Po co nam drzewa w miastach? Po to by dało się w nich żyć!

Berlin często jest nazywany zielonym miastem. W stolicy Niemiec rośnie liczba pięknych drzew - w parkach, ogrodach, nad kanałami i jeziorami. Tereny zielone zajmują około 14 procent powierzchni aglomeracji. Jednym z najpopularniejszych i najpiękniejszych parków jest Tiergarten - Viktoria Park (n/z), w którym znajduje się wodospad oraz ptaszarnie z różnymi gatunkami ptaków.

Tymczasem w Polsce trwa rzeź drzew... Właściciele pośpiesznie karczują "do gruntu" działki w centrach, przygotowując je pod inwestycje. "Do końca lutego możemy ciąć nie oglądając się na nic, potem nie można będzie np. bezkarnie zrzucać ptasich gniazd..." - mówią przedstawiciele firm trudniących się wycinką

N/z.: Centrum Katowic. Aglomeracja śląska jest jednym z miast, które niemal co dzień dusi się smogiem. Drzewa odrobinę go łagodzą. Póki nie zostaną wycięte...

"Wytnę drzewa za darmo - w zamian za pozyskane drewno" - ogłoszenia podobnej treści zalewają internet. Wystarczy pilarka za kilkaset złotych i można ciąć... Do pilarzy ustawia się kolejka chętnych, na usługę trzeba czekać nawet dwa tygodnie...

N/z.: Nowy Jork. Władze "Zgniłego Jabłka", który w XIX w. uchodził za matecznik dzikiego kapitalizmu, wykupiły działki z rąk właścicieli by stworzyć Central Park. Tamtejsze 26 tysięcy drzew, z perspektywy spacerowicza niemal całkowicie zasłaniających drapacze, stanowi dziś jeden z symboli miasta.

- Trzeba wrócić do starej ustawy o ochronie drzew, sprzed zmian uchwalonych przez PiS. Drzewa w miastach zwalczają smog i przeciwdziałają podtopieniom - mówi wrocławski dendrolog, dr. Piotr Tyszko-Chmielowiec (rozmawia Mateusz Kokoszkiewicz)

N/z.: Kraków. Może uda się zdywersyfikować stawki podatku od nieruchomości (niższa dla tych, którzy szanują zieleń) albo wyznaczyć w mieście więcej użytków ekologicznych, poszerzyć granice istniejących parków krajobrazowych czy wreszcie wykupić albo wywłaszczyć działki z cenną zielenią (zarówno te zadrzewione, jak i łąki) na cel publiczny - zastanawiają się lokalni ekolodzy.

Mateusz Kokoszkiewicz: Jak pan ocenia tzw. ustawę Szyszki?

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: To ustawa fatalna. Z całego kraju płyną informacje o wycince starych, cennych drzew. Poprzednia ustawa, która była skonsultowana ze środowiskiem przyrodników, została wyrzucona do kosza.

N/z.: Chiński, wielkomiejski ogród na dachu - jedna z koncepcji na walkę ze smogiem

Mateusz Kokoszkiewicz: Wobec poprzedniej ustawy dot. wycinki też było sporo zastrzeżeń.

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Miłośnicy drzew chcieli większej ochrony, a samorządowcy narzekali na zbyt szczegółowe regulacje. Ale trzeba było rozmawiać z dendrologami, przyrodnikami, zastanowić się nad najlepszymi rozwiązaniami, zamiast pozwalać na wycinkę wszystkiego.

N/z.: Paryż widziany z wieży Eiffla. Najstarsze drzewo w Paryżu: Robinia pseudoacacia, potocznie zwane akacją rośnie tu od 1601 roku, zasadzone ręką botanika, ogrodnika królewskieco Jean Robina (stąd jej nazwa)

Mateusz Kokoszkiewicz: Niektórzy zwracają uwagę, że przed "lex Szyszko" były problemy nawet z wycięciem chorego albo niebezpiecznego dla mieszkańców drzewa.

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Nieprawda. W takich przypadkach jak najbardziej pozwolenie było udzielane, zgodnie z ówczesnymi przepisami. W urzędach nie wydawali zgody tam, gdzie rzekome niebezpieczeństwo było pretekstem do wycięcia zdrowego okazu.

N/z.: Hackney w Londynie. Parki w stolicy Wielkiej Brytanii to nie tylko - wolne do psich kup - trawniki, na których można leżeć do woli, ale "miejsca w których spotykają się ludzie i rośliny" - jak piszą właściciele wschodniolondyńskiego Dalston Eastern Curve Garden w Hackney

Mateusz Kokoszkiewicz: Minister Jan Szyszko mówi, że każdy może robić ze swoją własnością to, co mu się podoba. Jeśli ma na posesji drzewo, to może je ściąć.

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Równie dobrze można twierdzić, że każdy ma prawo palić, czym chce, np. oponami w swoim domowym piecu. Wycięcie drzewa powoduje skutki dla całej okolicznej przyrody: zmniejsza ilość tlenu, zwiększa temperaturę, zmienia krajobraz okolicy, zwiększa zanieczyszczenia. Nie jest tylko sprawą właściciela działki, ale całej lokalnej społeczności. Własność wiąże się z odpowiedzialnością, nie jest nieograniczona. A minister Szyszko chce wprowadzić wolną amerykankę, Dziki Zachód.

