OFF Festival w pięciu smakach. Kogo słuchać? [PRZEGLĄD]

Ta nazwa nie wylądowała na plakacie, ale właśnie takie występy to sól OFF Festivalu - zespołów, o których wielu gdzieś słyszało, ale mało kto miał okazję ich posłuchać. Niby są "legendarne", "wpływowe" i "ważne", ale do końca nie wiadomo dlaczego. OFF pozwala to sprawdzić - punkty za edukację.

Girls Against Boys narodzili się w drugiej połowie lat 80. na waszyngtońskiej scenie niezależnej, najciekawszym wówczas muzycznym punkcie Stanów, z inicjatywy muzyków Fugazi i Soulside. Szybko przenieśli się do Nowego Jorku, ale nie porzucili zamiłowania do postpunkowej rytmiki, gitarowego hałasu, chwytliwych melodii i emocjonalnego śpiewu. Mało kto pamięta, że wytwórnia Geffen Records w poszukiwaniach następcy Nirvany sięgnęła właśnie po Girls Against Boys. Kwartet nie podbił Ameryki, być może dwie gitary basowe to jednak za dużo dla masowego odbiorcy. Po 11 latach od wydania ostatniego albumu zespół wypuścił wreszcie nową piosenkę, a na jesień zapowiada całą epkę. (yes)

piątek, scena Leśna, godz. 20.45

31-letni Branford Cox zdążył już nagrać z Deerhunterem kilka albumów, które okazały się klasyczne. Androginiczny wokalista, chorobliwie chudy i wysoki, jest tytanem pracy, perfekcjonistą. Piosenki, które zamieszcza na albumach Deerhuntera czy Atlas Sound, i te, które rozdaje w sieci, są jak matematyczne równania. Psychodelia, pop, piękne piosenki i przesterowane riffy. Wybitny oryginał. Wpływowy, ale na tyle nieznany, że hipsterom wciąż wolno się do niego modlić. Czyli sól OFF-a, i kropka. Na ostatnim albumie "Monomania" złożył hołd rock and rollowi - garażowemu, zadziornemu i melodyjnemu. To nie ma prawa wypaść źle na żywo. (jś)

niedziela, scena mBank, godz. 21.50

Irlandczycy to wymarzony zespół dla OFF Festivalu, wiekowy, ale kultowy i wciąż w formie. Ich tegoroczny trzeci, wyczekiwany przez ponad 20 lat (!) album "m b v" zebrał świetne recenzje. Nie było w nim wiele nowego - grupa Kevina Shieldsa to pomnik shoegaze'u, gatunku łączącego melodyjność z mocno przetworzonym efektami i hałasem. Shields wymyślił brzmienie oparte na ogromnej baterii efektów gitarowych i zmodyfikowanym instrumencie, ale nie tylko. Dołożył potężne bębny kotłujące się w rytmach iście jungle'owych, delikatne wokale schowane za gitarowymi ścianami. Ten koncert może być równie mocnym finałem OFF-a jak zeszłoroczny występ Swans. Będzie głośno. (jś)

niedziela, scena mBank, godz. 0.10

Grupa Marka Stewarta szybko zorientowała się, że wartością punka nie jest zapętlenie się w graniu dwóch akordów, lecz wierność ideom równości i sprawiedliwości społecznej. Piętnowali konsumeryzm, rasizm, seksizm, a i rząd Thatcher nie miał z nimi lekko. Muzycznie - awangarda, ascetyczny dub, funk, free jazz. W owym czasie podobne eksperymenty z rytmem i brzmieniami przeprowadzał choćby gotycki Bauhaus - The Pop Group (jakże ironiczna nazwa) szli dalej. Ich klasyczne albumy z lat 70. "Y" i "For How Much Longer Do We Tolerate Mass Murder?" uwielbia m.in. Nick Cave. Nieklasycznych nie było - zespół rozpadł się po trzech latach działania. Od 2010 r. znów występują. Wciąż świetni, ostrzy, zawzięci, prawie pretensjonalni. Koniecznie. (jś)

