World Press Photo. Oto najlepsze zdjęcia roku z całego świata

Yana z Hondurasu płacze, gdy jej matka Sandra Sanchez jest przeszukiwana przez agenta straży granicznej Stanów Zjednoczonych w McAllen, Texas, USA, 12 czerwca 2018 r.

W październiku i listopadzie 2018 r. tysiące uchodźców z Ameryki Środkowej dołączyło do karawany zmierzającej na granicę Stanów Zjednoczonych. Karawana, zorganizowana po kampanii w mediach społecznościowych, opuściła San Pedro Sula w Hondurasie 12 października 2018 r. Dołączyli do niej uchodźcy z Nikaragui, Salwadoru i Gwatemali stojący w obliczu represji politycznych, przemocy oraz życia w trudnych warunkach ekonomicznych. Według najnowszych badań ONZ na ten rodzaj ucieczki z miejsca zamieszkania zdecydowało się w ostatnim czasie blisko 7000 migrantów, w tym co najmniej 2300 dzieci. Warunki po drodze były wyczerpujące, ludzie szli około 30 km dziennie, często w temperaturach powyżej 30 stopni. Temat migrantów spotkał się z potępieniem ze strony prezydenta USA Donalda Trumpa, który podczas spotkań z obywatelami powtarzał wezwanie do twardej polityki imigracyjnej i budowy muru granicznego.

Organizowany od 1955 roku konkurs World Press Photo na najlepsze zdjęcia prasowe to jeden z najbardziej prestiżowych i popularnych konkursów fotograficznych na świecie. W tegorocznej, 62. już edycji wzięło udział 4738 fotografów ze 129 krajów, przysyłając 78 801 zdjęć. Dziś zostały ogłoszone nominacje do nagród, 11 kwietnia podczas uroczystej gali w Amsterdamie poznamy nazwiska zwycięzców poszczególnych kategorii. Jury wybrało 6 zdjęć, które będą się ubiegały o tę najważniejszą nagrodę, czyli tytuł Zdjęcia Roku, oraz trzy fotoreportaże, spośród których jeden otrzyma tytuł Fotoreportażu Roku. Jury nominowało także trzy pojedyncze zdjęcia i trzy fotoreportaże w każdej z ośmiu kategorii: problemy współczesne, wiadomości ogólne, środowisko, przyroda, projekty długoterminowe, portrety, aktualności i sport. 11 kwietnia poznamy również zwycięzców najlepszych materiałów multimedialnych oraz wideo.

Nominowani w konkursie World Press Photo 2019 to 43 fotografowie z 25 krajów: Australii, Belgii, Brazylii, Kanady, Czech, Egiptu, Francji, Niemiec, Węgier, Iranu, Włoch, Meksyku, Holandii, Norwegii, Filipin, Portugalii, Rosji, Republiki Południowej Afryki, Hiszpanii, Szwecji, Syrii, Turcji, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Wenezueli. Niestety w tym roku wśród nominowanych nie znalazł się żaden polski fotoreporter. Za to cieszy fakt, że 14 nominowanych autorów zdjęć to kobiety. W tegorocznej edycji konkursu fotograficznego World Press Photo Foundation wprowadziła nową nagrodę: Fotoreportaż Roku. Zdjęcia oceniało jury złożone z fotoedytorów, szefów agencji fotograficznych i działów foto największych dzienników i magazynów, kuratorów i fotoreporterów. Przewodniczą jury była Whitney C. Johnson, wieloletnia dyrektor fotografii m.in. w 'New Yorkerze' i 'National Geographic'. Autorzy  Zdjęcia Roku i Fotoreportażu Roku otrzymają nagrodę w wysokości 10 tysięcy euro.

Zdjęcie: Pomoc ofiarom domniemanego ataku gazowego we wschodniej Gucie. Al-Shifunieh, Syria, 25.02.2018.

Osierocone dzieci, nazywane Almajiri, to głównie nigeryjscy uchodźcy. Mieszkając w dorzeczu jeziora Czad, dorastają w cieniu ciągłej wojny. Bol, Czad.

Od czasu podpisania porozumienia pokojowego między kolumbijskim rządem a ruchem rebeliantów FARC w 2016 r. nastąpił wzrost liczby urodzeń wśród byłych partyzantek. Ciąża uważana była bowiem za niezgodną z życiem partyzanckim, a kobiety niejednokrotnie były zmuszane do aborcji. Yorladis jest w ciąży po raz szósty. Poprzednią ciążę udało jej się ukryć przed swoim dowódcą do szóstego miesiąca, bo nosiła luźne ubranie.

Mężczyzna próbuje zatrzymać fotoreporterów przed konsulatem Arabii Saudyjskiej w Stambule, do którego przybyli saudyjscy śledczy w związku z zaginięciem dziennikarza Jamala Khashoggiego. Khashoggi, który wszedł do budynku po potrzebne mu do ślubu dokumenty, nigdy z konsulatu nie wyszedł.

Petronella Chigumbura (30), członkini kobiecej jednostki na rzecz zwalczania kłusownictwa w Akashinga, przechodzi trening snajperski w rezerwacie przyrody Phundundu w Zimbabwe. Drużyna Akashinga, znana także jako The Brave Ones (ang. Dzielne), jest pierwszą kobiecą drużyną antykłusowniczą w Zimbabwe. Tylko w ubiegłym roku wojowniczki aresztowały 80 uzbrojonych kłusowników. 

W regionie Czadu trwa kryzys humanitarny o podłożu politycznym i środowiskowym. Afrykańskie jezioro Czad w ciągu ostatniego półwiecza straciło większość wody. W latach 60. było to ogromne jezioro, dzisiaj zajmuje mniej niż jedną dziesiątą pierwotnej powierzchni. Brak wody przyczynia się do konfliktu pomiędzy rolnikami a hodowcami bydła, a całą sytuację zaostrza działająca na tym terenie grupa dżihadystów Boko Haram. 

Po prawie czterech latach konfliktu w Jemenie co najmniej 8,4 miliona ludzi zagrożonych jest głodem, a 22 miliony - 75 proc. populacji - potrzebuje pomocy humanitarnej. W 2014 r. muzułmańscy rebelianci z Huti zajęli północne obszary kraju, zmuszając prezydenta Abd Rabbuh Mansour Hadiego do opuszczenia stolicy Jemenu. Konflikt nasilił się, gdy Arabia Saudyjska w koalicji z ośmioma innymi, głównie sunnickimi państwami arabskimi rozpoczęła zbrojną interwencję mającą na celu obalenie ruchu Huti i zwrócenie pełnej władzy nad krajem rządowi i prezydentowi. W 2018 r. wojna doprowadziła do tego, co ONZ określiło jako największy kryzys humanitarny na świecie.

Afgański uchodźca pociesza swojego towarzysza, czekając na transport przez wschodnią granicę Iranu, 27 lipca 2018 r.

Były amerykański żołnierz Ethan Hanson bierze kąpiel w swoim domu w Austin w stanie Minnesota w USA. Nie jest w stanie wejść pod prysznic. To efekt przemocy seksualnej, której doświadczył podczas służby wojskowej. Ostatnie dane Departamentu Obrony pokazują, że napady na tle seksualnym w wojsku rosną. Żołnierze rzadziej niż kobiety zgłaszają traumę seksualną, obawiając się stygmatyzacji.

Pura jeździ wokół swojej okolicy różowym kabrioletem z lat 50., podczas gdy mieszkańcy gromadzą się, by uczcić jej piętnaste urodziny. Quinceanera (piętnaście lat) to hucznie obchodzona uroczystość w części krajów latynoamerykańskich, która symbolizuje wejście dziewczyny w dorosłość i gotowość do małżeństwa. Dla Pury ten dzień był szczególnie ważny. Kilka lat wcześniej zdiagnozowano u niej guza mózgu, a według rokowań miała nie dożyć 13. roku życia. Hawana, Kuba.

25 maja 2018 r. Irlandczycy przegłosowali usunięcie ósmej poprawki z konstytucji przyjętej w 1983 r. Zrównywała ona prawa kobiet i płodów, co skutkowało tym, że aborcja była całkowicie zabroniona. Była nie tylko zakazana, ale i surowo karana - do 2013 r. za dokonanie aborcji i kobiecie, i lekarzowi groziło dożywocie. Po zmianach w 2013 r. - 14 lat więzienia. Jedynym wyjściem była wówczas tzw. turystyka aborcyjna. Organizacje kobiece szacują, że przez ostatnie cztery dekady do Anglii i Walii pojechało na zabieg co najmniej 170 tys. Irlandek. Za wykreśleniem poprawki z konstytucji zagłosowało ponad 66 proc. głosujących.

