Ponad sto oryginalnych pocztówek można zobaczyć na otwartej 9 lutego wystawie w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie. Pochodzą z kolekcji Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych Polskiej Akademii Nauk. Fotografie zostały wykonane na przełomie XIX i XX w. m.in. w Turcji, Egipcie, Algierii i Maroko.
Jak to się stało, że fotografom udało się uchwycić na co dzień niedostępny świat? Kuratorka wystawy dr Teodozja Rzeuska wyjaśnia, że działo się to na ogół życzenie samych modelek. - Słowo "harem" można rozumieć jako wydzieloną część domu, połączenie buduaru i babińca, do którego faktycznie nie było dostępu. Ale można też potraktować je szerzej, w odniesieniu do samych kobiet, które można było spotkać na ulicach, bazarze czy w łaźniach - tłumaczy.
Kiedy na przełomie XIX i XX w. fotografia stała się modna, również w krajach arabskich kobiety zaczęły portretować się w odpowiednio zaaranżowanych wnętrzach. - Część z pocztówek, które mamy w zbiorach, była wykonywana w tych samych atelier. Zdarza się, że rozpoznajemy tło, choć modelki się zmieniają - mówi Rzeuska.
Zdarzało się, że fotografie, które potem trafiały na pocztówki, wykonywane były również na zewnątrz. Kobiety z haremów noszą na nich szczelniej okrywające ciało stroje.
Czy portretowane kobiety wiedziały, jak zostaną wykorzystane ich fotografie? Niekoniecznie. - W tamtych czasach pojęcie praw autorskich nie istniało. Jeśli zdjęcie wyszło dobrze, fotograf po prostu sprzedawał je dalej - odpowiada kuratorka.
Kiedy zdjęcia zostały wystawione na sprzedaż, bywały kopiowane przez kolejnych fotografów. - Na części pocztówek z naszej kolekcji można rozpoznać te same ujęcia, które po kolejnych przefotografowaniach są coraz gorszej jakości - tłumaczy kuratorka.
Jak dodaje Rzeuska, fotografie wykonywane na przełomie wieków pokazują nie tylko życie mieszkanek haremów, ale też ówczesne europejskie wyobrażenie o tym, jak powinien wyglądać Orient. Na wystawie można znaleźć m.in. serię francuskich pocztówek przedstawiających pozowane sceny z życia mężczyzn i kobiet.
Zbiory Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN liczą kilka tysięcy eksponatów i są jedną z największych takich kolekcji na świecie. Wiele z pocztówek było wcześniej w normalnym obiegu, więc zachowały się na nich ślady pieczątek pocztowych lub znaczki.
Nie wszystkie pozowane sesje były skromne. - Część z pocztówek miała przekaz erotyczny - przyznaje kuratorka. - Z takich zdjęć słynął m.in. fotograficzny duet Lehnert&Landrock, którego prace mamy w naszych zbiorach. Na wystawę wybraliśmy te łagodniejsze.
Choć atelier Lehnerta&Landrocka do dziś zachowało się w Kairze, dr Teodozja Rzeuska zaznacza, że charakter erotyczny miały na ogół orientalistyczne pocztówki pochodzące z Maroka czy Algierii. - Na tych z Egiptu czy Turcji erotyki właściwie nie ma - mówi.
Wystawę "Haremy - skryty świat kobiet Orientu na starych pocztówkach" będzie można zobaczyć w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie. Potrwa do 26 marca.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze