Uroczysta gala – Finał projektu "Zaprojektowane po ludzku"
Od października 2018 r. w ramach akcji „Zaprojektowane po ludzku” promowaliśmy tych, którzy projektują tak, żeby w myśleniu o designie nie zgubić człowieka - pamiętając o jego potrzebach, zachowaniach, oczekiwaniach, marzeniach. Mówiliśmy o tych, którzy biorą pod uwagę nie tylko trendy społeczne i technologiczne ale wykorzystują też badania zwyczajów użytkowników i w ten sposób wprowadzają innowację na poziomie wartości. Zorganizowaliśmy konkurs skierowany do firm projektujących i produkujących wszystko, co tworzy DOM: meble, sprzęty, usługi i wiele innych rzeczy, których istnienia czasem nawet nie przeczuwamy. Podczas gali zwycięzcom konkursu wręczymy NAGRODY – będzie to specjalny znak jakości. O tym, kto ją dostanie, zdecyduje kapituła, złożona z wyjątkowych znawców tematu.
Zapraszamy na uroczystą galę, zwieńczającą pierwszą edycję akcji „Zaprojektowane po ludzku”
13 kwietnia, godz. 19.00-23.00, siedziba Agory, Czerska 8/10 Warszawa
W programie wieczoru:
- Panel dyskusyjny z udziałem wybitnych ekspertów z dziedziny designu i projektowania
- Ogłoszenie zwycięzców konkursu, wręczenie znaków jakości
- Występ artysty
- Bankiet
Organizator: Agora
Partner: Amica
Partner merytoryczny: School of Form
NATALIA MAZUR: Aż chciałoby się wejść w to zdjęcie.
ANNA CYMER: To Mikołów, osiedle Nad Jamną. Trochę jak średniowieczne miasteczko, trochę jak poprzemysłowe osiedle. Leży blisko centrum, ale nieco na uboczu. Robi surrealistyczne wrażenie w otoczeniu raczej nieciekawym: domy jednorodzinne, garaże, magazyny. Pełne zakamarków, placyków, schodków, wyłomów w murkach, gdzie można usiąść na ławce, labiryntów z żywopłotów. Nad Jamną to zupełnie wyjątkowa realizacja architekta Stanisława Niemczyka, który potem projektował już głównie kościoły.
Osiedle Nad Jamną, Mikołów Fot. Anna Cymer
Na nieco starsze osiedla, modernistyczne, wolałabym patrzeć z góry. Pisze pani o blokach wijących się wśród zieleni na kształt węży lub trójliści. Jakby tworzono je nie dla ludzi.
Pierwsze duże poodwilżowe osiedla mieszkaniowe były zaprojektowanie w przyjaznej ludziom skali. Z czasem nacisk, który państwo kładło na budownictwo mieszkaniowe, sprawił, że przestało ono być architekturą. Stało się budownictwem produkowanym przemysłowo. Osiedla z wielkiej płyty mogą się wydawać efektowne tylko na makiecie, ale był to wynik nie wizjonerskiego myślenia wielką skalą, tylko rezultat nieustannych negocjacji między architektami a systemem polityczno--ekonomicznym. Państwo miało monopol, narzucało normy. Architekci niewiele mogli zrobić: różnicowali bryły, wysokości, fakturę elewacji.
Na początku lat 80. gigantyczną rozbudowę mieszkaniową zatrzymał kryzys. Wtedy też państwo mocno poluzowało regulacje, zaczęły powstawać autorskie pracownie i zróżnicowane projekty.
Modernistyczne osiedla doczekały się licznych wielbicieli. Tymczasem postmodernizm z tymi stylizowanymi na zamki blokami chyba nadal nas śmieszy.
Trudno znaleźć drugie osiedle jak to w Mikołowie, ale w tym samym czasie powstało sporo innych stojących w rozkroku między modernizmem a postmodernizmem. Radogoszcz-Wschód w Łodzi to de facto jeszcze bloki jak z lat 70., ale jest tam plac otoczony budynkami z podcieniami, w których mieszczą się sklepy i punkty usługowe. Wprawdzie stał się dziś parkingiem, ale nie jest to wina architektów. W Murowanej Goślinie pod Poznaniem architekci też pamiętali, że człowiek lubi mieć swój ulubiony sklep, potrzebne są skwery, na których sąsiadka może poplotkować z sąsiadką.