Od czasu podpisania porozumienia pokojowego między kolumbijskim rządem a ruchem rebeliantów FARC w 2016 r. nastąpił wzrost liczby urodzeń wśród byłych partyzantek. Ciąża uważana była bowiem za niezgodną z życiem partyzanckim, a kobiety były poddawane przymusowym aborcjom.

Od przedawkowania narkotyków i leków opartych na opioidach codziennie umiera w USA ponad 100 osób. Prezydent Donald Trump oznajmił, że epidemia uzależnienia od opioidów to 'kryzys zdrowia publicznego'. Ma on swoje źródło jeszcze w latach 90., kiedy firmy farmaceutyczne zapewniły lekarzy, że opioidowe leki przeciwbólowe nie uzależniają.

Dziecko, które zbiera materiały do recyklingu, leży na materacu otoczonym śmieciami unoszącymi się na rzece Pasig w Manili na Filipinach.

Ewakuowane konie przywiązane do słupa w czasie pożarów, jakie miały miejsce w 2018 r. w Kalifornii. Według Kalifornijskiego Departamentu Leśnictwa i Ochrony Pożarowej spłonęło dwa razy więcej terenów niż rok wcześniej. Taki stan to efekt pogarszających się zmian klimatycznych. Plaża Zuma w Malibu w Kalifornii, USA, 10 listopada.

Petronella Chigumbura (30), członkini kobiecej jednostki na rzecz zwalczania kłusownictwa w Akashinga, przechodzi trening snajperski w rezerwacie przyrody Phundundu w Zimbabwe. Drużyna Akashinga, znana także jako The Brave Ones (ang. Dzielne), jest pierwszą kobiecą drużyną antykłusowniczą w Zimbabwe. Tylko w ubiegłym roku wojowniczki aresztowały 80 uzbrojonych kłusowników.

Mennonici uprawiający soję w Campeche na półwyspie Jukatan w Meksyku mają rzekomo niekorzystnie wpływać na życie lokalnych pszczelarzy. Producenci miodu twierdzą, że wprowadzenie genetycznie zmodyfikowanej soi zagraża zdrowiu, zanieczyszcza uprawy i zmniejsza wartość rynkową miodu.

W regionie Czadu trwa kryzys humanitarny o podłożu politycznym i środowiskowym. Afrykańskie jezioro Czad w ciągu ostatniego półwiecza straciło większość wody. W latach 60. było to ogromne jezioro, dzisiaj zajmuje mniej niż jedną dziesiątą pierwotnej powierzchni. Brak wody przyczynia się do konfliktu pomiędzy rolnikami a hodowcami bydła, a całą sytuację zaostrza działająca na tym terenie grupa dżihadystów Boko Haram.

Fotograf Thomas P. Peschak zestawił zdjęcia archiwalne ze współczesnymi, ukazując zmiany, jakie zaszły na peruwiańskich wyspach bogatych niegdyś w tzw. guano. Guano to określenie ptasich odchodów, bogatych w azot, używanych głównie w XIX w. jako naturalny nawóz. Na początku XX w. wprowadzono nawóz sztuczny na bazie amoniaku. Zaprzestano wówczas zbioru guano, doprowadzając tym samym do gwałtownego spadku populacji ptaków morskich na wyspach. Obecnie jego zbiory w Peru odbywają się mniej więcej raz na dziesięć lat.

Mężczyzna próbuje zatrzymać fotoreporterów przed konsulatem Arabii Saudyjskiej w Stambule, do którego przybyli saudyjscy śledczy w związku z zaginięciem dziennikarza Jamala Khashoggiego. Khashoggi, który wszedł do budynku po potrzebne mu do ślubu dokumenty, nigdy z konsulatu nie wyszedł.

Prezydent USA Donald Trump prowadzi za rękę prezydenta Francji Emmanuela Macrona do Gabinetu Owalnego w Białym Domu, Waszyngton, USA, 24 kwietnia 2018 r.

Salon opuszczonego domu w San Miguel Los Lotes w Gwatemali pokryty popiołem po wybuchu najbardziej aktywnego wulkanu Ameryki Środkowej - Volcán de Fuego, 3 czerwca 2018 r.

