odkąd przeszliśmy na euro"

W liczącym 10 tys. mieszkańców pobliskim Cosne sur Loire w „Cafe du Moulin" nad rzeczką Nohain spotykam 46-letniego Gaetana, Czecha z pochodzenia, który pije piwo i robi krzyżówki. Urodził się i nadal mieszka w tutejszej dzielnicy domów socjalnych Saint Laurent, gdzie bieda aż piszczy. Na dowód podtyka mi pod nos swój telefon z artykułami na ten temat znalezionymi w wyszukiwarce Google.

- Jestem domokrążcą, naprawiam piece grzewcze. I zapewniam panią, że moi klienci w całym regionie, którzy wcześniej głosowali na komunistów i socjalistów, jak jeden mąż głosują teraz na skrajną prawicę. Chcą zmiany.

W Cosne zarówno w 2017, jak i 2022 r. w pierwszej turze wyborów prezydenckich wygrała Marine Le Pen. W wyborach do europarlamentu na jej partię zagłosowało 39 proc. mieszkańców, podczas gdy obóz Macrona uzyskał 15 proc.

Jako powód popularności ZN Gaetan na pierwszym miejscu wymienia tolerowanie niewykonywania nakazów opuszczenia przez mingrantów terytorium Francji (OQTS). A zaraz potem brak poczucia bezpieczeństwa: wzrost liczby włamań, kradzieży, gwałtów. – Imigranci nie szanują kraju, który im udziela gościny – komentuje, zapalając papierosa.

Długo rozwodzi się nad siłą nabywczą i wzrostem cen energii. – Wszystko podrożało, odkąd przeszliśmy z franków na euro. Za paczkę papierosów płaciłem przed 2000 r. 3 euro, teraz 15. Ogrzewanie kosztowało mnie miesięcznie 50 euro, teraz 300. Czy pani uważa to za normalne? Żal mi staruszki, której naprawiam piec, a której nie stać na wymianę części za 30 euro.

Gdy na tarasie kawiarni pojawia się młody Arab, Gaetan zaprasza go do rozmowy. – Wyjaśnij pani, o co chodzi.

- Arabów jest we Francji za dużo. A że jest ich dużo, czują się mocni. Myślą, że nie muszą się integrować, zmieniać swoich obyczajów, mieszać się z Francuzami. A nasza kultura i kultura francuska są inne – mówi 28-letni Fadhi, motorniczy. Przyjechał z rodzicami z Maroko do Cosne, kiedy miał trzy lata. Sam uważa się za dobrze zintegrowanego i w związku z tym nie odczuwa rasizmu. W jego otoczeniu niektórzy głosują na lewicę, inni na ZN. – Propozycje skrajnej prawicy dla robotników są ciekawe – stwierdza ogólnikowo na koniec. Sam nie może głosować, bo nie ma francuskiego obywatelstwa.

Może to wyraz bezsilności

– Tylko przygłupy głosują na ZN. Motywuje ich głównie strach. Wierzą we wszystko, co im się mówi w telewizji. Nigdy nie wytknęli nosa ze swoich miasteczek. I są jak owce, kierują się instynktem stadnym. Teraz wszyscy są za Bardellą, więc oni też. Połowa osób w tej sali głosuje na skrajną prawicę. A ja nie znoszę faszystów – żali mi się 60-letni Denis, właściciel restauracji „Le Square".

Nie umie wytłumaczyć, dlaczego przed kinem Eden jedyny uszkodzony plakat wyborczy to ten z hasłem „Bardella premierem". Ani dlaczego nie doklejono poniżej, jak w Donzy, małej ulotki z nazwiskiem kandydata tego okręgu Charlesa-Henri Gallois? – Może to wyraz bezsilności wobec ich nieuniknionego zwycięstwa? – zastanawia się. A w fakcie, że na weekend departament postawiono w stan gotowości burzowej, upatruje symbolu.

Red. Ludmiła Anannikova