Ten artykuł czytasz w ramach bezpłatnego limitu

Kobiety zyskały możliwość głosowania. Prawo międzynarodowe miała egzekwować Liga Narodów. W narodach pozaeuropejskich obudziła się nadzieja na koniec kolonializmu.

Jednakże wszystkie strony, ci wygrani i przegrani, nowe i stare państwa narodowe, zaprzepaściły szansę na utrzymanie stałego pokoju – w Europie i na całym świecie. Dwa dziesięciolecia później, wraz z atakiem Niemiec na Polskę, rozpoczyna się następny poważny konflikt, wyróżniający się jeszcze większym spustoszeniem, większą liczbą ofiar i niewyobrażalnymi zbrodniami.

Po II wojnie światowej Europa Zachodnia uzyskała dzięki sojuszowi transatlantyckiemu czas na stabilny i spokojny rozwój, a wraz z procesem integracji europejskiej stworzyła projekt pokoju i dobrobytu, który wziął się ze strachu przed nieodległą jeszcze wtedy przeszłością. Jednakże dzisiaj, prawie 30 lat po załamaniu się komunistycznych dyktatur i zjednoczeniu kontynentu, demokracja, integracja europejska, a także pokój są znowu w niebezpieczeństwie. Niejedno z obecnych napięć i kryzysów przypomina problemy, które miały zostać zlikwidowane przez układy pokojowe po 1918. Konflikty, które zostały nierozstrzygnięte w tamtym czasie, stają się dzisiaj znów niepokojąco aktualne. Jak trafnie sformułował w 1993 roku szwajcarski historyk i dyplomata Paul Widmer, Europa poniekąd poradziła sobie ze skutkami II wojny światowej, ale czy nie zmaga się wciąż ze skutkami pierwszej?

Rosji Putina trudno zaakceptować niezależność Ukrainy, która po raz pierwszy została ogłoszona w 1917 roku, i tym bardziej jej drogę ku Zachodowi. To samo tyczy się Gruzji i krajów bałtyckich, które także po I wojnie światowej stały się niezależne. System międzynarodowy, który ukształtował się na Bliskim i Środkowym Wschodzie po roku 1918, okazuje się niestabilny. Turcja cierpi dziś bardziej niż kiedykolwiek na ból fantomowy w związku ze spadkiem znaczenia Imperium Osmańskiego. W dzisiejszych czasach ludzkość ponownie żyje w świecie wielobiegunowym, niestabilnym, targanym kryzysami – podobnie jak po 1918 roku.

W nadchodzącym roku wszystkie te problemy zyskają na aktualności. Wiele krajów europejskich świętuje stulecie własnej niepodległości lub własnego zwycięstwa. Inne przypominają sobie o swoich klęskach i ich skutkach. Na Wschodzie i Zachodzie coraz większe poparcie zyskują ruchy populistyczne, które w sceptyczny sposób podchodzą do idei demokracji parlamentarnej i integracji europejskiej. Ten stan rzeczy grozi nową falą nacjonalizmu. Czy uda się mimo wszystko kultywować pamięć o końcu I wojny światowej z nowej europejskiej perspektywy?

W tym przypadku chodzi o więcej niż o przypominanie ofiar i potwornych skutków wojny. Należy wyraźnie podkreślić znaczenie dla Europy i świata idei pokoju, uniwersalnego prawa międzynarodowego oraz rządów prawa i demokracji. Pierwsza próba urzeczywistnienia tych wartości po 1918 roku nie powiodła się. Po 1945 roku, wraz z założeniem Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz uchwaleniem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, podjęta została druga próba. Dała ona jednak pożytek tylko zachodniej części Europy. Po zakończeniu zimnej wojny wydawało się, że te fundamentalne wartości zostały w końcu na dobre ukonstytuowane. Jednak dzisiaj są one znowu niemalże wszędzie atakowane. Stulecie zakończenia I wojny światowej oraz wszelkich podjętych po 1918 starań, by ustanowić nowy ład i pokój na świecie, to odpowiedni moment, by zjednoczyć się pod znakiem wspólnych wartości, jakimi są prawa człowieka, wolność słowa, praworządność i przestrzeganie prawa międzynarodowego.

