Szczygieł i Goźliński polecają

przeł. Julia Różewicz, Afera, Wrocław 2011

Mariusz Szczygieł poleca:

Można o Balabanie powiedzieć ''najlepszy pisarz czeski'' - ''Możliwe, że odchodzimy'' dostała nagrodę Magnesia Litera (odpowiednik naszej Nike) jako Książka Dziesięciolecia. A można powiedzieć ''nieczeski pisarz czeski'', bo nie opowiada wesoło i nie jest krzepiący. W Czechach pisano, że każdy z jego bohaterów niesie swój krzyż, co jak na książkę czeską jest zaskakującym stwierdzeniem. Wiele opowiadań nie ma wyraźnego zakończenia, jednak nie oczekujemy, że bohaterów spotka jakiś happy end. Zostawiamy ich wiszących nad przepaścią. Pisano, że Balaban przybliża Czechom to, od czego uciekają w wesołość. Życie Jana Balabana miało swoją pointę niedawno. 49-letni pisarz pisał nową książkę. Zmierzył się w niej z tematem śmierci, inspirowany śmiercią swojego ojca. Kiedy postawił ostatnią kropkę, umarł. Zabiło go jego własne, zbyt rozrastające się serce.

przeł. Katarzyna Dudzic, Goodbooks, Wrocław 2011

Mariusz Szczygieł poleca:

Myślę, że fani filmu ''Samotni'' się zachwycą. ''Grandhotel'' jest wieżą niedaleko Liberca, wbitą w wierzchołek góry Ještěd, kosmiczną architekturą lat 60. W powieści Rudiša - miejscem dla niesformatowanych. Fleischman pracuje w hotelu na szczycie, o którym mówi ''fabryka chmur''. Nigdy nie miał dziewczyny i żyje we mgle. W przenośni i dosłownie, bo nad Ještědem unosi się najwięcej w Czechach mgieł, a jedyna rzecz, która ma na niego wpływ, to prognoza pogody. Wychował się w domu dziecka i życiowe deficyty pokrywa meteorologią - o chmurach wie wszystko. I kocha się w prezenterce pogody, co przyniesie pewne skutki. ''Grandhotel'' ma przyjemny styl, w sam raz do zapomnienia na chwilę o Oburzonych i upadku, jaki czeka Europę. Choć miejsce, gdzie znajduje się Liberec ze swoją górą, Czesi nazywają ''nocnikiem Europy''.

Opr. i przeł. Teresa Worowska, Zeszyty Literackie, Warszawa

Paweł Goźliński poleca:

Choćby dla tego fragmentu warto tę książkę czytać: Sandor Marai, młody dziennikarz z Węgier, przyszły autor ''Wyznań patrycjusza'' i jednego z najbardziej poruszających ''Dzienników'' w dziejach światowej literatury, trafia w Berlinie na parteitag. Jest 29 stycznia 1933 roku, w Pałacu Sportu naziści czczą swojego męczennika Horsta Vessela, a swoiście religijny charakter tego święta każe Maraiemu opisywać je w kategoriach mesjanistycznego rytuału. To jeden z najlepszych reporterskich opisów oddziaływania Hitlera na masy, ciągle aktualny, choć nie sprawdziły się diagnozy węgierskiego pisarza. Wierzył, że naziści nigdy nie zdobędą w Niemczech władzy, że demokracja się obroni. Nie obroniła się, kolejne lata przyniosły rozpad kultury, którą Marai mitologizował w swoich ''Wyznaniach patrycjusza''. A on sam stał się jednym z najważniejszych świadków i interpretatorów tej katastrofy.
Fantastyczna - jak zwykle - edytorska i translatorska robota Teresy Worowskiej.

Agora SA, Warszawa

Paweł Goźliński poleca:

Podróżując w latach 20. i 30. po Europie i Bliskim Wschodzie, Sandor Marai obserwował zjawiska, które dziś przybrały formy patologiczne i groteskowe zarazem. Określał je wspólnym mianem kodakomanii. Dziś mówimy po prostu o masowej turystyce, ale i ''masowa'' i ''turystyka'' brzmi nieprzyjemnie, nawet groźnie. Autor ''Księgi ziół'' przeciwstawił koncepcję ''antybedekera?, podróżowania omijającego wszystkie te miejsca, które musisz zobaczyć. Zalecał kontemplację szczegółu, bo nawet z klamki można wyczytać więcej o miejscu (poczytajcie jego opisy Wenecji) i jego dziejach, niż ze wszystkich przewodników.
Takim ''antybedeckerem'' jest też najnowsza książka poety, szefa Instytutu Polskiego w Rzymie, Jarosława Mikołajewskiego. Właśnie na Rzym nakłada on mapę dantejskiego piekła, czyśćca i nieba. Wędrując po zaukach Wiecznego Miasta, tak naprawdę wędrujemy pomiędzy światami: literaturą, rzeczywistością i mitem. A mit w opowieściach Mikołajewskiego staje się równie realny jak rzymskie zaułki, poezja nie mniej zmysłowa niż ich - nie zawsze przyjemne - zapachy. Historia dzieje się dziś, gazetowe dziś nabiera mitycznej głębi.

Zamiast przewodnikowych fotografii, dawne ryciny ilustrujące ''Boską komedię''. Książka piękna pod każdym względem.

przeł. Tomasz Surdykowski, Karakter, Kraków

Paweł Goźliński poleca:

Jest taki kraj, gdzie martwi wciąż kierują krokami żywych, gdzie mity są silniejsze niż polityka, ekonomia i zdrowy rozsądek razem wzięte, gdzie skręcając za róg, można się znaleźć w zupełnie nieznanym świecie, a spotykając rodaka, zaprawdę trudno orzec, czy to żywy człowiek, czy upiór. Nie, to nie Polska, choć czytając ?Kraj bez kapelusza?, książkę o Haiti, jakoś nie mogłem się opędzić od myśli, że jej akcja toczy się tuż obok. Emigrant, pisarz, wraca po latach do Port-au-Prince w objęcia nadopiekuńczej matki, toksycznego społeczeństwa, przyjaciół po przejściach i wszechobecnej religii. To wprawdzie wudu, a nie katolicyzm, ale efekty społeczne mniej więcej te same. Bohater - jak Dante nie przymierzając - trafia w końcu do wuduistycznego ''nieba'', gdzie bogowie prowadzą umiarkowanie patologiczne życie rodzinne, niewiele się różniące od codzienności innych mieszkańców Haiti. Czas i przestrzeń wprawdzie są tam pozaginane nieco inaczej, ale w gruncie rzeczy bogowie okazują się wzorcami codziennych problemów swoich wyznawców niż idealnymi wzorcami i nosicielami etycznych rozwiązań ludzkich trosk i dylematów. Jaki kraj, takie niebo i tacy bogowie.

Znak, Kraków

Paweł Goźliński poleca:

Coś zupełnie z innej beczki, ale też o podróżach: dwaj panowie M. snują na przemian anegdotyczne opowieści o swoich wędrówkach śródlądowych i morskich, przy okazji portretując się nawzajem. I są to portrety, trzeba przyznać, przezabawne, choć niepozbawione wzajemnych podszczypywań, łaskotek, nawet kopniaków w kostki. Mann zagubiony i nieśmiały, Materna - dandys w garniturze z bazaru w Rembertowie. Tak o sobie mogą pisać ludzie, którzy z niejednego pieca i z niejednej beczki... Ale zamiast beczki śledzi - jak się okazuje - wystarczy jeden pobyt na transatlantyku.

Panowie M. grali swego czasu rolę kaowców na ?Stefanie Batorym?. Prawdziwy drugi ?Rejs? się dzieje podczas tego rejsu. O szczegółach zamilczę, żeby nie palić pierwszorzędnych anegdot.

Rzadko zdarzają się w książkach także równie zabawne podpisy pod zdjęciami.