Najgorsze zawody w epoce Tudorów

Za rządów królowej Elżbiety Anglia przeżyła renesans. Szekspir zaś wzniósł na wyżyny kulturę angielską. Jednak dla ówcześnie żyjących, była to epoka religijnych niepokojów i politycznego terroru. Bezwzględnym ramieniem sprawiedliwości w tamtym okresie byli kaci. Wiele znamienitych postaci epoki m.in. Anna Boleyn, Thomas More czy sir Walter Raleigh zostało skróconych o głowę.

Kaci wywodzili się głównie z ludu. Podejmowali pracę w celach zarobkowych, albo żeby uniknąć egzekucji. Nie szkolono ich, ani nie uczono jak machać toporem. Pracowali na oczach nawet 20 tysięcy ludzi, a tłum ich nienawidził, ponieważ byli przedstawicielami władzy.

Kat dostawał sowite napiwki od arystokratów, którym zależało, żeby ściął im głowę za jednym zamachem. Mógł też zatrzymać odzież ofiar. Ale posępna praca wywierała na nich olbrzymi wpływ. Nawet w późniejszych wiekach wielu katów w Ameryce, Anglii czy Francji odbierało sobie życie.

Nie dość, że kaci mieli obciążającą emocjonlnie pracę, to jeszcze narzędzia, którymi ją wykonywali, pozostawiały wiele do życzenia. Topór, którego używali, raczej miażdżył niż ciął. W czasie egzekucji Marii, królowej Szkotów, kat Simon Bull uderzał trzykrotnie, zanim udało mu się odciąć głowę. Potem musiał jeszcze przeciąć ścięgna nożem.

Przecięcie szyi nie oznaczało dla kata końca pracy. Do jego obowiązków bardzo często należało także podnoszenie obciętych głów i jednoczesne krzyczenie do tłumu "Oto głowa zdrajcy". Wszystko to działo się przy ciele ofiary, z której cały czas tryskała krew. Kat musiał też nadziewać głowy zdrajców na włócznie i obsypywać je kminem oraz solą w celu odstraszenia wron.

-----

Dowiedz się więcej z programu "Najgorsze zawody w historii" prezentowanego w poniedziałki od 28.11 do 26.12 o godz. 16:00 na kanale Viasat History.

Hampton Court - rezydencja Henryka VIII, była światem klejnotów i kryz, polityki i splendoru - oczywiście tylko dla dworzan. Pozostali mieszkańcy rezydencji stanowili niewidzialną armię służących, z których najniżej w hierarchii na zamku w Hampton Court znajdowali się kucharze.

Wstawali oni wcześnie rano, ponieważ obiad musiał być podany już o godzinie 10. W dworskich kuchniach pracowało około 200 osób, podzielonych na 19 wydziałów zajmujących 55 pomieszczeń. Dwunastu kucharzy miało po 10 podopiecznych, którzy kroili, mielili, przesiewali i wykonywali resztę kuchennych czynności.

W królewskich kuchniach istotną była funkcja rożnowego, którego zakres obowiązków był bardzo krótki: kręcić rączką rożna. Nadziewał on mięso na rożen i kręcił nim, by mogło się upiec z każdej strony. Roczny "obrót" rożnowego obejmował 1200 wołów, 8 tys. owiec, 2 tys. jeleni, świń, dzików i łabędzi. Czasem trafiał się nawet morświn.

W kuchni było sześć palenisk, przy których panowała bardzo wysoka temperatura. Rożnowy musiał kręcić rożnem nawet do kilku godzin. Nie wolno mu było oddawać moczu za paleniskiem, chociaż przy tak wysokiej temperaturze jaka panowała przy rożnie, uważano że większą część wilgoci rożnowy po prostu wypoci. Druga zasada mówiła, że rożnowy musi być cały czas ubrany. Mimo że było tam bardzo gorąco, nie mógł się rozbierać, bo po prostu by się poparzył.