Do tego nawołujemy!

Niżej podpisani


Inicjatorzy:
Markus Meckel, polityk, Berlin
Etienne Francois, historyk, Berlin
Bettina Greiner, historyczka, Berlin
Oliver Janz, historyk, Berlin
Sven Felix Kellerhoff, publicysta, Berlin
Martin Lengemann, fotograf, Berlin
Gorch Pieken, historyk, Poczdam
Stefan Troebst, historyk, Leipzig

Austria
Erhard Busek, polityk, Wiedeń
Christa Hämmerle, historyczka, Wiedeń
Stefan Karner, historyk, Graz
Helmut Konrad, historyk, Graz
Hannes Leidinger, historyk, Wiedeń
Verena Moritz, historyczka, Wiedeń
Dieter Pohl, historyk, Klagenfurt
Oliver Rathkob, historyk, Wiedeń
Manfried Rauchensteiner, historyk, Wiedeń
Arnold Suppan, historyk, Wiedeń

Belgia
Simon Louagie, Educational Manager, Mesen
Valerie Rosoux, historyk, Louvain la Neuve
Nicholas Whyte, politolog, Brüssel

Czechy
Ondrej Matejka, historyk, Praga
Blanka Mouralová, politolożka, Praga
Petr Pithart, polityk, Praga
Vladimir Spidla, polityk, Praga
Matej Spurny, historyk, Praga
Oldrich Tuma , historyk, Praga

Finlandia
Bo Strath, historyk, Helsinki

Francja
Corine Defrance, historyczka, Paryż
Ferry Jean-Marc, historyk, Nantes
Mascha Join-Lambert, Aktivistin, Chambéry
Elise Julien, historyczka, Lille
Sandrine Kott, historyczka, Genewa
Pierre Monnet; historyk, Frankfurt nad Menem
Nicolas Offenstadt, historyk, Paryż
Ulrich Pfeil, historyk, Metz
Jakob Vogel, historyk, Paryż

Hiszpania
Jesús Izquierdo, historyk, Madryt
Faraldo Jarillo Jose Maria, historyk, Madryt
Ludger Mees, historyk, Leioa
Ana Ruiz, literaturoznawca, Madryt
Carlos Collado Seidel, historyk, Marburg

Holandia
Jan Marinus Wiersma, polityk, Amsterdam

Irlandia
Robert Gerwarth, historyk, Dublin
Alan Kramer, historyk, Dublin

Litwa
Alvydas Nikžentaitis, historyk, Wilno

Łotwa
Valters Nollendorfs, historyk, Ryga

Niemcy
Marieluise Beck, polityk, Berlin
Sarah-Maria Brech, dziennikarka, Berlin
Marie-Janine Calic, historyczka, München
Markus Dröge, biskup, Berlin
Michael Epkenhans, historyk, Poczdam
Bernd Faulenbach, historyk, Bochum
Katja Fischer, artystka, Berlin
Ralf Fücks, publicysta, Berlin
Gerhard Gnauck, dziennikarz, Warszawa
Bernd Greiner, historyk, Berlin-Hamburg
Thomas Hennig, dyrygent, Berlin
Gerhard Hirschfeld, historyk, Stuttgart
Anna Kaminsky, historyczka, Berlin
Basil Kerski, publicysta, Gdańsk
Axel Klausmeier, historyk, Berlin
Jürgen Kocka, historyk, Berlin
Hartmut Koschyk, polityk, Goldkronach
Gerd Krumeich, historyk, Düsseldorf
Norbert Lammert, polityk, Berlin
Jörn Leonhard, historyk, Freiburg
Wilfried Loth, historyk, Duisburg-Essen
Ulrich Mählert, historyk, Berlin
Maria Menzel, filmowiec, Berlin
Gabriele Metzler, historyczka, Berlin
Andreas Nachama, publicysta, rabin, Berlin
Sönke Neitzel, historyk, Poczdam
Cornelius Ochmann, politolog, Warszawa
Joachim von Puttkamer, historyk, Jena
Nikolaus Schneider, teolog, Berlin
Klaus-Heinrich Standke, były dyplomata, Berlin/Cabourg
Matthias Weber, historyk, Oldenburg
Dorothee Wierling, historyczka, Hamburg
Manfred Wilke, historyk, Berlin
Heinrich August Winkler, historyk, Berlin
Andreas Wirsching, historyk, Monachium