piątek, scena Leśna, godz. 23.05

"The Beatles and The Stones/ Made it good to be alone" - śpiewał w ubiegłym roku na OFF-ie brytyjski zespół The House of Love. Gdyby poszukać, kto w podobnym stylu był najlepszym towarzyszem samotnych w latach 90., wypadałoby wskazać właśnie na Smashing Pumpkins. Jedno z ich największych dzieł nosi tytuł "Mellon Collie and the Infinite Sadness". Chicagowska kapela brała na warsztat poczucie zagubienia, niepewność, nieumiejętność porozumienia z drugim człowiekiem, nieodwzajemnione uczucie - i to w stylu, którym nie mogła się pochwalić żadna ekipa z Seattle. Wszechogarniający nastrój melancholii kapitalnie budowała mieszanka psychodelii, shoegazingu i gotyku. Gorzkiego smaku występowi legendy lat 90. dodaje też to, że z jej składu został dziś już tylko lider i frontman Billy Corgan. (san)

piątek, scena mBank, godz. 0.10

Kiedy reaktywowali się na krótką trasę w 2008 r., kluby pękały w szwach, tylu było chętnych do śpiewania razem z nimi o samotności w klubie samotnych serc, spokoju w pustym pokoju i przykrych przebudzeniach na pętli o czwartej rano. Super Girl & Romantic Boys pod koniec wieku rozkręcali modę na lata 80.: syntezatory, bity z automatu, mocny makijaż, także w męskiej części zespołu. No i teksty o miłości, a raczej jej braku. - Popkultura lat 80. była bardziej ludzka. Potem rządził hip-hop i techno, a główny przekaz brzmiał: musisz być cool i fajnie się bawić. Zero treści - uważają muzycy. Gdy moda, której byli prekursorami, wreszcie nastała, rozpadli się. A gdy się kończy - powracają. I to z płytą. "Spokój", "Klub SS" czy "Szkło" nie zestarzały się, bo już w momencie nagrania były jakby z innej epoki. W Katowicach powinny zabrzmieć po prostu jak klasyki polskiej piosenki. (yes)

niedziela, scena Leśna, godz. 20.45

Kiedy wchodzi się na scenę albumem zatytułowanym "Extreme Conditions Demand Extreme Responses", to do czegoś to zobowiązuje. Ale jeśli na czele tak buńczucznej kapeli stoi Dan Lilker, basista w Anthrax, Nuclear Assault czy S.O.D., można być pewnym, że zobowiązania zostaną wypełnione. Nowojorska formacja w pierwszej połowie lat 90. odbiła się od radykalnego death metalu i grindcore'u, aby po latach wylądować w okolicach noise'owej awangardy. Dość powiedzieć, że ich ostatnim ważnym przedsięwzięciem byłą współpraca z polskim kompozytorem Robertem Piotrowiczem. W OFF-owym menu Brutal Truth na skali ostrości wyskakuje daleko poza naturalne źródła pozyskiwania tego smaku. To raczej bijący po oczach gaz pieprzowy niż nawet najbardziej piekące papryczki chili. (san)

sobota, scena Leśna, godz. 20.45

Pierwsza płyta warszawskiego składu stała się dla polskiego hip-hopu tym, czym dwie biblijne kamienne tablice są dla chrześcijan. Kto chodził do szkoły gdzieś między otwarciem warszawskiego metra a upowszechnieniem się telefonów komórkowych, ten mówił "Skandalem" lub chociaż dzień w dzień słuchał, jak mówili nim inni. Nie ma już Warszawy takiej, jak widziały ją wtedy te 20-latki. Została przepiękna, mocna i prawdziwa płyta, doskonała lirycznie i muzycznie, choć nie technicznie. Prawdziwa jest linijka: "chuligański raport z osiedla w najlepszym wykonaniu". Teraz trudno o takie połączenie świeżości z bezczelnością. Dla nich jasne było, że policja jest zła, blanty - dobre, heroina - zła. "Skandal" to kodeks, mapa, reportaż i kronika w jednym. (jś)