Dziś na całym świecie żywa jest idea nowego urbanizmu, zgodnie z którą wraca się do tradycyjnego pojmowania przestrzeni miejskiej: z rynkiem, pierzejową zabudową i sklepami na parterach.
W Polsce reprezentantem tego nurtu jest Maciej Mycielski. Projektuje pod Katowicami osiedle Siewierz Jeziorna układem przypominające małe renesansowe miasteczko z placem targowym.
Zajrzyjmy do polskich mieszkań.
Między wielką płytą a współczesnością zbyt wiele się nie zmieniło. W latach 70. mieszkania były małe, bo trzeba było ich dużo zbudować. Teraz są małe, bo przeciętnego człowieka nie stać na duże mieszkanie. Różnice są drobne – np. współczesna łazienka jest większa od tej w PRL-owskim M2 z wielkiej płyty.
Sposób planowania i rozkład naszych dzisiejszych mieszkań są efektem procesów toczących się od ponad stu lat. To na początku XX w. nastąpiły największe zmiany sposobu myślenia o mieszkaniu. Rewolucja przemysłowa wywołała gigantyczny napływ ludzi do miast. W swoim XIX-wiecznym kształcie nie były one na to przygotowane. W eleganckich kamienicach mieszkań było mało, a zawilgocone, pozbawione bieżącej wody oficyny nie nadawały się do życia. Z drugiej strony burżuazja zaczęła trochę biednieć, nie zatrudniała już tyle służby, nianiek do dzieci, pokojówek i kucharek. Trzeba było wybudować nowe mieszkania, bardziej funkcjonalne, wygodniejsze.
W latach 20., w czasach najbardziej szczerego i awangardowego modernizmu, Helena i Szymon Syrkusowie z myślą o robotnikach zaprojektowali osiedle na Rakowcu. W środku mieściły się jedynie aneksy kuchenne i ubikacje, ale łazienki już nie, dlatego na osiedlu powstał dom społeczny, który był domem kultury z łazienką i pralnią. Czy przed wojną, czy po niej architektura mieszkaniowa była owocem mediacji między tym, co potrzebne, co chciałby architekt, a tym, co możliwe.
Później wiele tych mieszkań zostało połączonych. Piony w blokach już były, należało tylko przearanżować przestrzeń. Ale np. w blokach na warszawskim Kole prysznice zostały umieszczone w kuchniach 30-metrowych mieszkań i w niektórych z nich funkcjonuje to do dziś.
Znane nam dziś małe kuchnie zaprojektowały kobiety.
Współczesną kuchnię wymyśliła Margarete Schütte-Lihotzky, która była Austriaczką, ale pracowała w Niemczech jako architektka. To był okres międzywojenny, mężczyźni nie mieli pojęcia, co się robi w kuchni, i nie byliby w stanie jej zaprojektować. Schütte-Lihotzky opracowała model kuchni frankfurckiej, który stał się inspiracją dla innych projektantek. Każdy drobiazg, każda szufladka i szafka miały swoje miejsce. Architektka przeprowadziła analizę ruchów, które wykonuje się w kuchni, i na tej podstawie rozlokowała stacje robocze: blaty, kuchenkę, śmietnik, zlew, deskę do prasowania.
W Polsce autorką modelowej modernistycznej kuchni dla osiedla WSM na Żoliborzu była Barbara Brukalska. To była wnęka z oknem połączona z pokojem dziennym.
Kuchnie projektowała też Halina Skibniewska. Dla osiedla Sady Żoliborskie zaprojektowała nie tylko rozkład pokoi, ale również meble, które – niestety – pozostały prototypami. Skibniewska doskonale zdawała sobie sprawę z tego, że małe mieszkanie jest jedynym dostępnym dla człowieka w tamtych czasach. Wymyśliła je tak, by mogło być elastyczne i zmieniać się w czasie. Proponowała stawianie ścianek działowych, dzielenie przestrzeni regałami. Wielu ludzi na własną rękę wprowadzało w domach coś takiego. Dzielili jeden większy pokój na dwa mniejsze – pokój dzienny z sypialnią.
