Pogrzeb Benedykta XVI prawie jak "zwykłego" papieża, choć on sam nie chciał pompatycznego ceremoniału

Urzędujący papież Franciszek wjechał przed bazylikę na wózku inwalidzkim, wtedy rozpoczął się śpiew "Salve Regina", wraz z watykańskim chórem śpiewał tłum. Kilka minut później Franciszek rozpoczął ceremonię znakiem krzyża i wezwaniem po łacinie do wyznania win.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Wierni zbierali się od świtu. Początkowo włoskie media podawały, że na plac przyszło ich sto tysięcy, ale ostatnie szacunki mówią o połowie tej liczby.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Jak podkreśla Watykan, pogrzeb Josepha Ratzingera nie był państwowy, lecz "stonowany i poważny". Nabożeństwo celebrowało ponad 120 kardynałów, ponad 400 biskupów i prawie 4 tys. księży. Obecnych było ponad 600 akredytowanych dziennikarzy.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

"Boże, który w zamyśle swojej Opatrzności powołałeś swojego sługę Benedykta, aby przewodził Kościołowi, spraw, aby w niebie miał udział w wiecznej chwale Twojego Syna, któremu służył na ziemi jako wikariusz" - tymi słowy papież Franciszek rozpoczął homilię.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Homila Franciszka była dość krótka. Powiedział m.in.: "Ojcze, w ręce Twoje polecam ducha mego - to zaproszenie i program życia, który zachęca, aby serce duszpasterza lepić niczym garncarz, aż zaczną w nim kołatać te same uczucia Chrystusa Jezusa. Jest to oddanie się na służbę Panu i Jego ludowi (...). Jest to bliskość Boga gotowego oddać się w słabe ręce uczniów, aby nakarmić swój lud i powiedzieć wraz z nim: bierzcie i jedzcie, bierzcie i pijcie, to jest moje ciało, które się za was ofiarowuje".

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

O zmarłym - "naszym bracie" - papież Franciszek wspomniał tylko raz, pod koniec: powierzając go w ręce Ojca: "jesteśmy tu, w oparach wdzięczności i z nadzieją, aby jeszcze raz okazać mu miłość, która nie znika; chcemy to uczynić z tym samym namaszczeniem, mądrością, łagodnością i oddaniem, którymi tchnął przez lata. Chcemy wspólnie powiedzieć: Ojcze, w Twoje ręce oddajemy jego ducha".

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Papież Franciszek w homilii przywołał też św. Grzegorza Wielkiego, Doktora Kościoła, i jego myśl: "Pośród burz mojego życia pociesza mnie pewność, że utrzymasz mnie na powierzchni na stole swoich modlitw, i że jeśli ciężar moich wad sprowadzi mnie na ziemię i poniży, użyczysz mi pomocy swoich zasług, aby mnie podnieść".

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Około 10.30 prowadzenie nabożeństwa przejął kard. Giovanni Battista Re. To nie pierwszy raz, kiedy w połowie ceremonii kardynał zastępuje schorowanego papieża, który nie jest w stanie klękać czy stać zbyt długo. Kwadrans później odbył się ryt "ultima commendatio et valedictio", czyli liturgiczne pożegnanie, podczas którego papież emeryt został powierzony Bogu.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Pochówek odbędzie się w miejscu wybranym przez Ratzingera: w Grotach Watykańskich, we wnęce w korytarzu obok głównego ołtarza (po prawej stronie, patrząc w kierunku grobu św. Piotra) - w tym samym miejscu, w którym pochowani niegdyś byli Jan Paweł II, a wcześniej papież Jan XXIII, zanim ich ciała - po beatyfikacji - przeniesiono do innych części bazyliki.

Na zdjęciu: wierni na pl. Świętego Piotra, Watykan, 5 stycznia 2023 r.

Obrzęd pochówku, przypomniał dyrektor Biura Prasowego Stolicy Apostolskiej Matteo Bruni, "jest zawsze uważany za prywatny" i nie będzie częścią transmisji telewizyjnej na żywo.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Abdykując w 2013 r. i łamiąc wielowiekową tradycję dożywotniego panowania w świętej stolicy, Joseph Ratzinger wstrząsnął Kościołem katolickim. Jego śmierć ponownie wywołała konfuzję watykańskich ekspertów od ceremoniału, ponieważ musieli obmyślić, jak oddać należytą cześć papieżowi emerytowi, nie zrównując go z jednej strony z faktycznie urzędującym pontifeksem, z drugiej - z niższymi rangą kardynałami.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Papież Benedykt XVI chciał prostego pogrzebu i jeszcze w sobotę informowano, że "uroczystości będą stonowane", ale ostatecznie Watykan zdecydował się tylko na umiarkowane odstępstwa od ceremoniału przewidzianego w wypadku śmierci urzędującego papieża - te, które należą się wyłącznie papieżom urzędującym. Ponadto rozmach został wymuszony przez zainteresowanie ze strony wiernych i mediów, a także zapowiedź uczestnictwa wielu głów państw - mimo że Stolica Piotrowa informowała, iż udział większości z nich będzie mógł mieć wyłącznie formę prywatną.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Zdaniem prof. Sabiny Pavone, badaczki chrześcijaństwa na Uniwersytecie Orientalnym w Neapolu, przebieg ceremonii był powtórzeniem ceremonii pogrzebowej Jana Pawła II. Z kilkoma różnicami.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Już w dniu śmierci Ratzingera, 31 grudnia, ani w Watykanie, ani w katedrze na Lateranie (siedzibie diecezji rzymskiej) nie rozbrzmiały - jak można się było spodziewać - dzwony kościelne na znak żałoby. Dzwoniły już 10 lat temu, po tym, jak Ratzinger ogłosił swoją abdykację i opuszczał Watykan.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Watykan nie ogłosił nawet żałoby narodowej w dniu pogrzebu. Uczyniły to Portugalia i Włochy. Rząd włoski nakazał ściągnięcie do połowy flag włoskiej i unijnej we wszystkich budynkach publicznych na całym terytorium kraju.

Na zdjęciu: oficjele na pl. Świętego Piotra, Watykan, 5 stycznia 2023 r.

Nie wprowadzono też końcowych suplikacji diecezji rzymskiej i Kościołów wschodnich, które wygłasza się w tradycyjnych pogrzebach papieży. Odmienne od tradycyjnych były też czytania w języku hiszpańskim i angielskim. Nie było też uroczystego przeniesienia trumny z Pałacu Apostolskiego, w którym zresztą Benedykt nie mieszkał od 2013 r., gdy ogłosił swoją rezygnację, a wszyscy kardynałowie podążali za nim w modlitwie.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Nie złamano również Pierścienia Rybaka, symbolu apostoła Piotra wykonywanego odrębnie dla każdego papieża i wręczanego mu podczas uroczystej mszy na początku pontyfikatu. Pierścień Rybaka należy złamać po śmierci papieża, ale w przypadku Benedykta został on zniszczony w dniu jego oficjalnej rezygnacji.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Po śmierci Ratzingera nie obowiązuje też, jak w przypadku zgonów urzędujących papieży Novemdiales, dziewięciodniowy okres żałoby. Nie będzie też, co oczywiste, następującego po Novemdiales konklawe w Kaplicy Sykstyńskiej, podczas którego kardynałowie wybierają nowego papieża.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Na dzień przed pogrzebem, podczas specjalnego obrzędu została zamknięta wykonana z drewna cyprysowego trumna ze zwłokami Benedykta XVI. Włożono do niej monety i medale wybite podczas pontyfikatu, paliusz (stułę koloru białego) - symbol władzy papieskiej oraz zamknięte w metalowej tubie rogito, czyli dokument krótko opisujący pontyfikat.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Pergamin ze streszczeniem życia Benedykta XVI został odczytany w środę wieczorem przed zamknięciem trumny. Czytamy w nim m.in.: "Jego pamięć pozostaje w sercu Kościoła i całej ludzkości (...). Po krótkim pobycie w rezydencji w Castel Gandolfo ostatnie lata życia przeżył w Watykanie, w klasztorze Mater Ecclesiae, oddając się modlitwie i medytacji. Magisterium doktrynalne Benedykta XVI streszcza się w trzech encyklikach "Deus caritas est" (25 grudnia 2005), "Spe salvi" (30 listopada 2007) i "Caritas in veritate" (29 czerwca 2009). Wydał cztery adhortacje apostolskie do Kościoła, liczne konstytucje apostolskie, listy apostolskie, oprócz katechez wygłoszonych na audiencjach generalnych i alokucji, także tych wygłoszonych podczas dwudziestu czterech podróży apostolskich po świecie (...). Wobec coraz bardziej szalejącego relatywizmu i praktycznego ateizmu, w 2010 r. za pośrednictwem motu proprio Ubicumque et semper powołał Papieską Radę ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, której w styczniu 2013 r. przekazał kompetencje w zakresie katechezy. Stanowczo zwalczał przestępstwa popełniane przez przedstawicieli duchowieństwa wobec nieletnich lub osób bezbronnych, nieustannie wzywając Kościół do nawrócenia, modlitwy, pokuty i oczyszczenia" (...). Jako teolog o uznanym autorytecie pozostawił bogate dziedzictwo studiów i badań nad podstawowymi prawdami wiary".

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Od północy plac św. Piotra stał się strefą "maksymalnego bezpieczeństwa". Drogi wokół placu św. Piotra wyłączono z ruchu samochodowego. Nad samym placem, a także wokół, obowiązuje zakaz lotów. Porządku pilnuje ponad tysiąc funkcjonariuszy. W pogotowiu są śmigłowce, snajperzy, jednostki antyterrorystyczne, Straż Pożarna, 118 i lokalna Policja - w sumie ponad tysiąc agentów. Na pogrzeb może przyjść każdy, nie ma wejściówek. Drogi prowadzące do bazyliki są niedostępne dla ruchu, a policjanci pilnują poszczególnych wejść do tzw. czerwonej strefy, rozciągającej się od via della Conciliazione do Piazza Risorgimento. Wstępne kontrole zaczynają się na terenach wokół placu, a wchodzący na jego teren poddawani są kontrolom z wykrywaczami metalu. Obowiązuje zakaz sprzedaży i wnoszenia szklanych pojemników do godz. 14, czyli około trzech godzin po zakończeniu pogrzebu.

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.

Ciało Benedykta XVI było wystawione publicznie, hołd byłemu papieżowi złożyło 65 tys. osób - dwukrotnie więcej niż przewidywano. Grupa wiernych, jak relacjonuje korespondentka "Il Messaggero" Franca Giansoldati, skandowała "Benedykt - świętym natychmiast".

Watykan, pl. Świętego Piotra, 5 stycznia 2023 r.