Dzieci i śmierć - te słowa do siebie nie pasują. Dziecko jest dla nas symbolem początku życia, śmierć oznacza jego koniec. W naszej kulturze to, w jaki sposób dzieci i młodzież myślą o śmierci, jest w dużej mierze przemilczane. Nie oznacza to jednak, że nie stykają się ze śmiercią, może przecież umrzeć np. ich dziadek, rodzic, brat, kolega, znajomy.
Chronić dziecko?
Dzieci mają takie same potrzeby, jak dorośli, mimo to często unikamy rozmawiania z nimi o śmierci. Może wynika to z przekonania, że bolesne doświadczenia, jeśli się o nich nie mówi, znikają? To, że chcemy chronić nasze dzieci, jest zrozumiałe, jednak na dłuższą metę okazuje się, że nie są nam za to wdzięczne, a nawet mogą mieć do nas żal, że zostały wykluczone i odizolowane.
Można na chwilę odsunąć temat śmierci i uczucia z nią związane, ale trzeba kiedyś do nich wrócić i je z dzieckiem "przepracować". Dzieci i młodzież też staną kiedyś w obliczu straty, a my, dorośli, powinniśmy pomóc im poradzić sobie z tą sytuacją.
Często dzieci zadają nam pytania, na które nie potrafimy odpowiedzieć. Jeśli tak jest w waszym przypadku, poproście kogoś o pomoc. Lekceważąc obowiązek udzielenia odpowiedzi na pytania, zostawiamy młodych ludzi sam na sam ze strachem przed śmiercią, ze stratą osoby, która ich kochała i którą oni darzyli uczuciem.
Dzieci bardzo dobrze potrafią radzić sobie w trudnych sytuacjach, ale pod warunkiem, że dorośli pomogą im je zrozumieć. Aby pomóc dzieciom w ich smutku, trzeba brać pod uwagę to, na jakim etapie rozwoju są, wiedzieć, jak (zależnie od wieku) zareagują.
Jak dziecko przeżywa żałobę po stracie
Dzieci przeżywają żałobę tak samo jak dorośli, pojawia się u nich cała gama uczuć i reakcji, np. przechodzą długie i intensywne okresy smutku. Dorośli mają jednak nad nimi przewagę, są dojrzali, natomiast w przypadku dzieci strata może zaburzyć ich rozwój, dlatego warto z nimi rozmawiać.
Na początek zapytajcie wasze dziecko, czy rozumie, co się stało, a potem odpowiedzcie na jego pytania prostym i zrozumiałym językiem. Przekażcie mu prawdę delikatnie, z miłością, i zapewnijcie wsparcie.
To, jak rozmawiacie z dzieckiem, powinno być dostosowane do jego wieku i możliwości poznawczych. Należy powiedzieć prawdę i nigdy nie wycofywać się z tego, co zostało już powiedziane. Dzieci rozumieją rzeczy dosłownie, dlatego należy być ostrożnym i uważnym podczas rozmowy z nimi.
Każde dziecko, które wie już, co znaczy kochać, jest wystarczająco dojrzałe, by przeżyć żałobę, ale nie potrafi jeszcze opisywać i wyrażać jej tak, jak dorośli.
Aby móc zapewnić dziecku właściwe wsparcie, powinniście sami zrozumieć własne emocje związane ze śmiercią bliskiej osoby.
Możecie umówić się z psychologiem, aby uzyskać wsparcie i dowiedzieć się, w jaki sposób najlepiej rozmawiać z dziećmi i jak pomóc im w tej trudnej chwili.
Rozmowa z dziećmi na temat pożegnania ze zmarłym i pogrzebu
Dla dzieci i młodych ludzi pożegnanie ze zmarłym może być bardzo ważne - wtedy dociera do nich, co się stało, mogą też wyrazić, co czują. Niektórym wydaje się, że widok zmarłego jest czymś strasznym, jednak pożegnanie jest chwilą, w której dajemy dziecku do zrozumienia, że jego uczucia też są ważne.
Nie trzeba jednak na siłę aranżować pożegnania, jeśli widzimy, że dziecko tego nie chce. Ważne, by dowiedzieć się, co jest tego przyczyną, i podczas rozmowy z nim, starać się rozwiać jego obawy i wątpliwości.
