Skaza białkowa to potoczna nazwa atopowego zapalenia skóry, dermatozy zwykle związanej z nadwrażliwością alergiczną na pokarmy. U małych dzieci często czynnikiem etiologicznym choroby jest nadwrażliwość na alergeny: białka mleka krowiego, jaja, glutenu, rzadziej kakao.
Najlepszymi badaniami potwierdzającymi nadwrażliwość na pokarmy są testy eliminacji i prowokacji pokarmowej. Polegają one na wykluczeniu z diety pokarmów podejrzanych o wywoływanie objawów klinicznych, następnie na ponownym ich włączeniu do diety. Okres diety eliminacyjnej powinien trwać około 10-14 dni.
Występowanie objawów chorobowych w trakcie prowokacji i ich ustępowanie w okresie eliminacji potwierdza istnienie nadwrażliwości. Uczulający pokarm powinien zostać wyeliminowany z diety na około 6 miesięcy. Po tym czasie przeprowadza się kolejną prowokację pokarmową i w zależności od jej wyniku podejmuje się dalsze decyzje terapeutyczne.
Zdarza się, że alergia pokarmowa przebiega w mechanizmie natychmiastowym Występujące wówczas objawy mogą dotyczyć:
skóry (zmiany o charakterze bąbla pokrzywkowego),
oskrzeli (napadowy kaszel, świszczący, utrudniony oddech, uczucie duszności)
nosa (świąd, napady kichania, wodnista wydzielina),
górnych dróg oddechowych (kaszel, uczucie duszności wynikające z obrzęku krtani)
oczu (zaczerwienienie spojówek, łzawienie, świąd).
W najcięższych przypadkach może dojść do rozwoju ciężkiej anafilaksji z towarzyszącymi objawami ze strony układu krążenia (spadek ciśnienia krwi, początkowo przyspieszona akcja serca) prowadzącymi do zatrzymania pracy serca i zgonu.
W przypadku nadwrażliwości pokarmowej natychmiastowej (IgE-zależnej) prowokację uczulającym pokarmem, w związku z ryzykiem wystąpienia ciężkich zagrażających życiu objawów klinicznych, można przeprowadzić wyłącznie w warunkach szpitalnych.
Inne badania stosowane w diagnostyce alergii pokarmowej to punktowe testy skórne z alergenami pokarmowymi (komercyjnymi i natywnymi - świeże pokarmy), ocena stężenia swoistych przeciwciał IgE, ATP - płatkowe testy z pokarmami.
Wracając do zadanego pytania dotyczącego leczenia - jedynym leczeniem przyczynowym jest dieta eliminująca uczulające pokarmy. Leczenie objawowe polega na częstym natłuszczaniu skóry emolientami (preparaty sprzedawane w sprzedaży odręcznej, bez recepty).
W okresie zaostrzeń doraźnie stosuje się preparaty inhibitorów kalcyneuryny (protopic lub elidel) lub miejscowo glikokortykosteroidy. Świąd towarzyszący zmianom skórnym zmniejszają doustne preparaty antyhistaminowe.
Pokrewne tematy: www.alergie.mp.pl
Odpowiedziała dr n. med. Grażyna Durska
Zakład Medycyny Rodzinnej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Poradnia alergologiczna "Podgórna" w Szczecinie
Piśmiennictwo:
Bobrus-Chociej A., Kaczmarski M.: Tolerancja pokarmowa. Przegląd Pediatryczny 2010; 40: 63-67. Gruber Ch.: Rozwój choroby atopowej u niemowląt i dzieci. Medycyna po Dyplomie. Wydanie Specjalne. 2006; 08,06: 7-8. Kaczmarek J., Kuna P.: Alergia pokarmowa-narastający problem w praktyce lekarskiej. Terapia. Alergologia, 2010; XVIII, 4(237): 16-20. Kaczmarski M., Korotkiewicz-Kaczmarska E., Bobrus-Chociej A.: Aspekty epidemiologiczne, kliniczne i społeczne alergii pokarmowej. Przegląd Pediatryczny, 2009; 39: 126-138. Krogulska A., Wąsowska-Królikowska K.: Przydatność prób prowokacyjnych z pokarmami u dzieci z alergia na pokarmy. Alergologia Współczesna. 2007; 1(19): 4-7. Kurzawa R., Dworak-Szumlińska B., Milanowski J.: Zasady praktycznego postępowania leczniczego w atopowym zapaleniu skóry (AZS) u dzieci. Acta Pneumonologica et Pediatrica Allergologica Pediatria., 2007; 10: 3-4, 8-11. Majewski S.: Atopowe zapalenie skóry "astma skórna" czy tylko świąd? Alergia 2000; 3, 6. Nowak-Węgrzyn A. Alergia pokarmowa- epidemia XXI-ego wieku? Alergia, 2011: 3/49: 9-11. Stelmach I., Majak P., Jerzyńska J.: Alergia a nietolerancja pokarmowa. Terapia. Alergologia. 2009; 3,(222): 121-125. Szajewska H.: Testy prowokacji w rozpoznawaniu alergii na białka mleka krowiego u dzieci. Przegląd Pediatryczny. 1999; 29, 1: 11-16.
Odpowiedzi przygotowuje: Medycyna Praktyczna: lekarze pacjentom.