niedziela, scena mBank, godz. 19.40

Najlepszy hardcore'owy zespół świata. To teza mało kontrowersyjna, o ile za hard core uważamy nie ziomalskie hymny o życiu na brooklyńskim bruku, ale agresywne petardy z zaangażowanymi tekstami rodem z kalifornijskiej szkoły Black Flag. Kanadyjczycy z Fucked Up długo zdzierali gardła i grali brudne, nietypowo zaaranżowane melodie w podziemiu. Parę lat temu ich sława wydostała się jednak poza punkowe getto i muzycy o tak wdzięcznych ksywach jak "Gaz Musztardowy" czy "Gułag" stali się ulubieńcami słuchaczy poszukujących mocnych doznań. Wybuchowy występ Fucked Up z 2009 r. stał się jedną z większych legend OFF Festivalu, a słuchacze spod sceny do dziś czują smak potu nacierającego na nich niedźwiedziowatego wokalisty Damiana "Różowe Oczy" Abrahama. (yes)

niedziela, scena Trójki, godz. 19.40

Piosenkarz, którego przekleństwem jest kojarzenie go z najbardziej błahymi utworami, jakie zdarzyło mu się nagrać, wystąpi na OFF-ie z materiałem ze swego solowego debiutu z 1976 r. To mocna rzecz. Na scenie towarzyszyć mu będzie jeden z najbardziej spektakularnych i sprawnych technicznie krajowych zespołów, czyli Mitch & Mitch. Doskonałe popowe piosenki młodego Wodeckiego - eleganckie, nawiązujące do samby i bossa novy - wykonają najlepsi jazzmani i klasycy zgromadzeni w tym ansamblu - w sumie szesnastu! Wśród licznych na OFF-ie koncertów ostrych, głośnych i - przypuszczalnie - monotonnych ten występ może być jak haust świeżego powietrza. Zwłaszcza wobec zapowiadanej na weekend upalnej pogody. Osłodźmy więc sobie choć ten jeden wieczór. (jś)

piątek, scena mBank, godz. 21.50

Muzyka o delikatnym posmaku karmelu. Raz, bo wokalistka Aluna Francis jest właścicielką urokliwego, dziewczęcego, momentami wręcz obezwładniająco niewinnego, ale jednak niezaprzeczalnie czarnego głosu. Dwa - bo jej muzyczny partner George Reid pichci dla niej podkłady unurzane w gęstych niczym syrop brzmieniach i rytmach znanych zarówno z przebojów r'n'b, jak i 2-stepowych produkcji sprzed kilkunastu lat. Czy to już pełnowymiarowa nostalgia za latami 90., czy tylko chwilowa fanaberia, nie wiadomo. Pewne jest, że łatwo wpadające w ucho, wysmakowane i nieoczywiste w warstwie aranżacyjnej piosenki AlunaGeorge są materiałem na hity nie tylko alternatywnego lata. (san)

piątek, scena Trójki, godz. 0.10

To nie jest beztroska słodycz cukrowej waty w wesołym miasteczku. Austra to raczej powab wymyślnego lodowego tortu serwowanego na przyjęciu u Królowej Śniegu. Kuszącego, ale też niepokojąco dwuznacznego. Wokalistka Katie Stelmanis dysponuje potężnym głosem, odebrała klasyczne wykształcenie, już jako 10-latka śpiewała w dziecięcym chórze operowym. Jej wokalne warunki połączone trochę synthpopową, trochę gotycką, a trochę taneczną elektroniką dają zaskakujące efekty - przy tej muzyce łatwo dać się ponieść w baśniowe światy albo zorganizować dyskotekę dla różnej maści freaków. Momentami aż trudno uwierzyć, że Austra to ekipa z kanadyjskiego Toronto, a nie z Islandii. (san)

sobota, scena Leśna, godz. 1.35

Statyczna nawałnica dźwięków masująca mózg, trzewia i pięty. Muzyka, w której pozornie dzieje się niewiele, ale która - najlepiej, gdy zamknie się oczy - zachwyca głębią i porywa w podróż. Artur Rojek co roku zaprasza na najmniejszą scenę festiwalu szamanów doom-drone-ambient-metalu, ale tym razem ściągnął do Katowic - i to jako jednodniowego kuratora sceny eksperymentalnej - prekursora i arcymistrza tych klimatów. Stephen O'Malley połączy siły z innym tuzem sceny eksperymentalnej - Peterem Rehbergiem, kompozytorem muzyki elektronicznej i szefem wytwórni Editions Mego. (yes)

