30 lat od wycofania żołnierzy radzieckich z Polski. "Z wysoko podniesionymi głowami, a nie jak jeńcy wojenni"

17 września 1993 r. na dziedzińcu Belwederu gen. Leonid Kowaliow złożył prezydentowi Lechowi Wałęsie meldunek o zakończeniu wycofywania wojsk radzieckich z Polski. Towarzyszyło mu pięciu generałów i 19 innych oficerów - z Północnej Grupy Wojsk Armii Rosyjskiej (dawniej Radzieckiej). Na zdjęciu: teren starych koszar wojskowych, w których stacjonowały wojska radzieckie, 13 stycznia 2009 r. Wrocław. 

Jednym z efektów wycofania się wojsk radzieckich było to, że na mapie Polski pojawiło się nowe miasto - Borne Sulinowo. Wcześniej był to zamknięty garnizon, a jego istnienie było owiane tajemnicą. Na zdjęciu Borne Sulinowo, żołnierz Armii Radzieckiej, 29 listopada 1991 r.

Borne Sulinowo w trakcie exodusu żołnierzy - najpierw miasto ogołacali mundurowi Sowieci, którzy przed wyruszeniem na Wschód spieniężali po okolicznych wsiach to, co dawało się wyrwać i przenieść. Na zdjęciu: Armia Radziecka opuszcza jednostkę w Bornem Sulinowie, 8 kwietnia 1991 r. 

- Żołnierze rosyjscy wyjdą z Polski z wysoko podniesionymi głowami i rozwiniętymi sztandarami bojowymi, a nie jak jeńcy wojenni - w zamkniętych i zaplombowanych wagonach, bez broni i sprzętu wojskowego, jak domagali się tego polscy dyplomaci - twierdził w wywiadzie dla "Krasnej Zwiezdy" w październiku 1992 r. generał Leonid Kowaliow, dowódca wojsk rosyjskich w Polsce. Na zdjęciu: Borne Sulinowo, 8 kwietnia 1991 r. 

Sowieci dwukrotnie wprowadzili swe wojska do akcji w Polsce. Pierwszy raz w październiku 1956 r., kiedy w Warszawie zbierał się Komitet Centralny PZPR, żeby bez zgody radzieckiego przywódcy Nikity Chruszczowa wybrać nowe władze partii. Radzieckie czołgi z garnizonów w Bornem Sulinowie i Bolesławcu pokonały wówczas kilkaset kilometrów, zrywając asfalt z szos, i zatrzymały się kilkadziesiąt kilometrów przed Warszawą. Do ataku nie doszło dzięki porozumieniu zawartemu w ostatniej chwili między polskim i radzieckim kierownictwem. Na zdjęciu: Armia Radziecka opuszcza Polskę, Borne Sulinowo, 8 kwietnia 1991 r.

Czołgi i transportery z czerwoną gwiazdą ruszyły ponownie w 1981 r. Jak raportował CIA płk Ryszard Kukliński, marszałek Wiktor Kulikow nie krył nadziei, że odbywające się na początku czerwca plenum KC PZPR dokona zmiany rządzącej ekipy. Gotowe były samoloty transportowe z komandosami, które miały wystartować z baz w Legnicy i Bornem Sulinowie do Warszawy, by wesprzeć nową ekipę po spodziewanym wyborze Tadeusza Grabskiego na I sekretarza PZPR. Ostatecznie jednak rokoszanie przegrali głosowanie i wydane rozkazy trzeba było odwołać. Na zdjęciu: wycofanie wojsk radzieckich z Polski, Białogard, 1 czerwca 1990 r.

W lutym 1967 r. w Moskwie podpisana została umowa między władzami ZSRR i PRL o stworzeniu na terytorium Polski trzech baz - magazynów broni atomowej. Jako lokalizacje wybrane zostały Podborsko niedaleko Białogardu (Obiekt 3001) i Brzeźnica-Kolonia pod Bornem Sulinowem (Obiekt 3002). Trzeci sowiecki magazyn broni atomowej w Polsce mieścił się w Templewie na ziemi lubuskiej (Obiekt 3003). Na zdjęciu: wycofanie wojsk radzieckich z Polski, Białogard, 1 czerwca 1990 r.

Zgodnie z umową zawartą 22 maja 1992 r. podczas wizyty prezydenta Lecha Wałęsy w Moskwie ostatni rosyjski żołnierz miał opuścić Polskę do 31 grudnia 1993 r. Ale Lechowi Wałęsie zależało, aby nastąpiło to w symboliczną rocznicę agresji Związku Radzieckiego na Polskę - 17 września 1993 r. Mimo że była to forma upokorzenia tej wielkiej armii, Rosja się zgodziła. Na zdjęciu: 8 kwietnia 1991 r., Borne Sulinowo.

Legnicki Urząd Stanu Cywilnego w latach 1989-92 zarejestrował 43 małżeństwa mieszane. Wśród nich 32 małżeństwa rosyjskich kobiet z Polakami. Na zdjęciu: wycofanie wojsk radzieckich z Polski, Borne Sulinowo, 8 kwietnia 1991 r.

W latach 80. Północna Grupa Wojsk Radzieckich ze sztabem w Legnicy liczyła ok. 60 tys. żołnierzy, 650 czołgów i 400 samolotów. Rozmowy na temat wycofania wojsk radzieckich z Polski zaczęły się w 1991 r. Porozumienie o wycofaniu podpisano 16 października 1991 r. Na zdjęciu: wycofywanie wojsk radzieckich z Polski, Legnica, 1989 r.