Jeśli dziecko spokrewnione ze zmarłym chce zobaczyć ciało, by się pożegnać, należy przygotować je psychicznie, opisać, gdzie się to odbędzie, i że zmarły będzie wyglądał inaczej niż za życia.
Najpierw do pomieszczenia, w którym leży zmarły, powinien wejść dorosły, by potem opowiedzieć dziecku, jakiego widoku może się spodziewać. Dziecko musi także wiedzieć, jak zareagowali dorośli w takiej sytuacji. Gdy zostanie uprzedzone, łatwiej mu będzie zrozumieć, co się dzieje.
Pożegnanie zmarłego i obecność na pogrzebie
Ważne, by dziecko było wśród osób, którym ufa i które zna, bo to zapewni mu poczucie bezpieczeństwa. O obecności małych dzieci na pogrzebie decydują rodzice. Niektórzy rodzice uważają, że dzieci nie powinny chodzić na pogrzeby (są to czasem opinie społeczne, uwarunkowane kulturowo czy regionalnie). Należy ten pogląd respektować, ale warto porozmawiać z rodzicami, wytłumaczyć im, że jeśli dziecko weźmie udział w takiej uroczystości, lepiej poradzi sobie z rozpaczą, być może łatwiej będzie mu zrozumieć, że na tym życie zmarłej osoby się kończy, że np. nie wyjechała na wakacje i nie należy oczekiwać jej powrotu.
Można poradzić dzieciom żeby:
- wzięły ze sobą coś, co będą mogły zostawić zmarłemu (rysunek, list, kwiatek, zabawkę);
- przy nagłej śmierci, jeśli nie było pożegnania, są sprawy, o których dzieci chciałyby zmarłemu powiedzieć, możemy zapytać je o to, traktując to jako ostatnią rozmowę ze zmarłym;
- możemy zachęcić dzieci do napisania listu do zmarłego.
Podczas pożegnania drobiazgi mają duże znaczenie:
- dziecko może się upierać, że kwiaty są źle położone, np. chce, by były bliżej głowy, by zmarły mógł je zobaczyć;
- gdy dzieci są małe, trzeba wziąć je na ręce, by mogły zobaczyć zmarłego, jeśli wyrażają taką chęć;
- dzieci, ale i dorośli, potrzebują dodatkowego przyzwolenia, by dotknąć zmarłego albo go przytulić;
-młodzi ludzie chcą nieraz zostać ze zmarłym sam na sam, lecz nie mają odwagi o to poprosić, można im to zaproponować;
-nie należy zmuszać małych dzieci do uczestniczenia w pogrzebie, starsze dzieci same powinny podjąć decyzję; jeśli się boją, porozmawiajmy o tym z nimi, dajmy im czas.
Dzieci, patrząc na zmarłego, chcą niekiedy obejrzeć wszystkie szczegóły. Szwy, rany czy zadrapania mogą wzbudzić ich zainteresowanie - będą chciały ich dotknąć. To naturalna i normalna reakcja, w ten sposób dziecko oswaja rzeczywistość.
W zależności od wieku dzieci, należy wyjaśnić im, że zmarły nie wróci do domu, nie dlatego jednak, że przestał kochać je lub innych członków rodziny. Dzieci potrzebują zapewnienia, że nie zrobiły nic złego i nie przyczyniły się do śmierci. Bardzo małe dzieci często "odreagowują", odtwarzając zdarzenia, w których brały udział, podczas zabawy. Mogą bawić się lalkami, zabawkami lub wspólnie z innymi dziećmi odtwarzać to, co widziały, słyszały lub czuły. To normalne zachowanie.
Przygotowania do pogrzebu
W zaakceptowaniu śmierci może pomóc dzieciom zaangażowanie ich w przygotowania do uroczystości pogrzebowej. Należy słuchać, jakie mają pomysły w kwestii wyboru muzyki, przemówień, ułożenia kwiatów. Większość dzieci chce uczestniczyć w przygotowaniach do pogrzebu, a niektóre także w samym pogrzebie. Chcą być blisko osób, które kochają i które kochały zmarłego. Mogą chcieć włożyć do trumny rysunki, listy, wierszyki, zabawki lub specjalne podarunki, zapisać własnoręcznie porządek ceremonii lub przeczytać coś na głos podczas pogrzebu.
Artykuł pochodzi z książki "Poradnik dla osób w żałobie" wydanej przez fundację NAGLE SAMI
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze