Czym jest woda? Prawem każdego człowieka czy towarem luksusowym? Dwie historie wody [ZDJĘCIA]

Kobiety pracujące w rozlewni Veen Waters w pobliżu Samtse w Bhutanie, 10 maja 2023 r.

Źródło mineralne znajduje się na zboczu wzgórza. Niegdyś zaopatrywało w świeżą wodę  okolicznych mieszkańców, którzy używali bambusowych prętów jako rur, aby spuścić część stale płynącego czystego strumienia do wiader. Teraz źródło, które obecny właściciel rozlewni Veen kupił od poprzedniego posiadacza ponad dziesięć lat temu, jest odgrodzone od ludzi  zamkniętą bramą.

Pracownicy pchają wózek wypełniony kartonami wody mineralnej Veen przed załadowaniem go do ciężarówki w rozlewni w pobliżu Samtse w Bhutanie, 10 maja 2023 r.

To nie jest zwykła woda. Przejedzie setki mil do luksusowych hoteli, restauracji i najbogatszych rodzin w Indiach, które płacą około 6 dolarów za butelkę, czyli mniej więcej tyle, ile wynosi dzienna stawka indyjskiego robotnika. Miliony ludzi na całym świecie nie mają dostępu do czystej wody do picia, mimo że ponad dziesięć lat temu Organizacja Narodów Zjednoczonych uznała to za podstawowe prawo człowieka.

Ganesh Iyer, partner zarządzający Zero Percent India, do którego należy Veen Waters, przemawia podczas warsztatów na temat wody w hotelu Ritz-Carlton w Pune w Indiach, 4 maja 2023 r.

'Woda to nie tylko woda' - mówi Michael Mascha, założyciel Fine Water Society, konsorcjum małych rozlewni i dystrybutorów z całego świata. Porównuje konsumentów wysokiej jakości wody do smakoszy, którzy przemierzają kilometry, aby znaleźć tradycyjne pomidory lub rzadką sól. Niektórzy zamiast alkoholu piją dobrą wodę.

W kwietniu członkowie Fine Water Society zebrali się w eleganckim hotelu w Atenach w Grecji na corocznym międzynarodowym konkursie degustacyjnym i sympozjum poświęconym wodzie.

Mając przed sobą ustawione w kolejce butelki i szklanki, sędziowie z kilku krajów próbowali różnych marek, przełykali lub wypluwali, jak to robią degustatorzy win. Siedzący przed nimi widzowie przyglądali się uważnie. Wielu z nich to właściciele rozlewni, którzy przybyli do Aten, aby kibicować swojemu produktowi.

Butelki z wodą dostarczane są do luksusowych hoteli i restauracji oddalonych o setki kilometrów, w takich miastach jak Nowe Delhi, Pune i Bombaj, gdzie mieści się siedziba Veen. Kilka zamożnych rodzin otrzymuje cotygodniowe dostawy. Iyer żartuje, że najbogatsi z bogatych kupują tyle, że 'prawdopodobnie się w niej kąpią'.

Jednak wielu Hindusów zna zupełnie inną historię o wodzie. Tak jest w przepełnionej biednymi rodzinami dzielnicy Dharavi w Bombaju, jednym z największych slumsów w Azji.

Aarti Sandeep Kawade napełnia wiadra wodą do gotowania, prania ubrań i mycia naczyń w swoim mieszkaniu, Bombaj, Indie, 3 maja 2023 r.

Widok na Dharavi. Tu woda dopływa miejskimi rurociągami tylko raz dziennie, od 6 do 9 rano, co powoduje, że wraz z nadejściem upału wiosną i latem wielu ludzi chce skorzystać z dostępu do wody w tym krótkim czasie.

Od trzygodzinnego okna wodnego uzależniony jest rytm życia slamsów. Pracownicy sezonowi piorą ubrania w pobliżu studni, która służy jako miejsce do kąpieli przed wynajmowanymi przez nich kwaterami. Mieszkańcy tego labiryntu wąskich uliczek i małych domów myją zęby, stojąc na werandach i wypluwając pastę do zębów do wody spływającej po nierównych blokach betonu na ziemi. Napełniają wiadra i odzyskane butelki, aby zatrzymać wodę w domu. Kilka kobiet myje aluminiowe garnki i patelnie lub energicznie pierze T-shirty, szale i inną odzież.

Inni są jeszcze bardziej zdesperowani, na przykład Rekha Nagesh Pawar, która mieszka z czworgiem dzieci w namiocie wykonanym z niebieskiego plastikowego brezentu przy ruchliwej ulicy w Bombaju. Woda, którą dostaje od sąsiada, gdy ten ma dobry humor i chęć na okazanie miłosierdzia, została nielegalnie pobrana z sieci publicznej za pomocą węża ogrodowego. Kobieta mówi, że jej mąż zmarł na atak serca w 2021 roku, ona sama zmuszona jest teraz żebrać o pieniądze na jedzenie.