Negocjacje ws. wycofania wojsk radzieckich były trudne, bo strona polska domagała się odszkodowań za straty środowiskowe, a Rosjanie chcieli pieniędzy za pozostawioną infrastrukturę. Ostatecznie do porozumienia doszli Lech Wałęsa i prezydent Rosji Borys Jelcyn. Na zdjęciu: 8 kwietnia 1991 r., Borne Sulinowo. 

Ostatnich 24 oficerów odjechało z Polski 17 września 1993 r. z Dworca Wschodniego w Warszawie do Moskwy. Tak skończyło się rozpoczęte w 1945 r. "czasowe stacjonowanie" na terenie Polski Armii Czerwonej, przemianowanej po II wojnie światowej na Armię Radziecką. Na zdjęciu: demonstracja podczas wizyty George'a Busha w Polsce, Warszawa, 1989 r.

"Rosyjscy żołnierze zostawili za sobą pokaźny spadek w postaci kilkuset postępowań przygotowawczych, które dowiodły istnienia zorganizowanej przestępczości z udziałem wyższych oficerów sowieckich. Zajmowali się przemytem papierosów i alkoholu na wielką skalę, wywożeniem drogą lotniczą samochodów kradzionych w Polsce, nielegalnym handlem mieszkaniami, amunicją, rtęcią, narkotykami, a nawet materiałami o znaczeniu strategicznym" - pisał w 2005 r. Jacek Hugo-Bader. Na zdjęciu: wycofywanie wojsk radzieckich z Polski, Legnica 1991 r.

1991 r. Legnica. Wycofywanie wojsk radzieckich z Polski

Pierwsi osadnicy przyjechali do Bornego Sulinowa w kwietniu 1993 roku. Ksiądz, restaurator, prawnik i redaktor Janusz Karkoszka z Katowic, który w Bornem zaczął wydawać gazetę "Moreny". "Domy w części willowej kupowano za 60-80 tys. zł. Budynki w gorszym stanie szły po 12-14 tys. A kto miał wyrok, że należy mu się odszkodowanie za mienie zabużańskie, dostawał nieruchomości za darmo. Jesienią 1993 r. w Bornem mieszkało już ponad 300 rodzin" - pisała Anna Malinowska w "Dużym Formacie" w 2010 r. Na zdjęciu: Armia Radziecka przygotowuje się do opuszczenia jednostki w Bornem Sulinowie, 8 kwietnia 1991 r.

17 września 1993 r., Warszawa. Prezydent RP Lech Wałęsa i ambasador Rosji Jurij Kaszlew podczas uroczystości oficjalnego wycofania wojsk radzieckich z Polski.

1 czerwca 1990 r. Wojska radzieckie wycofują się z Białogardu.

Ostatni eszelon z żołnierzami opuścił Borne Sulinowo 9 października 1992 r. Potem opuszczone mury plądrowali przyjezdni. Po sowieckich czołgistach wkraczało Wojsko Polskie. Prawie jednocześnie nieruchomości przejmowała gmina. W przetargu można było kupić mieszkania, domy, całe bloki, sklepy, a nawet położone nad samym jeziorem Pile dawne kasyno oficerskie. Na zdjęciu: Armia Radziecka opuszcza Polskę, Borne Sulinowo, 8 kwietnia 1991 r.

W piątek 16 czerwca 1989 r. na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie odbyła się manifestacja pod hasłem: "Sowieci do domu". Kilkuosobową pikietę pod pomnikiem Kopernika milicja zatrzymała natychmiast po rozwinięciu transparentu i cała grupa przeniosła się na podest przed kościołem św. Krzyża. Milicja wyrwała kilka transparentów i zatrzymała kilkanaście osób, natomiast z grupy leciały co jakiś czas petardy i butelki z benzyną. Godzinny impas przerwała udana mediacja księdza, który zaproponował milicji oddalenie się, co pozwoliło demonstrantom spokojnie się rozejść. Gwarancji bezpieczeństwa, które dała milicja, nie dotrzymała SB, zatrzymując po demonstracji kilka osób i spisując reportera "Gazety Wyborczej".

28 listopada 1991 r. Dowódca Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej w Polsce Wiktor Dubynin (drugi z lewej) i ambasador Rosji w Polsce Jurij Kaszlew (drugi z prawej) w jednostce w Bornem Sulimowie.

30 maja 2003 r., Borne Sulinowo. Opuszczony teren jednostki wojskowej pozostawiony przez wojska radzieckie wycofujące się z Polski.

30 maja 2003 r., Borne Sulinowo. Poniemieckie kasyno oficerskie na terenie jednostki wojskowej po opuszczeniu Armii Radzieckiej.

- Zbudowaliśmy wszystko od zera, za nami była tylko przepaść. A dzisiaj? Dzisiaj wyprzedziliśmy niejedno miasto, niejeden ośrodek czy kurort - reklamował Borne Sulinowo Jan Chmielowski, właściciel pensjonatów i turystycznych atrakcji w Bornem Sulinowie. Stoisko Bornego Sulinowa robiło furorę na targach turystycznych Tour-Salon zorganizowanych w 2011 r. na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich. Damian Nowicki, dziennikarz "Gazety Wyborczej", pisał: "Przy ich stoisku zatrzymuje się więcej zwiedzających niż przy Krakowie czy Warszawie. Kiedyś w Bornem Sulinowie stacjonowały wojska radzieckie, po ich wyprowadzce miejsce wyglądało jak miasteczko duchów, dziś przyciąga płetwonurków, militarystów i amatorów sztuki survivalu. Co roku organizowane są zloty, na które przyjeżdża kilkutysięczna publiczność, a raz na dwa lata odbywają się tam europejskie zawody płetwonurków. Jednak największą popularnością cieszą się autentyczne obiekty wojskowe, które jeszcze 18 lat temu były w użytku".