Jerzy Owsiak: Najgorsze będzie zobojętnienie. Znowu uchodźcy, znowu kogoś znaleźli w lesie

Anita Karwowska: Wracasz znad granicy polsko-białoruskiej. Z jakimi refleksjami?

Jerzy Owsiak, szef WOŚP: Poprosiłem, byśmy poczekali z rozmową dziesięć minut, abym mógł w samochodzie trochę się ogrzać. Spotkaliśmy się w Michałowie z burmistrzem, organizacjami, które tu działają, i zorganizowaliśmy konferencję prasową na dworze. Wszystko zajęło pięć godzin, a zdążyliśmy w tym czasie mocno zmarznąć. Mówię o tym, ponieważ wracam z refleksją o cierpieniu błąkających się w tym czasie w lasach migrantach, których nie chce ani Polska, ani Białoruś. Oni - osoby w różnym wieku i stanie zdrowia - są bez dachu nad głową dniami i nocami, a temperatura jest coraz niższa.

Co obecność WOŚP w Michałowie może zmienić w tej coraz trudniejszej sytuacji?

- Burmistrz Michałowa opowiadał nam, że w tej miejscowości przed wojną jak w "Księgach Jakubowych" obok siebie żyli Polacy, Żydzi, Białorusini i Niemcy. Dziś mieszkańcy Michałowa też są otwarci na drugiego człowieka i nie chcą przyglądać się bezczynnie dramatom, które dzieją się w ich sąsiedztwie.

Nasz punkt humanitarny zaprosił do współpracy PCK i RPO. Ma być zapleczem sprzętowym dla medyków i osób prywatnych, które przyjeżdżają na granicę pomagać. Znajdą tam m.in. opatrunki, karimaty, koce termiczne.

W piątek był z nami w Michałowie rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek i jego zastępczyni Hanna Machińska. Na naszą wspólną konferencję przyjechało wiele redakcji, była też TV Republika i TVP Info. Mówię o tym, bo obecność tego tematu w mediach - również tych rządowych - jest dziś bardzo istotna.

Bo chociaż dzieją się tu rzeczy dramatyczne, to po trzech miesiącach temat nie skupia już należnej mu uwagi Polaków. Jak zwykle teraz - jedna informacja w oka mgnieniu przykrywa poprzednią i umyka nam to, co najważniejsze.

Boję się tego spowszednienia ludzkiego cierpienia. Najgorsze, co może być, to myślenie: znowu uchodźcy, znowu przeszli, znowu aktywiści znaleźli jakąś rodzinę w lasach na Podlasiu. Informacja o każdej kolejnej śmierci wzburza tylko na moment, szybko przechodzimy do porządku dziennego.

Da się to odwrócić?

- Jesteśmy przy granicy również właśnie po to, by opinia publiczna nie popadła w tej sprawie w obojętność. Chcemy przyczynić się do tego, że Polacy zmienią nastawienie do migrantów i niesienia im pomocy. Bo dzisiaj według sondażu "Rzeczpospolitej" aż 40,33 proc. osób nie akceptuje działań organizacji pozarządowych na granicy. Według nich powinny być tam tylko służby mundurowe, a społeczeństwo pozostało odcięte od tego terytorium i informacji na temat tego, co się tam dzieje.

Mówiłeś o potrzebie budowania koalicji między organizacjami pozarządowymi w sprawie pomocy migrantom. O co razem chcecie zawalczyć?

- Jestem po rozmowach z przedstawicielami organizacji działającymi na granicy. To były ciężkie rozmowy. Ci ludzie są skrajnie zmęczeni - fizycznie i psychicznie, momentami małej wiary w to, że nasze działania mogą cokolwiek w tej strasznej sytuacji zmienić.

Co od nich usłyszałeś?

- Powiedzieli, że punkt humanitarny to za mało, że powinien tam stanąć szpital, bo osób, które potrzebują pomocy medycznej, jest i będzie coraz więcej.

Wskazywali też, w tej chwili trzeba zawalczyć o zmianę prawa, która pozwoli na to, by trafiający do szpitala migranci mogli otrzymać tam pełną pomoc medyczną. Dziś dostają tylko minimum tej opieki, po jednym, dwóch dniach leczenia zmuszani są do opuszczenia szpitala. Wracają do lasu, chociaż stan ich zdrowia nadal nie jest dobry.

Poza tym mamy cztery żądania wobec rządu: natychmiastowego dopuszczenia organizacji społecznych zajmujących się pomocą humanitarną migrantom, którzy znaleźli się na terenie Polski. Żądanie utworzenia i udostępnienia miejsc, gdzie uchodźcy czy migranci byliby w sposób przyjęty przez prawo międzynarodowe przyjmowani, aby w sposób cywilizowany prowadzić wszelkie procedury związane z dalszymi losami tych ludzi.

Nie zgadzamy się też z decyzją Sejmu i prezydenta RP, którzy wprowadzili stan wyjątkowy i przez to niemożliwa jest legalna pomoc uchodźcom. Konieczny jest też dostęp dziennikarzy do tych miejsc.

Doszliśmy do momentu, gdy w zakaz udzielenia pomocy drugiemu człowiekowi stał się obowiązującym prawem. Mamy w kodeksie karnym art. 162, który mówi, że za nieudzielenie pomocy człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo zdrowia grozi kara więzienia do trzech lat.

Jednocześnie według kodeksu karnego (art. 264a ) za pomoc osobie, która nielegalnie przedostała się na teren Polski, grozi od trzech miesięcy do pięciu lat. To przepisy haniebne, będziemy się tego kiedyś wstydzić.

Michał Mikołajczyk z PCK powiedział w Michałowie: Kiedyś mieliśmy hasło "Pomagamy", dziś musimy je zmienić na: "Pozwólcie nam pomagać".

Działasz z NGO-sami, RPO i PCK. A z Kościołem? Kilka dni temu z hierarchami spotkały się pozarządowe organizacje katolickie, które przekonywały Kościół do zaangażowania się w pomoc migrantom i pracę na rzecz zmiany postawy społeczeństwa wobec osób uwięzionych na granicy polsko-białoruskiej. Czy ty dostałeś taki sygnał od kogoś z Kościoła, że jest on gotowy działać?

- Nie, nie miałem żadnych kontaktów z przedstawicielami Kościoła katolickiego. Słyszałem jedynie od RPO, że Kościół chce otworzyć Parafialne Namioty Nadziei, namioty życia przy swoich parafiach przy granicy. Szczegółów nie znam.

Przez te tereny przygraniczne przewija się teraz wiele organizacji i osób prywatnych. Niektórzy są tam na stałe, inni pojawiają się na moment. Ale wciąż nie ma tam Kościoła. Dziś to wielki nieobecny tego kryzysu. A przecież to instytucja, która mogłaby skuteczniej niż ktokolwiek inny dotrzeć do Polaków z apelem o pomoc i otwartość wobec migrantów. Mam nadzieję, że to się zmieni.