Po prawie czterech latach konfliktu w Jemenie co najmniej 8,4 miliona ludzi zagrożonych jest głodem, a 22 miliony - 75 proc. populacji - potrzebuje pomocy humanitarnej. W 2014 r. muzułmańscy rebelianci z Huti zajęli północne obszary kraju, zmuszając prezydenta Abd Rabbuh Mansour Hadiego do opuszczenia stolicy Jemenu. Konflikt nasilił się, gdy Arabia Saudyjska w koalicji z ośmioma innymi, głównie sunnickimi państwami arabskimi rozpoczęła zbrojną interwencję mającą na celu obalenie ruchu Huti i zwrócenie pełnej władzy nad krajem rządowi i prezydentowi. W 2018 r. wojna doprowadziła do tego, co ONZ określiło jako największy kryzys humanitarny na świecie.

Joseph Kabila rządził Demokratyczną Republiką Konga od 18 lat. Przejął władzę po śmierci swojego ojca Laurenta. Laurent Desire-Kabila zdobył władzę w 1997 r. przy militarnym poparciu Rwandy, Ugandy i Burundi. W konflikcie zbrojnym, który trwał do 2003 r., zginęło 3-5,5 mln ludzi. W sierpniu ub.r. Joseph Kabila ogłosił, że nie będzie ubiegał się o reelekcję, i wsparł w walce wyborczej ministra policji Emmanuela Shadary'ego. Ostatecznie 30 grudnia 2018 r. wybory wygrał jednak Felix Tshisekedi, lider największej partii opozycyjnej, co na arenie międzynarodowej zostało uznane za pierwsze pokojowe przekazanie władzy w DRK od czasu uzyskania niepodległości w 1960 r. Wybory powinny się jednak odbyć już dwa lata temu.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) trwająca obecnie na wschodzie Demokratycznej Republiki Konga epidemia eboli jest już drugą co do wielkości w historii. Łącznie do początku grudnia odnotowano 426 przypadków zakażenia wirusem, z czego ponad 240 osób zmarło. Epicentrum epidemii znajduje się w miastach Beni i Butembo. Beni znajduje się także w środku strefy konfliktu, epidemia ma więc miejsce w rejonie pełnym ataków rebeliantów i nieprzewidywalnych ostrzałów.

Edukacja patriotyczna stanowi ważny element wielu programów młodzieżowych zarówno w Rosji, jak i w Stanach Zjednoczonych. W USA szczególne znaczenie ma w tym przypadku określenie 'America First', a podczas specjalnych obozów dzieci uczą się co znaczy być Amerykaninem. Wojskowo-patriotyczne obozy w Rosji wspierane są natomiast przez rząd. Prezydent Władimir Putin chce z ich uczestników stworzyć elitę nowej rosyjskiej armii.

Hugo Chávez, prezydent Wenezueli w latach 1999-2013, z ropy naftowej, głównego bogactwa Wenezueli, uczynił nie tylko niemal jedyne źródło dochodów państwa, ale i potężne narzędzie polityki wewnętrznej i zagranicznej. Jego następcą został Nicolás Maduro, za którego rządów ceny ropy naftowej uległy znacznemu spadkowi. Pokłosiem tych wydarzeń jest ogromny kryzys gospodarczy w państwie z hiperinflacją na czele, co sprawia, że ludność żyje w nieustającym napięciu.

W całym Meksyku ponad 37 tys. osób zostało uznanych jako zaginionych. Uważa się, że zdecydowana większość to ofiary przemocy, mającej swoje źródło w wojnie z kartelami narkotykowymi. Wojnę z kartelami rozpoczął dopiero wybrany w 2006 r. na prezydenta Meksyku Felipe Calderón. Skierował on do walki z kartelami wojsko, uzasadniając to m.in. tym, że dotychczas obarczona tym zadaniem policja jest zbyt podatna na korupcję. Fotograf, dokumentuje natomiast życie codzienne rodzin, które muszą sobie radzić z traumą po stracie swoich najbliższych

Flaming karaibski przymierza specjalne skarpetki, które mają mu pomóc w leczeniu ciężkich ran stóp. Flamingi mają bowiem bardzo wrażliwe stopy, przystosowane do chodzenia jedynie po miękkim podłożu. Fundashon Dier en Onderwijs Cariben, Curaçao.

Żebropławy to typ morskich planktonowych bezkręgowców. Gatunki żyjące w głębokich wodach mogą odbijać jasne kolory widoczne w mroku, chociaż zwykle pigmenty wchłaniające niebieskie światło czynią je niewidocznymi. Na zdjęciu: Leucothea multicornis, wody zatoki Alicante w Hiszpanii.

Tzw. żabie udka zbiera się na wiosnę, niekiedy odcina się je jeszcze, gdy zwierzę żyje. Mimo to każdego roku ich sprzedaż sięga ok. 40 mln dol. rocznie. Covasna, Karpaty Wschodnie, Rumunia.

Pumy, zwane także lwami górskimi mogą przetrwać w różnych warunkach, od pustyń i prerii po lasy i ośnieżone góry. Ten niezwykły drapieżnik najliczniej występuje na rozległych terenach Parku Narodowego Torres del Paine w Chile, choć spotkanie go graniczy z cudem.

Bob, uratowany karaibski flaming, żyje pośród ludzi na holenderskiej wyspie Curaçao. Bob został ciężko ranny, gdy wleciał w okno hotelowe. Opiekę nad nim przejęła Odette Doest, weterynarz, która prowadzi , specjalny ośrodek rehabilitacji dzikiej przyrody - Fundashon Dier en Onderwijs Cariben (DFOC).

Tysiącletnia tradycja sokolnictwa przechodzi dzisiaj światowy renesans, szczególnie dzięki krajom arabskim.

Jochen (71) i Mohamed (21) podczas spotkania w parku Tiergarten w Berlinie. Jochen zakochał się w Mohamedzie, który uprawia seks za pieniądze. Spotykają się od 19 miesięcy.

Fotografka Alyona Kochetkova, będąca w trakcie chemioterapaii po tym jak zdiagnozowano u niej raka, podczas codziennego posiłku.

Modelki Diarry Ndiaye, Ndeye Fatou Mbaye i Malezi Sakho w strojach zaprojektowanych przez Adama Parisa, w stolicy Senegalu, Dakar.

Na całym świecie osoby transpłciowe nadal narażone są na powszechne piętno społeczne i nadużycia. Starsze kobiety transpłciowe w północno-zachodniej części USA zostały sfotografowane w miejscach, gdzie przez dziesięciolecia ukrywały swoją kobiecą tożsamość. Dla wielu z nich pogodzenie się ze swoją płcią jest procesem i na pełną otwartość mogą sobie pozwolić jedynie prywatnie.

Seria portretów uczestniczek festiwalu Fallas de Valencia w hiszpańskiej Walencji, który odbywa się co roku w marcu podczas Święta Ognia.

Nigeria słynie z najwyższej ilości urodzeń bliźniąt na świecie, szczególnie wśród mieszkańców Yoruba na południowym zachodzie. Do niedawna bliźnięta w niektórych regionach uznawano za złe, stąd częste zabijanie ich przy narodzinach. W dzisiejszych czasach pojawienie się bliźniaków w rodzinie na ogół spotyka się z celebracją, a wielu uważa, że przynosi szczęście i bogactwo. W południowo-zachodniej miejscowości Igbo-Ora, zwanej 'Narodowym domem bliźniaków', podobno prawie każda rodzina ma przynajmniej jeden zestaw. W 2018 roku miasto gościło 'Festiwal bliźniaków', w którym wzięło udział ponad 2000 par.

Naomi Osaka podczas pojedynku z Simoną Halep z Rumunii na turnieju Australian Open w Margaret Court Arena, Melbourne, Australia, 22 stycznia 2018 r.

Mistrz olimpijski Claressa Shields (po prawej) i Hanna Gabriels w meczu bokserskim w Masonic Temple w Detroit w stanie Michigan, USA, 22 czerwca 2018 r.

Bokser Morin Ajambo trenuje w Katandze, dużej osadzie w slumsach w Kampali w Ugandzie, 24 marca.

W Iranie, gdzie piłka nożna jest najpopularniejszym sportem w kraju, kobiety kibice mają zakaz wchodzenia na stadiony piłkarskie. 1 marca 2018 r. prezydent FIFA Gianni Infanto spotkał się z prezydentem Iranu Hassanem Rouhanim, aby zająć się tą kwestią. Presja mediów społecznościowych i naciski Infanto spowodowały, że wybrane grupy kobiet otrzymały prawo do kibicowania na meczach międzynarodowych na stadionach Azadi i Takhti w Teheranie.

Zdenek Šafránek jest kapitanem drużyny parahokejowej w Czechach i uczestniczył w trzech igrzyskach paraolimpijskich. Porusza się na wózku inwalidzkim od czasu wypadku w pracy w warsztacie samochodowym w 2003 r. Reprezentuje także swój kraj w kolarstwie górskim i rowerze ręcznym, w latach 2017-18 był mistrzem Czech w paraboksie. Šafránek mieszka w mieście Pátek w Czechach ze swoim partnerem i trojgiem dzieci.

Kirkipinar to turecki turniej zapaśniczy, którego historia sięga ponad 660 lat. Odbywa się co roku przez trzy dni, zwykle w lipcu, w pobliżu Erdine, miasta w północno-zachodniej części kraju. Zapaśnicy posmarowani olejem, w skórzanych spodniach, walczą nawet przez kilka godzin na trawie. Zwycięzca otrzymuje tytuł wodza Pehlivana i pas wykonany z 1450 gramów złota.

Martwy Michael Nadayao leżący na ulicy, tuż po tym jak został zastrzelony przez niezidentyfikowanych mężczyzn na oczach żałobników w mieście Quezon, Metro Manila, Filipiny, 31 sierpnia 2018 r.

Yana z Hondurasu płacze, gdy jej matka Sandra Sanchez jest przeszukiwana przez agenta straży granicznej Stanów Zjednoczonych w McAllen, Texas, USA, 12 czerwca 2018 r.

Migranci z Ameryki Środkowej wspinają się na ogrodzenie graniczne między Meksykiem a Stanami Zjednoczonymi w pobliżu przejścia granicznego El Chaparral, Tijuana, Baja California, Meksyk, 25 listopada 2018 r.

Mieszkańcy wschodniej Ghuty pod Damaszkiem, jednej z ostatnich enklaw rebelii w toczącym się konflikcie w Syrii, do lutego 2018 r. byli przez pięć lat oblężeni przez siły rządowe. Podczas ostatniej ofensywy 25 lutego 2018 r. wschodnia Ghuta znalazła się pod ostrzałem rakietowym, była też bombardowana z powietrza (wioska Al-Shifunieh). Dane są trudne do zweryfikowania, ale Medecins Sans Frontieres (MSF) zgłosiło 4829 rannych i 1005 zabitych w okresie od 18 lutego do 3 marca 2018 r.

W październiku i listopadzie 2018 r. tysiące uchodźców z Ameryki Środkowej dołączyło do karawany zmierzającej na granicę Stanów Zjednoczonych. Karawana, zorganizowana po kampanii w mediach społecznościowych, opuściła San Pedro Sula w Hondurasie 12 października 2018 r. Dołączyli do niej uchodźcy z Nikaragui, Salwadoru i Gwatemali stojący w obliczu represji politycznych, przemocy oraz życia w trudnych warunkach ekonomicznych. Według najnowszych badań ONZ na ten rodzaj ucieczki z miejsca zamieszkania zdecydowało się w ostatnim czasie blisko 7000 migrantów, w tym co najmniej 2300 dzieci. Warunki po drodze były wyczerpujące, ludzie szli około 30 km dziennie, często w temperaturach powyżej 30 stopni. Temat migrantów spotkał się z potępieniem ze strony prezydenta USA Donalda Trumpa, który podczas spotkań z obywatelami powtarzał wezwanie do twardej polityki imigracyjnej i budowy muru granicznego.

Karetka pełna materiałów wybuchowych zabiła 103 osoby i raniła 235 w Kabulu, Afganistan, 27 stycznia 2018 r. Wybuch miał miejsce w porze lunchu w pobliżu ulicy Chicken Street, w centralnej dzielnicy handlowej popularnej wśród obcokrajowców, a także w pobliżu budynków rządowych i dyplomatycznych. Do ataku przyznali się talibowie, tłumacząc, że intensyfikują je w odwecie za zwiększone naloty na obszary znajdujące się pod ich kontrolą.