Starożytna świątynia Partenon odbija się w oknie, gdy ludzie popijają próbki wybornej wody podczas międzynarodowych zawodów w degustacji wody, które odbyły się w Atenach 26 kwietnia 2023 roku. Tegoroczni mistrzowie w każdej kategorii - od wody niegazowanej po gazowaną i mineralną - pochodzą z Austrii, Nowej Zelandii, Panamy, Skandynawii i innych części świata.

'Dobrą wodę' pobiera się ze skał wulkanicznych na Hawajach, z gór lodowych, które spadły z topniejących lodowców w Norwegii lub z kropelek porannej mgły na Tasmanii.

Kobiety ze slamsów martwią się, że często nie ma wystarczającej ilości wody do wykąpania dzieci lub wyprania ich ubrań. 'Musimy żyć w brudzie' - mówią. Trudno im pojąć, że ktoś byłby w stanie zapłacić dniówkę za butelkę wymyślnej wody.

Woda Veen nie jest najdroższa w swojej kategorii. Najrzadsze wody, często butelkowane w kolekcjonerskim szkle, kosztują setki dolarów za sztukę.

Wczesnym rankiem kobiety piorą ubrania w pobliżu Shahapur na północny wschód od Bombaju. Rekha Wagh (po prawej) powiedziała: 'Od dzieciństwa wstaję przed wschodem słońca, aby zrobić pranie. W ciągu dnia dochodzi tu do kłótni o skrawek wolnego miejsca z dostępem do wody'.

'Kto tu wygrywa? Naprawdę czasami bardzo trudno to przewidzieć' - powiedział Michael Mascha z towarzystwa Fine Water, który był sędzią na tegorocznym konkursie wód w Atenach. 20 lat temu na polecenie lekarza musiał zaprzestać picia alkoholu. Szukał alternatyw, które mogłyby go zachwycić tak samo jak kiedyś butelka dobrego caberneta.

Kobiety przechodzą przez autostradę po zaczerpnięciu wody ze studni w pobliżu Shahapur na północny wschód od Bombaju w Indiach. Niedobór wody stanowi tu coraz większy problem.

Próbując coraz więcej wód z małych rozlewni, Michael Mascha poznał innych wielbicieli wody. Ta grupa z czasem się powiększyła. Podczas spotkań rozmawiają o 'dziewictwie', czyli czystości wody, dowiadują się też o 'terroir', czyli środowisku, w którym powstaje woda. Porównują całkowitą ilość rozpuszczonych substancji stałych (TDS).

Kobiety zbierają się wokół studni, aby czerpać wodę we wsi Telamwadi na północny wschód od Bombaju w Indiach.

Wody o niskim TDS bardziej przypominają wodę deszczową, która nie dotknęła ziemi. Te o wysokim TDS - takie jak woda mineralna Vichy ze źródeł termalnych we Francji i Katalonii - mają dużą zawartość minerałów, m.in. wapń, magnez, potas i sód.

Koneserzy wody, niektórzy przygotowujący się do zawodu sommeliera wody, przekonują, że ten trend nie wynika ze snobizmu. Cenią to, co najczystsze.

Cysterny na brzegu rzeki Bhatsa w Sapgaon na północny wschód od Bombaju w Indiach.

Kilka restauracji m.in. w Hiszpanii i Stanach Zjednoczonych, ma obecnie menu łączące potrawy z określonymi rodzajami czystej wody. Jako dodatek do grillowanego steku można na przykład zaproponować odważniejszą wodę mineralną. Bardziej subtelną wodę deszczową można połączyć z rybami.

Dziewczynka przelewa wodę do plastikowego pojemnika stojącego przed domem we wsi Telamwadi po przyniesieniu jej w naczyniu z pobliskiej studni.

- Każda marka musi znaleźć swój wyjątkowy atut - mówi Jamal Qureshi, założyciel nieistniejącej już firmy Svalbardi Polar Iceberg Water z siedzibą na położonej na północy norweskiej wyspie Svalbard. Jego firma, niegdyś wschodząca gwiazda branży wód szlachetnych i zdobywczyni nagród, sprzedawała w internecie stopione arktyczne góry lodowe butelkowane w fantazyjnych szklanych pojemnikach. Pomysł polegał na zebraniu małych pływających pozostałości lodowców, aby opowiedzieć historię zmian klimatycznych, rozprzestrzeniania się gazów cieplarnianych i ich bezpośredniego wpływu na zanikający krajobraz Arktyki.

Mieszkańcy wsi Telamwadi gromadzą się wokół studni, aby zaczerpnąć wody. Wiele wiejskich studni zasilanych jest wodą z odległych rzek, którą przywozi się beczkowozami.

