Należy podkreślić, że od kilku lat w Polsce do obrotu wprowadzane są w większości nowoczesne kominki i piece na drewno już spełniające normy emisyjne, które zaczną obowiązywać na terenie całej UE od 01.01.2022r.
Kominek, a w zasadzie zabudowany wkład kominkowy, to nie tylko źródło szybkiego ciepła, sposób na odreagowanie stresów codziennego dnia, ale przede wszystkim istotny element bezpieczeństwa energetycznego. Warto zadać sobie pytanie: czy mój dom posiada własne, całkowicie niezależne źródło ogrzewania jakim jest kominek lub piec na drewno?
Gdy podstawowe źródło ciepła uzależnione jest od energii elektrycznej, alternatywa w postaci kominka czy pieca opalanego drewnem jest wręcz niezbędna. Podobnie jak w przypadku awarii kotła grzewczego, pompy ciepła lub systemu doprowadzającego ciepło do budynku.
Europa aspiruje do miana pierwszego kontynentu neutralnego dla klimatu poprzez m.in. osiągnięcie zerowego poziomu emisji gazów cieplarnianych netto. Wprost jest to działanie ograniczające tzw. efekt cieplarniany. Jednym ze sposobów jest odchodzenie od paliw kopalnych (węgla i gazu ziemnego). W związku z tym, w takich krajach jak: Francja, Austria, Niemcy, czy Holandia instalacja urządzeń grzewczych na biomasę drzewną (w tym wkłady kominkowe, piece na drewno, piece pelletowe) jest dotowana, zaś kwoty dotacji sięgają nawet 10.000 euro.
Biorąc pod uwagę politykę klimatyczną UE i założenia programu GREEN DEAL 2050 wykorzystanie drewna jako OZE również w Polsce powinno stać się jednym z elementów planu gospodarczego zmierzającego do ochrony klimatu. Z niezrozumiałych powodów w Polsce zamiast promować dobre ekologiczne paliwo, samorządy decydują się na lokalne ograniczenia a nawet zakazy palenia drewnem w kominkach.
Potrzebę uwzględnienia w polskim miksie energetycznym biomasy drzewnej: drewna i pelletu zauważył też dr hab. inż. Robert Kubica (profesor Politechniki Ślaskiej) podczas rozmowy w Pałacu Prezydenckim z doradcą Prezydenta RP Pawłem Sałkiem. Jak stwierdził profesor Kubica (specjalista w zakresie pierwotnych i wtórnych metod ograniczania emisji zanieczyszczeń z procesów spalania paliw.) opierając się na opracowaniu wykonanym na zlecenie Instytutu Ochrony Środowiska:
Drewno kawałkowane i pellet to źródła, które dają nam największą przewagę i korzyści jeśli chodzi o równoległą walkę o poprawę jakości powietrza oraz przeciwdziałanie zmianom klimatycznym. W połączeniu z zaawansowanymi urządzeniami zgodnymi z Ekoprojektem można potwierdzić twardymi danymi, że możliwa jest skuteczna, równoległa walka ze smogiem i jednocześnie wypełnienie naszych zobowiązań związanych z neutralnością klimatyczną, która to jest jednym z elementów Zielonego Ładu.
Rozmowę można obejrzeć na portalu kominki.org.
Odnawialne - czyli na zawsze
Drewno to cenione w UE paliwo stałe odnawialne – energia zawarta w drewnie to zmagazynowana energia słoneczna, która następnie jest uwalniana w trakcie jego spalania. Co istotne, paliwa drzewne są przede wszystkim produktem ubocznym pozyskiwania i przetwarzania drewna do innych celów (np. przemysłu meblarskiego). Dodatkowo gdy są wykorzystywane lokalnie, przekłada się to na minimalny ślad węglowy wynikający z transportu. Warto tutaj podkreślić, że lesistość naszego kraju stale rośnie, a jako kraj rolniczy posiadamy olbrzymie areały niezagospodarowanych gruntów, które można wykorzystać pod plantacje tego surowca. Modelowym przykładem gospodarowania lasami i korzystania z ich potencjału jako OZE jest Austria. Zdecentralizowany sposób wykorzystania biomasy jako źródła ciepła w gospodarstwach domowych tworzy miejsca pracy, wartość dodaną w regionie, zmniejsza udział paliw kopalnych w krajowym miksie energetycznym. Choć od 1970 r. wykorzystanie biomasy jako źródła energii wzrosło prawie pięciokrotnie, ilość drewna w austriackich lasach wzrosła o ponad 40%.