Sady Żoliborskie, 1967 r. Fot. PAP/Zbigniew Matuszewski
Moglibyśmy wrócić do tamtych rozwiązań, nadal przecież żyjemy w małych mieszkaniach.
W dzisiejszych mieszkaniach doskonałe zastosowanie miałyby meblościanki – ażurowe lekkie konstrukcje z mnóstwem miejsca do przechowywania. Nie mówię o ciężkich meblach na wysoki połysk, stawianych pod ścianą, ale pierwszych zestawach Kowalskich – z wyciąganym półkotapczanem, niezwykle praktycznym, pozwalającym funkcjonować rodzinie z dziećmi w niewielkim metrażu.
Mnie się podobają te małe kuchenne szufladki na mąkę, kaszę czy cukier montowane pod kuchennymi szafkami. Znajdziemy je zarówno w kuchni Schütte-Lihotzky, jak i u Skibniewskiej.
W tamtych czasach projektanci i architekci poświęcali dużo uwagi rozwiązaniom, które mogą uczynić życie wygodniejszym. To nie znaczy, że mieszkania były w pełni funkcjonalne. Moja kuchnia w kawalerce na Żoliborzu z lat 60. była doklejoną do pokoju, pozbawioną okna kiszką. Architekci wciąż jednak poszukiwali możliwości w ramach ograniczonych normatywów.
Łazienka w mieszkaniu moich dziadków, też z lat 60., miała dla poprawy wentylacji niewielkie okno wychodzące na kuchnię. Dziś właściciele mieszkań w deweloperce, by uchronić się przed pleśnią, także wykuwają otwory między łazienką a sąsiednim pomieszczeniem.
Można się śmiać z okna między łazienką a kuchnią, ale przecież miało ono funkcjonalne powody. Dziś mieszkania projektuje się po to, by je sprzedać, nie myśli się o tym, jak się tam będzie ludziom mieszkało. Mieszkania są małe, najpopularniejsze mają 38-45 m kw., ale to temat tabu – jakby ludzie wstydzili się przyznawać, że wpakowali się na lata w kredyt, by spłacić coś tak niewielkiego. Obserwując rynek mieszkaniowy i rynek wyposażenia wnętrz, mam wrażenie, że te oferty zupełnie się rozmijają.
Najbardziej „ludzkie” z PRL-owskich mieszkań to…?
Przede wszystkim w tamtych czasach architekci myśleli o mieszkaniu nie tylko jako o przestrzeni ograniczonej ścianami. Wiele uwagi poświęcali urbanistyce. Osiedle Tysiąclecia w Katowicach – z charakterystycznymi wieżowcami „kukurydzami” – do dziś uchodzi za doskonałe miejsce do życia. Teren był niezwykle trudny dla projektantów ze względu na szkody górnicze: górki, dołki, podmokłe tereny. Zdecydowali, że bloki będą duże, ale – coś za coś – tak oddalone od siebie, by mieszkańcy widzieli z okien głównie zieleń. Mieszkania są skromne, przeciętnie mają po 40-60 m kw., ale bardzo dobrze nasłonecznione. Architekci Henryk Buszko i Aleksander Franta przywiązywali dużą wagę do balkonów, są nawet o 1 m kw. większe, niż zezwalał normatyw.
Już Le Corbusier mówił, że człowiekowi do życia potrzebne jest słońce, przestrzeń i zieleń. Jeśli jesteśmy skazani na małe mieszkania, to niech chociaż osiedle będzie dobrze zaprojektowane.
Zachwyciło mnie kiedyś mieszkanie w Warszawie przy Szwoleżerów, wcale nie ogromne, ale z tak sprytnym układem, że miało okna na cztery strony.
To projekt Haliny Skibniewskiej, tej od Sadów Żoliborskich. Wyjątkowa architektka. Projektowała nawet mieszkania dostosowane do potrzeb niepełnosprawnych.