Za butelkę wody Svalbardi ludzie płacili 100 dolarów, ale pod koniec 2020 roku zwrócono 15 tys. pustych uszkodzonych i porysowanych butelek, co zmusiło raczkującą firmę do zamknięcia. Bez eleganckiego opakowania przeciętny konsument nie jest w stanie poczuć różnicy pomiędzy wodami. Nawet sommelierzy twierdzą, że za umiejętnością określania subtelnych różnic stoją miesiące ćwiczeń.

Kobiety czerpią wodę z dołu na polu w pobliżu Shahapur na północny wschód od Bombaju w Indiach.

Rozwiązanie problemów związanych z wodą na świecie nie będzie łatwe. W krajach dotkniętych niedoborem wody, takich jak Indie, według Banku Światowego mieszka 18 proc. światowej populacji, która dysponuje zaledwie 4 proc. światowych zasobów wody. Niedobory wody wywołują protesty i konflikty. W zeszłym roku pewien mężczyzna został dźgnięty nożem w bójce o wodę w mieście Aurangabad. Rząd Indii obiecał, że wkrótce każde gospodarstwo domowe będzie wyposażone w kanalizację i bieżącą wodę, ale nie wiadomo, czy cel ten jest możliwy do zrealizowania, a jeśli tak, to w jakim czasie.

Kierowca cysterny z Sapgaon chłodzi się przed podróżą. Wiosną i latem tego roku Indie nawiedziły ekstremalne upały.

'To, że wydamy pieniądze i zamontujemy rury, nie oznacza, że ludzie rzeczywiście będą mieli czystą wodę w kranach' - mówi Veena Srinivasan, dyrektor wykonawcza WELL Labs, instytucji badawczej w Bengaluru w Indiach, która zajmuje się problemem niedoboru wody. Zmiany klimatyczne jedynie pogorszyły sytuację, susze i fale upałów wywierają większy wpływ na podziemne warstwy wodonośne Indii, a także rzeki, które są zanieczyszczone przez przemysł, rolnictwo i ścieki.

'Posiadanie odpowiednich kieliszków, picie we właściwej temperaturze, łączenie z jedzeniem, świętowanie z wodą - wszystkie te rzeczy są ważne' - raporty rynkowe przewidują, że w nadchodzących latach będzie jeszcze większe zapotrzebowanie na wodę premium na całym świecie. W Indiach - obecnie najludniejszym kraju świata, w którym rośnie standard życia -  pojawiają się obawy o jakość wody. Firma Veen jest w stanie częściowo zaspokoić potrzeby rynku.

Indie należą do wielu krajów, które zbudowały ogromne zakłady odsalania wody morskiej. Inne, w tym Singapur, próbują rozwiązać swoje problemy z wodą, zbierając i oczyszczając wodę deszczową i ścieki. Jednak w wielu krajach jakiekolwiek rozwiązania leżą w powijakach. 
Iyer pije Veen tylko w restauracji. W domu on i jego żona korzystają z wody z kranu po jej przegotowaniu. Iyer przechowuje wodę w garnku z czerwonej gliny, który służy do jej schładzania, nadal kąpie się też, siedząc na stołku i polewając wodą z wiadra, co jest powszechnym indyjskim zwyczajem. - Z jednej strony uważamy wodę za świętą i boską - mówi. - Ale traktujemy ją też jako coś oczywistego. Wierzymy, że zawsze będzie - dodaje.

Kobiety czerpią wodę ze studni w upalny i wilgotny dzień we wsi Telamwadi w Indiach. Obszary wiejskie należą do najbardziej dotkniętych niedoborami wody.

W sąsiadującym z Indiami Bhutanie, kraju znanym z dbałości o środowisko, powszechnym zwyczajem jest umieszczanie w misach najczystszej wody źródlanej jako świętej ofiary składanej w domu lub świątyni. Woda niesie ze sobą także korzyści gospodarcze dla Bhutanu. Obfitość rzek i niewielka populacja, wynosząca około 700 tys. mieszkańców, sprawiają, że istnieje nadwyżka energii wodnej, którą można eksportować, głównie do sąsiednich Indii.

Kobiety czerpią wodę ze studni w wiosce Bibalvadi na północny wschód od Bombaju. Wioska oddalona jest o ponad godzinę drogi od ich domów. Kobiety codziennie przemierzają tę samą trasę, aby zaczerpnąć świeżej wody.

'Jesteśmy bardzo dumni z naszej wody' - mówi Tshering Bumpa, wieloletni menedżer rozlewni w Veen. - Jest wystarczająco dużo wody, żeby się nią podzielić. Przynajmniej na razie - dodaje.

Tekst opracowano na podstawie artykułu 'Precious water: As more of the world thirsts, luxury water becoming fashionable among the elite' autorstwa Marthy Irvine i Dar Yasin z agencji Associated Press.