Rożnowi cały czas byli usmarowani tłuszczem, a ponieważ stali najniżej w hierarchii, bez przerwy na nich krzyczano, prawie piekli się żywcem, od kręcenia bolały ich ramiona, a ich pracy towarzyszyła ciągła nuda.

-----

Dowiedz się więcej z programu "Najgorsze zawody w historii" prezentowanego w poniedziałki od 28.11 do 26.12 o godz. 16:00 na kanale Viasat History.

Głównym konsumentem pieczonego mięsiwa na Hampton Court był oczywiście Henryk VIII. Miał wilczy apetyt i 132 cm w pasie. Dużo jadł, więc często musiał się wypróżniać, co tworzyło nowe miejsce pracy.

Funkcję królewskiej toalety pełnił zamykany stołek. W jaki sposób król podcierał swój majestatyczny zadek? Miał od tego swoich ludzi. Funkcję tę nazywano czyścicielem stolca.

Za czasów Tudorów ciało króla było święte. Tylko najbardziej arystokratyczne ręce mogły dotykać królewskich pośladków, więc stolcowy miał odrażającą pracę, ale dosyć sporą władzę. Tego zaszczytu mógł dostąpić tylko zaufany szlachcic. Czyściciel stolca pełnił najbardziej prestiżową funkcję na całym dworze. W samym pałacu był najważniejszy zaraz po królu. Jednak prestiż ten, nie łączył się z przyjemną pracą.

Czyściciel stolca cały czas musiał nosić przy sobie ekwipunek, na który składał się cynowy flakon, a także misa, talerz i pielucha przewieszona przez ramię. Materiał na pieluchę był specjalnie gęsto utkany, dzięki czemu lepiej pochłaniał zawartość i był bardziej delikatny. Wystarczyło, że król krzyknął, i czyściciel zjawiał się u jego boku, by wypełnić swoje obowiązki.

Czyściciel stolca raz na jakiś czas musiał też robić królowi lewatywę. W 1539 roku ówczesny czyściciel stolca, sir Thomas Hennidge donosił, że po środkach przeczyszczających i lewatywie, król wypróżniał się bardzo regularnie.

-----

Dowiedz się więcej z programu "Najgorsze zawody w historii" prezentowanego w poniedziałki od 28.11 do 26.12 o godz. 16:00 na kanale Viasat History.

Stolcowy sprzątał tylko po jednej osobie. Gorzej mieli ci, których praca polegała na sprzątaniu po całej królewskiej świcie. W drodze do Tamizy królewskie odchody dołączały do innych ścieków w kanałach pod Hampton Court. I gdy zdarzały się w nich zatory, wzywano czyścicieli odchodów, których ekwipunek składał się z wiadra i łopaty.

Czyściciele z Hampton Court mieli dość łatwe zadanie. Jednak ich odpowiednicy w Londynie musieli dawać sobie radę z nieczystościami ogromnej liczby mieszkańców. Kanał w tamtych czasach był po prostu ciekiem wodnym. W Londynie była nim Tamiza i kanał miejski, w pobliżu których rozmieszczano latryny. Ponieważ nie wszystkim było do nich blisko, ludzie mieli też wychodki.

Czyściciele odchodów, żeby się dostać do wychodków, podnosili siedzisko i schodzili do nich z wiadrami i łopatami, lub rozbijali ściankę boczną większych latryn. W ten sposób usuwali odchody, które tworzyły w nich dwie warstwy. Górna była półpłynna, więc można ją było wybrać wiadrem. Dolną natomiast trzeba było wybrać łopatą, a następnie wywieźć z domu. Czyścicieli wzywano gdy latryna była pełna, czyli raz albo dwa razy do roku.

Zawód ten był dość dobrze opłacany. Z rejestrów wynika, że duże instytucje, które miały spore latryny, płaciły im po 10 szylingów, co w tamtych czasach było dość sporą sumą pieniędzy. Jednak pamiętać trzeba, że to złożona i trudna operacja. Czyściciel musiał mieć wóz, na którym wywoził wydobyte nieczystości i kilku mężczyzn do pomocy.