Drewno - istotny napęd gospodarki, miejsca pracy, lokalne paliwo
Istotną rolę biomasy w ogrzewaniu określają również Warunki Techniczne 2021 dla nowobudowanych domów. Zgodnie z nimi, najbardziej przyjazne dla środowiska są energie: słoneczna, wiatrowa i geotermalna ze wskaźnikiem 0 oraz biomasa (drewno i pellet) ze wskaźnikiem 0,2. Podczas gdy kopalny gaz i węgiel mają wskaźnik 1,1. Ta swoista punktacja zależy od emisyjności i stopnia odnawialności źródła energii. Od stycznia 2021 roku wskaźnik EP (energii pierwotnej nieodnawialnej) dla budynku wynosić ma nie więcej niż 70 kWh/m². To bardzo restrykcyjny warunek, który sprawia, że projektant budynku musi się nieźle nagimnastykować, aby nowe wymagania spełnić. Nie tylko wybrać rozsądnie projekt, dobrze izolować, odzyskiwać energię, ale przede wszystkim w jak największym stopniu zasilać dom energią odnawialną. Wybierając łatwo dostępną w Polsce biomasę drzewną (drewno lub pellet) w prosty i stosunkowo tani dla inwestora sposób można spełnić te wymagania. Z kolei decydując się na paliwa kopalne: węgiel, gaz lub olej opałowy spełnienie WT 2021 będzie bardzo utrudnione. Efektem powinna być zwiększona liczba domów ogrzewanych piecami na pellet czy ekologicznymi kominkami w połączeniu z pompami geotermalnymi. W tym kontekście lokalne i sezonowe zakazy palenia drewnem są tym większym błędem na drodze ku czystemu powietrzu.
Warto podkreślić, że w 2018 roku udział biomasy stałej w Odnawialnych Źródłach Energii na terenie UE w sektorze H&C (ogrzewanie i chłodzenie) wynosił aż 76,6%. Z kolei jak zaznaczył prof. Kazimierz Górka biomasa jest obecnie głównym składnikiem w strukturze energii odnawialnej w Polsce.
Na terenie całej UE od 1 stycznia 2022 r. zaczną obowiązywać normy dla urządzeń grzewczych, w tym kominków, wkładów kominkowych i pieców opalanych drewnem. Polscy producenci kominków będąc w ścisłej czołówce w produkcji nowoczesnych urządzeń do ogrzewania drewnem dostosowali ofertę do tych norm dużo wcześniej. Eksport urządzeń na rynek niemiecki od 5 lat wymaga spełniania rygorystycznych norm BImSchV Stufe 2. Podobne normy, w niektórych aspektach bardziej restrykcyjne niż te określone w Dyrektywie ECODESIGN, obowiązują także w Szwajcarii czy Austrii.
Efektywne urządzenie, odpowiednie paliwo i świadomy, wyedukowany użytkownik to gwarancja niskoemisyjnego spalania drewna. Młode pokolenie Polaków przywiązuje coraz większą wagę do kwestii ochrony środowiska, o istotnej roli edukacji w tym zakresie przekonały się już inne kraje europejskie, a my podążamy ich śladem. Czyste powietrze i działania antysmogowe to także ważny temat dla producentów kominków, którzy podejmują akcje promujące ekologiczne sposoby spalania drewna. Zakaz palenia drewnem nie jest dobrą metodą prowadzącą do redukcji, tzw. niskiej emisji. Rozwiązanie problemu sezonowego pogarszania się jakości powietrza to sukcesywna wymiana starych pieców oraz nauka prawidłowego palenia. Niewiele osób wie, że odpowiedni sposób palenia przynosi znaczne ograniczenie emisji. Pokazy prawidłowego (współprądowego) palenia na terenie całej Polski realizują grupy ekologów zrzeszonych w Polskim Forum Klimatycznym. Ich „Uchwałę o prawidłowym spalaniu” pozwalającą dopilnować palenia bez dymu przyjęli już radni dwóch polskich gmin.
Wkłady kominkowe i piece na drewno spełniające wymagania Ekoprojektu można używać w każdej lokalizacji w Polsce z wyjątkiem Krakowa. Przed wyborem lub remontem kominka polecamy sprawdzić, czy urządzenie posiada certyfikat potwierdzający posiadanie Ekoprojektu. Przepisy uchwał, tzw. antysmogowych obowiązujące w danym regionie mogą się od siebie różnić. Stale aktualizowana lista zapisów uchwał znajduje się na portalu www.kominki.org w dziale przepisy prawne, gdzie znajdują się informacje jakie wymagania powinny spełniać nowobudowane i istniejące kominki opalane drewnem.
Zakup ekologicznego, spełniającego restrykcyjne normy Ekoprojektu kominka lub pieca to pierwszy krok. Kolejny to używanie odpowiednio przygotowanego, sezonowanego drewna o wilgotności do 20% i spalanie go w palenisku współprądowo – w kominkach „od góry”. Należy odwrócić znany z ogniska porządek układania stosu. W palenisku kładziemy najpierw 2-3 grube polana, następnie na krzyż 2-3 nieco cieńsze, oraz kolejno na krzyż 2-3 jeszcze cieńsze polana, tak aby pomiędzy nimi zostały niewielkie przerwy, na koniec u góry stosu podpałkę i drobniejsze drzazgi. Korzyści? Dym z dosuszanego z wilgoci resztkowej drewna przechodzi przez płomień i ulega dopaleniu. Efekt? Spalanie bezdymowe – z komina początkowo ulatuje delikatny jasny dym a po chwili nie widać dymu w ogóle. Taki sposób palenia jest przyjazny dla środowiska i dodatkowo w znaczący sposób zmniejsza emisję z jeszcze niewymienionych kominków i pieców starszego typu.
Jak prawidłowo rozpalać w kominku? Sezonowanym, suchym drewnem i „od góry”
Unia Europejska ogranicza używanie paliw kopalnych (węgla czy gazu) na rzecz OZE. Niestety spalanie węgla i jego pochodnych w przestarzałych instalacjach wciąż stanowi główne źródło ogrzewania wielu polskich domów, przyczyniając się tym samym do zanieczyszczenia powietrza. Wprowadzając lokalne regulacje prawne mające na celu redukcję smogu należy pamiętać, aby ich założenia nie były sprzeczne z polityką klimatyczną UE, a jednocześnie dawały użytkownikom czas i warunki na dostosowanie już istniejących instalacji. Natomiast ograniczenia dla kominków na drewno spełniających normy EKOPROJEKTU są ekologicznie nieuzasadnione i niezgodne z europejską polityką klimatyczną, ponieważ zmniejszają udział OZE w produkcji energii cieplnej.
Jak zatem walczyć ze smogiem? Korzystając z doświadczeń innych krajów, które między innymi promując ogrzewanie drewnem i pelletem skutecznie doprowadziły do poprawy jakości powietrza i zmniejszyły udział paliw kopalnych w produkcji energii cieplnej. W trosce o czyste powietrze nie tylko od lat edukuje się tam mieszkańców, jak i czym palić, ale – co ważne - zakup nowoczesnych urządzeń na biomasę drzewną jest często dofinansowywany przez państwo. To dobry kierunek. Podążajmy ich śladem!
Artykuł powstał w ramach kampanii „DREWNO – Pozytywna Energia” prowadzonej przez OSKP.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)