N/z.: Singapurski Gardens by the Bay nad Zatoką Marina. Jeden z cudów świata. W morzu zieleni stoją sztuczne superdrzewa porośnięte naturalną roślinnością, ich kielichy zbierają wodę i świecą w nocy. W "pniach" kursują windy, które wwożą ludzi na kładkę zawieszoną nad stuhektarowym wielkomiejskim ogrodem

Mateusz Kokoszkiewicz: Szyszko twierdzi, że właściciele gruntów będą sadzić drzewa, bo teraz nie będą bać się, że jeśli będą chcieli je ściąć, to ktoś im tego zakaże.

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Część właścicieli może tak myśli. Obawiam się jednak, że zbyt wiele osób wytnie drzewo, bo po prostu może. Nikt jednak nie będzie w stanie tego wszystkiego zbadać, ustawa nie przewiduje nawet zgłaszania wycinki do urzędu.

N/z. Centrum Bostonu. Miasto pełne parków, ogrodów i wszechobecnej zieleni zachowało przyjazny charakter. Nie przytłacza, jak inne amerykańskie megapolis - choćby całkowicie wyasfaltowane Los Angeles

Mateusz Kokoszkiewicz: Jest kilka sytuacji, w których zgodę na wycinkę nadal trzeba mieć.

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Chronione są pomniki przyrody ustanowione przez radę gminy, a także drzewa rosnące na terenach wpisanych do rejestru zabytków. We Wrocławiu to na przykład Stare Miasto i Sępolno. W parkach krajobrazowych ochroną objęte są zadrzewienia przy zbiornikach wodnych, śródpolne i przydrożne. Nadal zezwolenia wymaga wycinka części drzew należących do spółdzielni, firm czy gmin. Zwiększono jednak wartości, powyżej których potrzebna jest zgoda [np. metr obwodu na wysokości 130 cm w przypadku klonów lub platanów - przyp. red.].

N/z.: Katowice. Kilkadziesiąt lat potrzeba by nowo zasadzone drzewo rozwinęło się na tyle by jego korona dawała cień a liście łagodziły zanieczyszczenie powietrza (jak te na fotografii). "Efekt Szyszki" powoduje, że dziś wycinający nie musi nawet dokonać nowych nasadzeń

Mateusz Kokoszkiewicz: Co w tej sytuacji mogą robić samorządy? We Wrocławiu to szczególnie ważne, miasto chce być Zieloną Stolicą Europy. Czy może wprowadzić jakieś dodatkowe regulacje?

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Niestety, nie może przyjąć własnych przepisów, które dotyczyłyby prywatnych gruntów. Może zaś jak najwięcej sadzić na obszarach gminnych i dawać dobre przykłady pielęgnacji na własnym terenie. Może lepiej chronić drzewa przy budowach, umiejętnie wyznaczając np. dojazdy ciężkiego sprzętu. We Wrocławiu postawa urzędu miejskiego zmieniła się w ostatnich latach i widać, że urzędnikom naprawdę zależy na ochronie przyrody. Ale zawsze można zrobić jeszcze trochę więcej. Władze mogą np. edukować właścicieli cennych okazów i dawać im rady. Dysponują przecież fachowcami od tych spraw, np. w Zarządzie Zieleni Miejskiej.

N/z.: Centrum Bytomia, jeszcze zadrzewione...

Mateusz Kokoszkiewicz: Po co nam w ogóle drzewa w miastach?

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Po to, by dało się w nich żyć. Drzewa stabilizują klimat, co jest ważne zwłaszcza w czasach, gdy mamy do czynienia z falami gwałtownych burz czy upałów. Zatrzymują wodę, dzięki czemu przeciwdziałają powodziom błyskawicznym i lokalnym podtopieniom w czasie deszczu. Latem pochłaniają zanieczyszczenia i zmniejszają smog. Utrzymują cały skomplikowany ekosystem, szczególnie zwierzęta. Dzięki nim żyją z nami w miastach ptaki, nietoperze czy wiewiórki, a nie tylko szczury.

Drzewa w okolicy, zwłaszcza stare, zwiększają wartość nieruchomości. Widać to np. na wrocławskim Zaciszu czy w podwarszawskiej Podkowie Leśnej.

N/z.: Centrum Warszawy. W stolicy, także w parkach, są działki w prywatnych rękach. Od 1 stycznia właściciele mogą wycinać na nich drzewa bez pozwoleń. Efekt Szyszki to wyrżnięte dorodne okazy

Mateusz Kokoszkiewicz: Jarosław Kaczyński zapowiedział, że ustawa Szyszki jest "efektem lobbingu" i pójdzie do kosza. Jak powinny wyglądać nowe przepisy?

Dendrolog Piotr Tyszko-Chmielowiec: Trzeba przywrócić starą ustawę. I dopiero potem zastanowić się nad ewentualnymi korektami.

* odpowiadał Dr inż. Piotr Tyszko-Chmielowiec - dendrolog, szef Instytutu Drzewa i ekspert Fundacji Ekorozwoju.