Nie dość, że praca była niewdzięczna, to jeszcze miasto nakładało na czyścicieli szereg reguł. Zakazywano im mieszkania w mieście i kazano pracować wyłącznie w nocy między 21 a 5 rano. Groziły im kary za rozlanie nieczystości lub inne niewłaściwe zachowanie. Najczęściej były to grzywny, ale zdarzały się też inne upokarzające kary. Na przykład człowiek, który wylał nieczystości do rynsztoka, musiał stać w zbiorniku z odchodami, wraz z tabliczką informującą o popełnionym przewinieniu. Potem obwożono go po mieście i wyrzucano za mury. Zdarzało się również, że czyściciele ginęli z powodu zatrucia szkodliwymi gazami.

-----

Dowiedz się więcej z programu "Najgorsze zawody w historii" prezentowanego w poniedziałki od 28.11 do 26.12 o godz. 16:00 na kanale Viasat History.

Bycie aktorem w tamtych czasach nie było zajęciem prestiżowym. Aktorzy najczęściej grali swoje spektakle w niebezpiecznych częściach miasta, więc w drodze do pracy czyhali na nich różnej maści złodzieje. Ponadto chłopców grających damskie role traktowano jak czeladników ? nie otrzymywali zapłaty, jedynie wikt i opierunek.

Nikt nie uważał, że aktorom należy się ludzkie traktowanie. Aktorzy byli uznawani za męty, a ich profesję traktowano jak coś wstydliwego. Kobietom prawo zabraniało występować, więc w heroiny wcielali się chłopcy, a żeńskie role komediowe odgrywali mężczyźni. Oczywiście chłopcy za czasów Tudorów nie mieli ładnej garderoby, a malować musieli się sami.

Na początku XVI wieku wydano prawo, głoszące że aktorzy to łotry i włóczędzy. Jeśli kilkakrotnie wystąpili w niedozwolonym miejscu, zakuwano ich w dyby. A jeśli i to ich nie nauczyło moresu ? odcinano im uszy. Byli traktowani na równi z prostytutkami czy treserami niedźwiedzi, czyli jak szumowiny.

Oprócz surowego prawa zagrożeniem dla aktorów był sceniczny makijaż. Bielidło, którymi malowali twarze powstawało z ołowiu, więc było bardzo toksyczne. W wyniku tego, po jakimś czasie odpadały im fragmenty skóry, pojawiały się rany, więc aby przykryć te mankamenty, nakładali jeszcze grubszą warstwę makijażu. Czerwień do ust uzyskiwano natomiast z utłuczonych żuków.

Na domiar złego cały czas musieli pracować pod presją. Nie było czasu na naukę roli. Grali wieczorami, więc byli zmęczeni. Jeśli jakiś aktor nie spodobał się widowni, ta obrzucała go owocami i warzywami. Do tego występować musieli w krępujących ruchy kostiumach. Składały się one z typowego stroju pań z tamtej epoki jak halka, marszczona spódnica i gorset. Często nakładali na to wykonaną z grubej wełny suknię wierzchnią. Wszystko to spinały setki szpilek, które bardzo często kłuły ciało aktorów.

-----

Dowiedz się więcej z programu "Najgorsze zawody w historii" prezentowanego w poniedziałki od 28.11 do 26.12 o godz. 16:00 na kanale Viasat History.

A skąd brały się szpilki w czasach Tudorów? Warsztaty je wytwarzające mieściły się zwykle obok jatek rzeźnickich, ponieważ kości stanowiły podstawowe narzędzie pracy w tym zawodzie. Archeolodzy znaleźli m.in. kość z dolnej części krowiej nogi. Wytwórcy szpilek przystosowali ją do swoich celów, usuwając sekcje zewnętrzne i nadając końcówkom różne formy. W każdej wyrzeźbiono podłużne rowki. Robiąc szpilki oplatano miedzianym lub mosiężnym drutem kołki na planie kół o coraz mniejszej średnicy, mierząc w ten sposób długość drutu. Następnie wkładano drut do rowka, żeby był stabilny, a potem polerowano go pilnikiem.