Polska
Włodzimierz Borodziej, historyk, Warszawa
Maciej Górny, historyk, Jena-Warszawa
Adam Krzemiński, publicysta, Warszawa
Jacek Kucharczyk, politolog, Warszawa
Aleksander Kwaśniewski, były prezydent RP Warszawa
Agnieszka Lada, politolożka, Warszawa
Paweł Machcewicz, historyk, Warszawa
Piotr Madajczyk, historyk, Warszawa
Adam Michnik, publicysta, Warszawa
Adam Daniel Rotfeld, polityk, Warszawa
Krzysztof Ruchniewicz, historyk, Wrocław
Marek Siwiec, polityk, Kijów
Krzysztof Stanowski, działacz społeczny, Lublin
Dariusz Stola, historyk, Warszawa
Robert Traba, historyk, Berlin

Rosja
Irina Schwerbakowa, historyczka, Moskwa

Rumunia
Lucian Boia, historyk, Bukareszt

Słowacja
Dušan Kovác, historyk, Bratysława
Juraj Stern, ekonomista, Bratysława
Zuzana Sternova, wykładowca politechniki, Bratysława

Szwecja
Peter Englund, historyk, sekretarz Akademii Szwedzkiej (Komitet Noblowski) , Sztokholm

Ukraina
Oksana Holovko-Havryševa, prawnik międzynarodowy, Kijów
Oksana Sabuschko, pisarz , Kijów

USA
James D. Bindenagel, dyplomata, wykładowca akademicki, Bonn
Jackson Janes, analityk, Waszyngton
Konrad Jarausch, historyk, Chapel Hill
Hope Harrison, historyczka, Waszyngton
Norman M. Naimark, historyk, Stanford
Jay Winter, historyk, New Haven

Węgry
Ballasz Peter, polityk, Budapeszt
Dalos György, pisarz, Berlin
Gyarmati István, dyplomata, Budapeszt
Hegedüs István, Budapeszt-Bruksela
Jeszenszky Géza, historyk, Budapeszt
Pók Attila, historyk, Budapeszt
Ungváry Krisztián, historyk, Budapeszt

Wielka Brytania
Timothy Garton Ash, historyk, Oksford
Mary Fulbrook, historyczka, Londyn
Elizabeth Harvey, historyczka, Nottingham
Thomas Kielinger, publicysta, Londyn
Christine Reh, politolożka, Londyn
Nick Roberts, przedsiębiorca, Londyn
Albert Weale, politolog, Londyn

Włochy
Guido Franzinetti, historyk, Vercelli
Oswald Ueberegger, historyk, Bozen

Czytaj ten tekst i setki innych dzięki prenumeracie

Wybierz prenumeratę, by czytać to, co Cię ciekawi

Wyborcza.pl to zawsze sprawdzone informacje, szczere wywiady, zaskakujące reportaże i porady ekspertów w sprawach, którymi żyjemy na co dzień. Do tego magazyny o książkach, historii i teksty z mediów europejskich. Zrezygnować możesz w każdej chwili.

Skorzystaj