Doceniam też mieszkania w budynkach socrealistycznych. Miały wiele mebli przewidzianych już na etapie projektu: szafy wnękowe i pawlacze w korytarzu, szafki w kuchennych wnękach. Mieszkałam w socrealistycznym budynku przy pl. Hellera – w łazience było okno, a kuchnia miała spiżarnię.
Warszawa, 1977 r. Osiedle Szwoleżerów, przykład architektury powojennego modernizmu. Budowane
w latach 1972-74 według projektu architektki Haliny Skibniewskiej. W 1974 r. otrzymało tytuł Mistera Warszawy Fot. PAP/Jan Hausbrandt
Jakie będą mieszkania w przyszłości?
W tej sprawie sporo się dzieje. Po raz pierwszy od 30 lat pojawiła się refleksja, że państwo musi zacząć inwestować w mieszkania. W Warszawie trwa konkurs na nowoczesną metodę prefabrykacji.
W Poznaniu też powstaje osiedle z płyty.
Gdy pozbędziemy się urazów, znajdziemy w architekturze PRL-u sporo inspiracji. Może zaczną powstawać projekty bardziej dostępne ekonomicznie i funkcjonalne. Obawiam się, że nie będzie nas stać na to, by każdy żył w 70-metrowym mieszkaniu, ale powinno się zacząć poprawiać otoczenie.
Społeczeństwo się zmienia, znów chcemy mieć relacje z sąsiadami. I może wreszcie przestaniemy się grodzić.
Prysznic jeden na caly korytarz a walonki rower w korytarzu.
Moi bezdzietni znajomi ze średniej wielkości niemieckiego miasta (pół miliona mieszkańców) mają 4 pokoje.
Znajomi z dwójką dzieci w Berlinie - 5 pokojów.
Porozmawiajmy sobie teraz o przeludnieniu mieszkań. Według kryteriów UE dzieci różnej płci, powyżej 12 lat powinny mieć oddzielne sypialnie. Tak więc jeśli mamy syna i córkę to potrzebujemy trzech sypialni - co biorąc pod uwagę, że prawie zawsze mamy salon z kuchnią wymusza na nas kupienie mieszkania "czteropokojowego" (3 sypialnie + salon z aneksem).
W Polsce wskaźnik przeludnienia mieszkań wynosi ok. 40%. Dramat.
Ciekawie się czyta komentarz kogoś tak oderwanego od rzeczywistości...
dobrodziejstwo? czy mniejsze zło!
chodzi o to, ze można góra wrzucić potrzebującemu rolke papieru toaletowego..
Na utrzymanie domu jednorodzinnego jeszcze mniej, a jak wybudowany w nowoczesnych technologiach, gdzie nie trzeba ogrzewać domu, ewentualnie zużywać małe ilości energii elektrycznej, to wyjdzie jedna któraś podanych sum wyżej.
Tak, ale kiedy w bloku psuje się rura, dach, schody, albo zalało piwnice, wystarczy zadzwonić do administracji i poprosić o naprawę. W domu zostajesz z kosztem naprawy dachu za 60 000 (autentyczna historia) sam. 60k to 10 lat płacenia czynszu 500zl.
Przy zakupie/budowie domu trzeba było nie żałować około 10m? wody aby sprawdzić czy nie przecieka. Chciałeś zaoszczędzić 150 zł to płać i płacz.
Taaa... Bo wszystko da się przewidzieć i nigdy żaden fachowiec nie popełnia błędu...
Co prawda wtedy wzorem i liderem w temacie budownictwa społecznego była rzesza, ale Polska też się starała ogromne zacofanie nadrobić.
jest fantastyczne wydawnictwo z lat 1931-38 "Dom osiedle mieszkanie", które porusza kwestie urbanistyczne, designerskie, społeczne.
Minęło 90 lat, a idee ANI O TROCHĘ się nie zestarzały.
A przy okazji jakże miło przeczytać jak "ubikacją" nazywane jest każde pomieszczenie w domu :D
Można poobserwować jak rodziły się wspołczesne meble i wnętrza, gdzie nastąpił postęp a gdze regres.
