Pomimo ogromnego postępu medycznego, jaki dokonał się w dziedzinie psychiatrii, choroby psychiczne są nadal tematem tabu, a osoby, które doświadczyły choroby psychicznej, należą do grona najbardziej stygmatyzowanych grup społecznych. W efekcie powszechny obraz osób z zaburzeniami psychicznymi jest pod wieloma względami zniekształcony i utrwala negatywny stereotyp chorych. Do utrwalania stereotypowego myślenia o zaburzeniach psychicznych w dużej mierze przyczynia się język.
Eksperci podkreślają, że stygmatyzacja osób z zaburzeniami psychicznymi nie pozostaje bez wpływu na samopoczucie chorych i ich powrót do zdrowia, a także utrudnia realizację wielu istotnych celów życiowych, jak np. podejmowanie pracy czy nawiązywanie kontaktów międzyludzkich. Co więcej, negatywny obraz i sposób mówienia o chorych i chorobach psychicznych „podcina skrzydła”, sprzyjając izolacji społecznej i rezygnacji z marzeń i aspiracji.
Osobom dotkniętym zaburzeniami psychicznymi potrzebna jest nie tylko specjalistyczna pomoc, ale też edukacja społeczna, mająca na celu uwrażliwianie ludzi na problemy takich osób i pokazywanie ich jako pełnowartościowych członków społeczeństwa. Dlatego językoznawcy i psychiatrzy usiedli do stołu i opracowali Rekomendacje dotyczące języka niedyskryminującego osób z zaburzeniami psychicznymi.
Autorzy zwracają uwagę na zagrożenia, jakie związane są z obecnością w przestrzeni medialnej szkodliwych i deprecjonujących określeń (pseudo)psychiatrycznych m.in. wariat, świr, psychiatryk, psychotropy, a także wskazują przykładowe formy niestygmatyzujące osób z zaburzeniami psychicznymi, np. osoba z chorobą dwubiegunową /osoba z diagnozą depresji, szpital dla osób chorych psychicznie, leki na depresje.
Materiał Partnera Getty Images
„Słowa mogą podnosić na duchu, ale też ranić. Niektóre słowa mogą stygmatyzować, inne budzić lęk. Zdając sobie sprawę z tego, że język współtworzy interpretację zdarzeń, określa rozumienie emocji, a także sugeruje sposób myślenia i postępowania, apelujemy o wrażliwość na słowa. Wrażliwość na słowa to wrażliwość na ludzi” - mówi dr hab. Katarzyna Kłosińska, językoznawca, przewodnicząca Rady Języka Polskiego i współautorka rekomendacji.
W opracowaniu podjęto także kwestie medykalizacji języka i nadużywania słownictwa z dziedziny psychiatrii. Takie określenia stały się w ostatnich latach bardzo modne i są często używane w języku potocznym i w mediach w znaczeniach przenośnych, zwykle negatywnych (np. to, co się dzieje, to jest ustawodawcza i prawodawcza schizofrenia). „Nie bierze się pod uwagę tego, że powtarzanie takich wyrażeń jest odbierane przez chorych w kontekście ich osobistych losów i problemów, z którymi się zmagają. Jako wykorzystanie ważnych dla nich słów w sposób, który nie ma nic wspólnego z ich osobistym doświadczeniem. Przyczynia się do tego, że zaburzenia psychiczne, których nazwy wykorzystuje się w niemedycznych kontekstach, tracą swoje pierwotne wyjaśniające naturę problemu znaczenie, a zaczynają być używane jako narzędzia stygmatyzacji” - mówi dr Sławomir Murawiec, psychiatra, członek Zarządu Głównego i Rzecznik Prasowy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i współautor rekomendacji.
Walkę z krzywdzącymi stereotypami należy zacząć od zmiany języka i uwrażliwienia społeczeństwa na stygmatyzujące i błędne określenia w odniesieniu do osób z zaburzeniami psychicznymi. Temu służyć ma rozpoczynająca się właśnie kampania „Działania na rzecz godności człowieka, przeciwdziałania wykluczeniu to temat dla nas szczególnie ważny, zwłaszcza w obszarze zdrowia psychicznego, któremu poświęcamy uwagę od wielu lat. Dlatego też odpowiadamy na pilną według nas potrzebę, wynikającą z kwestii dyskryminacji chorych psychicznie poprzez stereotypowy i negatywnie nacechowany język w mediach, polityce czy reklamie - mówi Tomasz Skrzypczak, Dyrektor Zarządzający Janssen Polska - Język ma bowiem znaczenie wykraczające poza dosłowny przekaz, ma moc sprawczą. Procesy społeczne, zmiany w sposobie myślenia i przełamywanie tabu muszą zacząć się od słów. To właśnie od zmiany języka trzeba zacząć zmiany w mówieniu i myśleniu o zaburzeniach psychicznych”.
Kampania „Wrażliwi na słowa. Wrażliwi na ludzi” zainicjowana przez Fundację Hej Koniku, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, Radę Języka Polskiego oraz Janssen ma na celu uwrażliwienie społeczeństwa, a w szczególności mediów, osób publicznych, na temat nadużywania w negatywnym kontekście określeń związanych z chorymi i chorobami psychicznymi, a w konsekwencji ich stygmatyzację. Intencją jej organizatorów jest nagłośnienie problemu stygmatyzacji języka i zaangażowania liderów opinii do wsparcia zmian w tym obszarze.
Materiał Partnera WRAŻLIWI NA SŁOWA. WRAŻLIWI NA LUDZI
