Przepisz to. Jak komputer zwiększa wydajność w szkole

To wyczerpujące. Niewielu lubi poprawiać siebie i rozwijać coś, co uważa za zakończone. Sęk w tym, że te poprawki to istota procesu twórczego. Dobry produkt jest zwykle wypieszczony. Nawet jeśli wydaje się wam, że macie do czynienia z czymś skrajnie prostym, możecie być pewni, że wytwór ten jest rezultatem wielu poprawek i usprawnień. Twórczą pracę można porównać – i jest to lubiane przez dziennikarzy porównanie - do pracy cieśli, który używa hebla, żeby wygładzić powierzchnie drewna. Dlatego pracując nad tekstem, marnowaliśmy dawniej masę papieru, atramentu albo taśmy w maszynach do pisania. Poprawki kosztują.

Wszystko zmienił komputer. W 1994 r. byłem zielonym praktykantem w dziale zagranicznym Polskiej Agencji Prasowej, a jeden z tamtejszych redaktorów musiał napisać dłuższy analityczny tekst i po raz pierwszy w życiu użył komputera zamiast maszyny do pisania.
- I jak było? – zapytałem.
- W ciągu dwóch godzin zrobiłem więcej niż zazwyczaj robię w ciągu całego weekendu – wyznał.

Pierwsze sprzęty były zawodne, teksty znikały, a zrozumienie pierwszych edytorów tekstów zajmowało czas. Ponadto komputer zmieniał sposób myślenia w trakcie pisania. Ręczne przelewanie myśli na papier trwa dłużej i kończąc zdanie, piszący miał już przemyślane kolejne. Pisanie na maszynie było szybsze, a komputer jeszcze bardziej skrócił dystans pomiędzy myślą a zdaniem. Pisanie na komputerze często jest mniej przemyślane i doświadczeni autorzy wiedzą, że często więcej czasu zajmuje poprawianie materiału niż samo pisanie. To nieustająca praca w brudnopisie, który stopniowo zamienia się w czystopis.

Dlatego uczniowie podstawówek, świeżo po nauce pisania i prowadzenia zeszytów szkolnych, przesiadają się na komputer z oporami. Pierwsze wypracowania piszą na papierze i namiętnie mażą w nich korektorem, a po wielogodzinnych namowach i płaczu siadają do uzupełniania tekstów i przepisywania ich na czysto. Przed komputerem początkowo czują się jak pisarze w latach 90., którzy na widok białego ekranu monitora i kilku uderzeniach w klawisze zatrzymywali się, bo nie byli pewni tego, co chcą powiedzieć dalej.

Jednak komputery są dziś dużo lepsze niż kilka dekad temu. A i samotny kursor na białej stronie nie musi być onieśmielający. Zamiast pisania na klawiaturze można wybrać przecież pisanie odręczne rysikiem. W taką funkcję wyposażonych jest coraz więcej komputerów, a naukowcy z Norweskiego Instytutu Nauki i Technologii (NTNU) w Trondheim zbadali, czy pisanie odręczne aktywuje różne części mózgu w zależności od powierzchni pisania. Trzy grupy studentów zostały poproszone o pisanie odpowiednio na klawiaturze, pisania ręcznego i rysowania w grze Pictionary. Wyniki badań nie były zaskakujące - podczas pisania ręcznego (czy to piórem, czy rysikiem na ekranie komputera) aktywowały się te same obszary mózgu, a podczas pisania na klawiaturze inne. Tym samym dzieci w wieku szkolnym wypracowania mogą pisać zarówno tradycyjnie na klawiaturze, jak i cyfrowym piórem. To drugie ma istotną przewagę, bo pozytywnie wpływa na proces zapamiętywania pisanej treści. 

Także edytory tekstu są już bardziej dopracowane i od początku tworzone tak, by jak najbardziej ułatwić pracę. Oprócz Worda i Pages pojawiła masa programów, które ułatwiają życie piszącym. Ich obsługa jest intuicyjna, a awarie i gubienie napisanych tekstów stały się rzadkością. Dzieci uczą się obsługi komputera błyskawicznie, a gdy orientują się, że mogą odstawić korektor i przepisać cyfrowy tekst kilkakrotnie szybciej niż na papierze, praca domowa staje się znacznie mniej stresującym przeżyciem. Dodanie nowego wątku do wypracowania już nie jest powodem do godzinnej dyskusji. Rozmowa sprowadza się raczej do pytania: „W którym akapicie?”.

A zespołowa praca nad tekstem w chmurze jest już doświadczeniem niemal magicznym. Dzięki temu opowiadania akapitowe weszły na zupełnie nowy poziom. Sam z wypiekami na twarzy obserwowałem, jak zespół, do którego należy moja córka, konstruował opowieść na temat zadany przez polonistę w liceum. Np. Word, który dostajemy w pakiecie Office 365, jest połączony z chmurą, co ułatwia uczniom grupowe pisanie.

Ale kto powiedział, że szkolne wypracowanie to tylko tekst? Dodawanie ilustracji jest czymś, o czym pisząc ręcznie, mogliśmy tylko pomarzyć. Wersja programu Word dostępna w pakiecie Office 365 pozwala dodawać do tekstu zdjęcia bez konieczności przełączania się do okna przeglądarki. O tej i wielu innych przydatnych dla uczniów funkcjach można przeczytać na Akademia Office Junior.

Jednak relacja dziecka z komputerem jest skomplikowana. W trakcie odrabiania pracy domowej rozlega się powiadomienie o nadejściu wiadomości i mózg ucznia natychmiast wędruje na ekran przeglądarki z otwartym serwisem społecznościowym. A tam koledzy plotkują o sobie nawzajem, omawiają filmiki na YouTubie albo prezenty, które właśnie dostali. Pisanie wypracowania na komputerze przypomina zatem raczej próbę skupienia się na pracy podczas przerwy na szkolnym korytarzu. Lepiej odciąć się od świata, oddać pracę w terminie, a następnie skupić się na przyjemnościach. Przenieść się do cichego pomieszczenia, gdzie łatwiej się koncentrujemy i szybciej pracujemy niż na gwarnym szkolnym korytarzu.

I tego musimy uczyć nasze dzieci. Siadając do ważnego zadania i zakładając nowy dokument w MS-Word, możemy odciąć się od sieci, to zdrowy odruch. Mój dawny redakcyjny kolega zwrócił uwagę, że rankingi sprzyjających skupieniu narzędzi do pisania powstają od lat.

Można powrócić do kartki papieru, korektora i przepisywaniu tego samego po kilka razy. Tylko po co?