A przy okazji uśmiechnąć się na widok rozwiązywania problemów w stylu "jak wygospodarować pomieszczenie dla służącej w mały mieszkaniu"(w latach 30 sporo mieszkań w formacie robotniczym trafiło do zamożniejszej inteligencji).
Ale pani popłynęła... Jakby w latach 70. w tym biednym kraju było kogoś stać na duże mieszkanie...
"Różnice są drobne ? np. współczesna łazienka jest większa od tej w PRL-owskim M2 z wielkiej płyty."
Pani autorka chyba nigdy nie była we współcześnie wybudowanym bloku, jeśli nie dostrzega różnicy w standardzie wykonania.
Ponadto pani autorka zapomina, że takie Sady Żoliborskie to raczej wyjątek, a nie standardowe prlowskie blokowisko i nie można przez jego pryzmat oceniać całej prlowkiej urbanistyki. A ta, niestety, w wielu przypadkach, zwłaszcza późniejszych, zniszczyła polskie miasta. To m.in. przez rozwleczone do granic możliwości blokowiska tak wygodnie jest poruszać się dziś po miastach samochodem.
Droga osobo!
W PRL nie było problemu "stać, czy nie stac" na mieszkanie!
Po pierwsze kwaterunkowe i zakladowe byly zupelnie za darmo, a i czynsz był groszowy.
Wkład na mieszkanie spółdzielcze to było 10% nominalnej wartosci urzędowej (i tak wiele nizszej niz na mikroskopijnym rynku wtórnym dostępnym na ogół dla powracajacych z Zachodu).
Owe 10% można było miec z kasy zapomogowo pozyczkowej zupelnie nieoprocentowane.
Pozostale 90% nie było dlugiem lokatora, a Spółdzielni i było rozlożone na 40 lat z ZEROWYM oprocentowaniem.
Problemem bylo DOCZEKAĆ się na mieszkanie. Musiały byc małe by było ich jak najwięcej.
Mówiąc inaczej. Gdyby na tych warunkach jakie opisałem budowano mieszkanie o metrazu DWA RAZY większym (i nie trzeba by było znacznie dluzej czekac) to PRAWIE WSZYSCY PISALI BY SIĘ NA TAKIE MIESZKANIA.
Powiedzenie, ze na większe mieszkania nie było stać INDYWIDUALNYCH lokatorów, to TOTALNA BZDURA.
Nie stac było PANSTWA jako takiego. I to jest chyba oczywiste.
Hasło o tym, że nie było stać jest kompletna bzdura.
O wielkości mieszkania nie decydował status materialny.
Były normy, które mówiły o tym, jaki metraż się należy.
Np.moi rodzice, ja i brat, przez kilkanaście lat komuny, mieszkaliśmy w 70-metrowym mieszkaniu. Ale w momencie, gdy dostawalismy na nie przydział, "rodzinę" tworzylismy z trzecim pokoleniem - dziadkami. Na dodatek mama wykonywała zawód, który dawal jej prawo do jakichś dodatkowych metrów. To sprawiło, że rodzice "dostali" czteropokojowe mieszkanie. Gdyby nie to, mogliby liczyć co najwyżej na 2 pokoje.
Mowa o osiedlu Zielone Wzgórza, zbudowanym pomiędzy Murowaną a Bolechowem, na potrzeby pracowników fabryki Cegielskiego w Bolechowie. Tej samej gdzie obecnie mieści się zakład Solarisa.
Osiedle zaczęto budować w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych i faktycznie, mimo ograniczonych możliwości technologicznych, zawsze miało w sobie "to coś", co pozytywnie odróżniało je od innych realizacji z tego siermiężnego okresu.
h t t p s : / / goo . gl/maps/PFvbmAmNxcL2
h t t p s : / / goo . gl/maps/cnv6y1TrrJK2
h t t p s : / / goo . gl/maps/VKZD5Dr5WEK2
Zmienił się...
40 lat temu nie zaglądało się sąsiadom w okna (za komuny, do sąsiedniego bloku miałam 30 metrów, teraz budują mi kolejny blok o kilka metrów od balkonu). Akustyka budynków też gorsza...