sobota, scena Eksperymentalna, godz. 18.45

Jaki właściwie smak ma tytoniowy dym? Wypadałoby w końcu odpowiedzieć na to pytanie - przecież przez długi czas za wrocławskim duetem w rozmaitych artykułach i recenzjach nieustannie ciągnęły się skojarzenia z tonącą w papierosowym dymie knajpą. Igor Pudło i Marcin Cichy potrafią skutecznie wyzwolić się nie od tego jednego schematu - tnąc i sklejając na powrót brzmienia ze starych polskich płyt jazzowych, wylądowali w mekce klubowej awangardy, wytwórni Ninja Tunes. Po dwóch wspólnych albumach obaj panowie poszli własnymi drogami. Teraz wracają - i na polskie sceny, i na OFF-a, na którym grali podczas pierwszej edycji. Będzie klubowo, jazzowo, tanecznie i klimatycznie. I zaskakująco. (san)

sobota, scena Leśna, godz. 23.05

Albumów kanadyjskiego kolektywu (ośmioro muzyków plus filmowiec) słucha się dziś jak soundtracku do nerwowych czasów przełomu tysiącleci. "Samochód płonie, a za kółkiem nie ma kierowcy/ Rynsztoki wypełniły się tysiącami samotnych samobójstw/ Wieje mroczny wiatr/ Rząd jest skorumpowany/ A my wzięliśmy tak wiele narkotyków/ Radio gra, zasłony zasunięte/ (...) Otwieram portfel/ Jest pełen krwi" - słowa otwierające debiutancki album brzmią jak manifest. GYBE zasłynęli wypracowaniem autorskiej wizji (długie kompozycje skonstruowane z epickim rozmachem z elementów noise'u, rocka progresywnego, space rocka i kameralistyki) i zaangażowaniem w ruch antyglobalistyczny. W Polsce ich płyty były ciężko dostępne i znaczenie grupy doceniliśmy dopiero w czasach stałych łącz internetowych, kiedy zespół zawiesił działalność. Kto jeszcze nie odrobił tej lekcji, będzie miał idealną okazję. Na pierwszej od dekady płycie "Allelujah! Don't Bend! Ascend!" GYBE brzmi psychodelicznie i mocno jak nigdy dotąd. (yes)

sobota, scena mBank, godz. 00.10

Program spotkań w Kawiarni na stronie OFF-a znaleźć można w tym samym miejscu co godzinową rozpiskę grających zespołów. W tym wypadku symbioza muzyki z innymi dziedzinami sztuki to nie frazes. W tym roku literaturą na OFF-ie kieruje Krzysztof Varga, autor "Trocin" oraz cięty felietonista "Gazety Wyborczej". Za jego sprawą Kawiarnia przejdzie pewną przemianę - zaproszeni goście mają wchodzić w interakcję z widzami i prowokować dyskusje. Wśród zaproszonych pisarzy są Sylwia Chutnik, Piotr Paziński, Ignacy Karpowicz, Jurij Andruchowycz (na zdjęciu), poeci Marta Podgórnik i Krzysztof Siwczyk, lecz również autorzy publikacji naukowych i publicystycznych: Mirosław Pęczak ze swoim opracowaniem na temat subkultur PRL-u, ks. Andrzej Draguła piszący o starciu sacrum i profanum w popkulturze oraz muzyk Kostek Usenko, który opublikował niesamowitą monografię o radzieckiej alternatywie.

W przestrzeni Converse spotkania z samym Rojkiem oraz artystami. Nie ma tu żadnego klucza. Wśród gości kanadyjscy młodzieńcy z hałaśliwego Metz, weterani noise'u z Girls Against Boys, międzynarodowe poprockowe trio Tres.b oraz twórcy oryginalnej polskiej elektroniki: mroczne UL/KR i mistyczna Fuka Lata. Do tego raperzy: świetny zeszłoroczny debiutant Bisz oraz weterani z Molesty.

Będzie Piaskoffnica, czyli miejsce atrakcji dla najmłodszych (warsztaty, gry planszowe, książki) i udogodnień dla rodziców (przewijak, mikrofalówka, koce). W ramach warsztatów (godzinne tury codziennie 16.30-19.30) dzieci będą mogły przygotować latawce, torebki i saszetki oraz ozdoby.

A co noc o 2.40 - seans nocnego kina. Szczegóły na: off-festival.pl.

(san, jś)