Cały proces był równie nudny, co wymagający zręczności. Mosiężny drut cięto na krótkie kawałki, a główkę robiono ze zwiniętego kawałka drutu i spłaszczonego końca szpilki. Żeby połączyć obie części, kuto je na zimno, przyciskając żelaznymi bloczkami. Na końcu używano wspomnianych kości z wydrążonym rowkiem, w który wkładali szpilkę i opiłowywali ją w szpic.

W godzinę można było zrobić około 20 szpilek, więc pracując 50 godzin tygodniowo rzemieślnik zarabiał 8 pensów, co starczało mu tylko na jeden bochenek chleba dziennie i nic więcej. Dlatego zajęciem tym parali się głównie ludzie starzy, schorowani, bądź bardzo młodzi.

Wytwórców szpilek nie stać było na świece z łoju, więc pracowali na poddaszach z oknami wychodzącymi na południe, żeby jak najdłużej korzystać ze światła dziennego. Kiedy Henryk VIII wydał prawo nakazujące mocowanie główek szpilek lutem, dodatkowo wydłużyło to pracę rzemieślników i narażało ich na utratę zdrowia, gdyż w trakcie lutowania wdychali opary powodujące raka płuc.

-----

Dowiedz się więcej z programu "Najgorsze zawody w historii" prezentowanego w poniedziałki od 28.11 do 26.12 o godz. 16:00 na kanale Viasat History.

W czasach Tudorów był też zawód w branży odzieżowej, którego przedstawiciele cierpieli z powodu ostracyzmu. Do końca XVI w., kiedy to zaczęto sprowadzać indygo z Indii, jedynym sposobem na farbowanie tkanin na niebiesko było wykorzystanie urzetu barwierskiego. Jego zapach przyprawiał o mdłości i był tak ohydny, że na mocy prawa farbiarze musieli mieszkać poza miastem.

Odór powstawał w czasie procesu farbowania, kiedy to trzeba było przetwarzać urzet, aby otrzymać skoncentrowany barwnik. Uzyskanie z suchego urzetu niebieskiego barwnika wiązało się z wykorzystaniem reakcji chemicznych. Zanim wełnę poddano przędzeniu, zanurzano ją w roztworze sfermentowanego urzetu.

Mimo, że praca farbiarzy wymagała umiejętności, nie cieszyła się uznaniem. Królowa Elżbieta wydała dekret, który zakazywał farbowania w promieniu 8 km od królewskich rezydencji i tam, gdzie się wybierała. Na farbiarzy uskarżano się z racji tego, że zatruwali wodę i wyrzucali resztki na ulicę, a fetor przy ich pracy był nie do zniesienia.

Farbiarze podczas przetwarzania urzetu musieli cały czas pilnować jego zasadowości. Robili to przy pomocy dotyku, by poczuć, czy płyn jest śliski. Można też było użyć smaku, żeby ocenić, czy roztwór jest zasadowy, czy kwaśny. Kolejny sposób opierał się na interpretacji zapachu. Urzet barwierski należy do tej samej rodziny roślin co kapusta, stąd ich zapachy są bardzo podobne. Po zbadaniu gazów wydzielanych przez roztwór w kadzi, okazało się, że są one podobne do tych, które wydobywają się z miejskich kanałów.

Ceną za trwały kolor tkanin były poplamione ręce farbiarzy, którzy nawet pocili się na niebiesko, przez co wyglądali dość zabawnie. Farbiarze nie byli też rozrywani w towarzystwie. Wiązali się głównie z innymi farbiarzami, albo ludźmi pozbawionymi węchu.

-----

Dowiedz się więcej z programu "Najgorsze zawody w historii" prezentowanego w poniedziałki od 28.11 do 26.12 o godz. 16:00 na kanale Viasat History.