Cywilizacja ludzka od swojego zarania jest uzależniona od elementów dostarczanych przez procesy zachodzące w naturalnych ekosystemach. Nadal nie jesteśmy w stanie bez wielu z nich funkcjonować efektywnie, choćby dlatego, że gwarantują przebieg niezbędnych do życia na Ziemi cykli: hydrologicznego, węgla, azotu czy fosforu. Potrzebujemy tlenu, stałych dostaw świeżej wody, usuwania z przestrzeni, w której żyjemy, dwutlenku węgla i wielu szkodliwych dla nas zanieczyszczeń oraz czynników fizycznych, na przykład promieniowania ultrafioletowego, zatrzymywanego przez stratosferyczny ozon. Nie jesteśmy w stanie przetrwać bez roślinności produkującej tlen, retencjonującej wodę w krajobrazie, oczyszczającej i nawilżającej miejskie powietrze, rozbudowanych sieci pokarmowych (patrz: biocenoza w części 3. tej lekcji) ograniczających zagęszczenie szkodzących nam pasożytów i szkodników upraw, wreszcie, wbrew intuicji wielu nam współczesnych, potrzebujemy naturalnej przyrody dla zdrowia i komfortu życia.
Znaczenie przyrody dla człowieka najłatwiej wycenić, patrząc na straty, jakie ponosi gospodarka z powodu antropogenicznych przekształceń ekosystemów (także tych powodowanych pośrednio zmianą klimatu). Koszty takich przekształceń są często oczywiste. Dla przykładu niszczenie lasów namorzynowych likwiduje unikalną barierę ochraniającą brzeg i ludzkie siedziby przed ekspansją morza podczas burz i huraganów. Ma to szczególne znaczenie wobec nasilenia się gwałtownych zjawisk atmosferycznych spowodowanych zmianą klimatu. Wiele właśnie zanikających, bogatych przyrodniczo ekosystemów stanowiło podstawę funkcjonowania lokalnych społeczności i źródło licznych usług ekosystemowych dla społeczności zewnętrznych. Dla przykładu gospodarcze straty spowodowane obumarciem samych raf koralowych zostały wycenione na co najmniej 1 bilion dol.
Globalny ekosystem to skomplikowana sieć złożonych zależności pomiędzy ożywionymi i nieożywionymi elementami przyrody. Każda ingerencja w jego elementy rodzi wiele trudno przewidywalnych skutków, także tych dotyczących systemu klimatycznego. Spowodowane przez zmianę klimatu susze przyspieszają erozję i jałowienie gleb oraz degradację torfowisk. Powoduje to nie tylko zwiększenie zasięgu suszy (sprzężenie zwrotne), ale także uwalnianie dużych ilości dwutlenku węgla, co przyspiesza ocieplanie się klimatu (kolejne sprzężenie zwrotne).
Stopień skomplikowania ekosystemu powoduje, że często trudno dostrzec wpływ ingerencji w ekosystem na klimat. Na przykład, czy przełowienie ryb może prowadzić do ocieplenia? W ostatnich latach poszerzyła się ona o kolejnych aktorów i kolejne fakty. Dzięki trwającym wiele lat wysiłkom gatunek ten powrócił na wybrzeża Pacyfiku i podwodne lasy zaczęły się odradzać. Wkrótce jednak liczebność wydr znów zaczęła gwałtownie spadać. Okazało się, że zaczęły polować na nie orki zmuszone do zmiany diety na skutek zniknięcia ich tradycyjnych ofiar: lwów morskich i fok. Za ograniczenie liczebności tych ostatnich odpowiada najprawdopodobniej przełowienie populacji ryb północnego Pacyfiku, stanowiących ich z kolei pokarm. Tak więc przełowienie ryb na Pacyfiku może doprowadzić do ponownego ustępowania podwodnych lasów wodorostowych, czyli zaprzestania wiązania przez nie dwutlenku węgla. Jak podają ostatnie badania, tworzony w oparciu o nie ekosystem może wiązać rocznie od 13 do 43 milionów ton dwutlenku węgla. Przemysłowe połowy ryb mogą więc mieć przełożenie na globalne ocieplenie większe niż to wynikające bezpośrednio z uwalniania dwutlenku węgla zdeponowanego w biomasie znikających w zastraszającym tempie ławic.
Materiały pochodzą z książki "Klimatyczne ABC" Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. Redakcja naukowa: Magdalena Budziszewska, Aleksandra Kardaś, Zbigniew Bohdanowicz. Więcej materiałów na stronie: https://klimatyczneabc.uw.edu.pl/
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze