List otwarty w sprawie archiwów Władysława i Zofii Bartoszewskich w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu
Informacje medialne na temat decyzji podjętych przez dyrekcję Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu w sprawie zagospodarowania darów Władysława i Zofii Bartoszewskich budzą nasze głębokie zaniepokojenie. Według informacji zawartych w artykule red. Beaty Maciejewskiej w magazynie „Wolna Sobota”, dodatku do „Gazety Wyborczej”, z 20 lutego br. dyrektor Adolf Juzwenko rozwiązał umowę o pracę z dotychczasowym kierownikiem Gabinetów Świadków Historii Mariuszem Urbankiem (zasłużonym publicystą i biografem), a podległe mu od lat archiwa Bartoszewskich skierował do rozdzielenia pomiędzy poszczególne działy Ossolineum. Zwolnienie Mariusza Urbanka spowodowało odejście z pracy kolejnych osób.
Zapis życia Bartoszewskich
Konieczne jest przypomnienie, że integralność archiwów była głównym warunkiem stawianym przez Darczyńców – Władysława i Zofię Bartoszewskich, którzy zdecydowali się przekazać Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich gromadzone przez dziesięciolecia zbiory prywatne, w tym bibliotekę, korespondencję, zdjęcia, materiały powstałe w ramach pracy Władysława Bartoszewskiego na różnych etapach ich wspólnego życia. Właśnie brak możliwości zachowania kompletnego zespołu archiwalnego zadecydował po 2000 r. o wycofaniu się Darczyńców z podjętej uprzednio decyzji o przekazaniu zbiorów na rzecz Muzeum Warszawy.
W ciągu minionych lat kierowane przez Mariusza Urbanka (cieszącego się osobistym zaufaniem Władysława Bartoszewskiego) Gabinety Świadków Historii z powodzeniem służyły osobom zainteresowanym przechowywaną w nich spuścizną. Jesienią 2015 r. dzięki bliskiej współpracy z Ossolineum powstała wystawa „Władysław Bartoszewski: Pod prąd, Pamięć, Pojednanie”, stworzona przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Od lata 2018 r. jest prezentowana – dzięki wsparciu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej i Rządu RFN – w Niemczech, gdzie odwiedziła już 17 miast (kolejne przystanki w przygotowaniu). W 2017 r. powstał oparty m.in. na wrocławskich archiwach film „Budowniczy mostów” w reżyserii Zofii Kunert.
Koniec dobrej współpracy
W czerwcu 2019 r. aż dwie wystawy oparte na zbiorach Ossolineum gościły podczas szczecińskiego „Tygodnia Wolności”. Na przełomie lat 2019 i 2020 r. dzięki aktywnemu udziałowi Gabinetów Świadków Historii zorganizowana została wystawa planszowa na temat współpracy Władysława Bartoszewskiego z Karlem Dedeciusem, wybitnym tłumaczem literatury polskiej na niemiecki (prezentowana w kilku niemieckich miastach).
W 2020 r. w oparciu o zbiory Gabinetów powstała wystawa plenerowa „Pod tym samym niebem”, zorganizowana przez trójmiejskie Stowarzyszenie „Warto Być Przyzwoitym” we współpracy z Muzeum Sopotu, która poza Sopotem odwiedziła już Lwówek Śląski, Zgorzelec, Jelenią Górę i Warszawę.
To tylko niektóre z bardzo wielu przykładów dobrej współpracy osób i instytucji zaangażowanych w pielęgnowanie spuścizny Władysława Bartoszewskiego z kierowanymi dotąd przez Mariusza Urbanka Gabinetami Świadków Historii. Kolejne planowane wspólne projekty wydawnicze, edukacyjne i wystawiennicze stanęły obecnie pod znakiem zapytania.
Apel o opamiętanie się
Zupełnie niezrozumiałe jest ponadto podejmowanie decyzji o restrukturyzacji zbiorów i wiążących się z tym utrudnieniach w dostępie do materiałów archiwalnych akurat w trakcie rozpoczętych nie tylko w Polsce przygotowań do przypadającej w lutym 2022 r. setnej rocznicy urodzin Władysława Bartoszewskiego. Niestosowny wydaje się również brak jakichkolwiek konsultacji z przedstawicielami rodziny Darczyńców czy wykonawcami uznanego wyrokiem sądu testamentu Władysława Bartoszewskiego.
Władysław Bartoszewski był dokumentalistą i depozytariuszem pamięci o wydarzeniach najnowszej historii i związanych z nią postaciach. Przekazane przez niego i żonę Zofię zbiory powierzone zostały jako spójna jednostka archiwalna gronu wyspecjalizowanych kuratorów działających w ramach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Dotychczasowe doświadczenia zdawały się potwierdzać słuszność takiego rozwiązania. Działania podjęte w ostatnim czasie przez dyrekcję Ossolineum przeczą woli Darczyńców i utrudniają wykonanie powierzonego przez nich Ossolineum zadania.
Stoimy na stanowisku, że konieczny jest powrót do stanu rzeczy, jaki odpowiadał wyobrażeniu Darczyńców i owocnie służył społeczeństwu.
Lista sygnatariuszy:
1. dr Felix Ackermann, Niemiecki Instytut Historyczny, Warszawa
2. prof. Natalia Aleksiun, Touro College, Nowy Jork
3. prof. Martin Aust, Geschichte und Kultur Osteuropas, Institut für Geschichtswissenschaft, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn
4. Piotr Bachurzewski, syn Zofii Bartoszewskiej i jedyny właściciel praw autorskich Wł. Bartoszewskiego
5. dr hab. Ryszard Balicki, Katedra Prawa Konstytucyjnego, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii UWr
6. Małgorzata Baranek, nauczycielka j. polskiego
7. Anita Baranowska-Koch, Inicjatywa im. W. Bartoszewskiego, Towarzystwo Niemiecko-Polskie w Berlinie
8. dr hab. Jacek Barcik, prof. UŚ, Uniwersytet Śląski, Instytut Nauk Prawnych
9. dr Irena Barcz (wykonawczyni testamentu)
10. Jan Barcz, Konferencja Ambasadorów RP
11. Marcin Barcz, wiceprezes, Stowarzyszenie Warto Być Przyzwoitym
12. dr Jacek Barski, Porta Polonica, Centrum Dokumentacji Kultury i Historii Polaków w Niemczech
13. dr hab. Monika Bednarczuk, Katedra Badań Porównawczych i Edytorstwa, Wydział Filologiczny, Uniwersytet w Białymstoku
14. Witold Bereś, redaktor naczelny miesięcznika "Kraków"
15. prof. Edward Białek, IFG UWr
16. prof. Dieter Bingen. Köln
17. dr. hab. Jochen Böhler, Uniwersytet Friedricha Schillera w Jenie
18. prof. Urszula Bonter, IFG UWr
19. prof. Włodzimierz Borodziej, Wydział Nauk o Kulturze i Sztuce UW
20. dr Monika Bronowicka, Wrocław
21. Mirosław Chojecki
22. Jan A. Choroszy, Instytut Filologii Polskiej UWr
23. prof. Marko Demantowsky, Institut für Bildungswissenschaften, Universität Basel
24. prof. Paweł Dobrowolski, Konferencja Ambasadorów RP
25. prof. Barbara Engelking, IFiS PAN
26. prof. José M. Faraldo, Profesor Titular, Facultad de Geografia e Historia, Universidad Complutense de Madrid
27. prof. Rolf Fieguth, CH-Fribourg
28. prof. Andrzej Friszke, ISP PAN
29. Łukasz Garbal
30. prof. Stefan Garsztecki, Institut für Europäische Studien und Geschichtswissenschaften (IESG), TU Chemnitz
31. Aleksander Gleichgewicht, Szkoła Dialogu Kultur Etz Chaim, Wrocław
32. dr Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, Instytut Nauk Prawnych PAN
33. dr hab. Maciej Górny, prof. IH PAN
34. dr hab. Agnieszka Grzelak, prof. ALK
35. dr Helga Hirsch, Berlin
36. dr Joanna Hytrek-Hryciuk, Wrocław
37. prof. Grzegorz Hryciuk, IH UWr
38. Michał Jaranowski, dziennikarz, Warszawa
39. Andrzej Jaroszyński, Konferencja Ambasadorów RP
40. Bente Kahan, Fundacja Bente Kahan, Wrocław
41. dr hab. Jerzy Kałążny, prof. UAM w Poznaniu
42. dr hab. Dobrochna Kałwa, Warszawa
43. prof. Padraic Kenney, College of Arts and Sciences, Indiana University, Bloomington
44. Basil Kerski, ECS
45. Michał Klinger, Konferencja Ambasadorów RP
46. Krzysztof Kolarz, prezes, Stowarzyszenie Warto Być Przyzwoitym
47. dr Jacek Kołtan, pełnomocnik dyrektora ds. naukowych, Europejskie Centrum Solidarności
48. Michał Komar, publicysta, Warszawa
49. Maciej Kozłowski, Konferencja Ambasadorów RP
50. prof. Maciej Koźmiński IH PAN, Konferencja ambasadorów RP
51. prof. Jerzy Kranz, Konferencja Ambasadorów RP
52. prof. Claudia Kraft, Institut für Zeitgeschichte, Universität Wien
53. dr hab. Mirosław P. Kruk, prof. UG
54. prof. Dariusz Kulesza, Uniwersytet w Białymstoku
55. dr hab. Andrzej Krzysztof Kunert
56. Zofia Kunert, autorka filmów dokumentalnych o tematyce historycznej
57. prof. Wojciech Kunicki, IFG UWr
58. dr. Andreas Lawaty, Lüneburg
59. prof. Dariusz Libionka, IFiS PAN
60. prof. Peter-Oliver Loew, Deutsches Polen-Institut, Darmstadt
61. dr Agnieszka Łada, Deutsches Polen-Institut, Darmstadt
62. prof. Paweł Machcewicz, ISP PAN
63. Manfred Mack, Deutsches Polen-Institut, Darmstadt
64. Agnieszka Magdziak-Miszewska, Konferencja Ambasadorów RP
65. prof. Piotr Majewski, Wydział Historii UW
66. prof. Adam Manikowski, b. dyrektor Biblioteki Narodowej i b. dyrektor IH PAN
67. dr Janusz Marszalec, Muzeum Gdańska
68. Małgorzata Maruszkin, tłumaczka, publicystka, Warszawa
69. prof. dr hab. Artur Nowak-Far, SGH
70. Piotr Nowina-Konopka, Konferencja Ambasadorów RP
71. dr hab. Sławomir M. Nowinowski, prof. UŁ
72. prof. Cezary Obracht-Prondzyński, Instytut Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego
73. Piotr Ogrodziński, Konferencja Ambasadorów RP
74. Halina Okólska, Wrocław
75. prof. Małgorzata Omilanowska, Uniwersytet Gdański
76. prof. Hubert Orłowski, UAM
77. dr Karolina Panz Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Instytut Slawistyki PAN
78. Piotr Paszkiewicz, wiceprezes, Stowarzyszenie Warto Być Przyzwoitym
79. dr Sławomir Poleszak, redaktor naczelny portalu ohistorie.eu
80. prof. Jan Pomorski, Instytut Historii UMCS
81. dr Marek Prawda, Warszawa
82. prof. Joachim v. Puttkamer, Imre Kertesz Kolleg Jena, Uniwersytet Friedricha Schillera w Jenie
83. Zofia Reinbacher, Xięgarnia Polska, Wiedeń
84. prof. Adam Daniel Rotfeld, Warszawa
85. Anda Rottenberg, Warszawa
86. prof. Janusz Rowiński
87. prof. Krzysztof Ruchniewicz, CSNE UWr
88. dr hab. Małgorzata Ruchniewicz, prof. UWr, IH UWr
89. prof Szymon Rudnicki, IH UW
90. prof. Irena Rzeplińska, Warszawa
91. prof. Andrzej Rzepliński, Warszawa
92. Karol Sawicki, dziennikarz, Warszawa
93. prof. Martin Schulze-Wessel, Lehrstuhl für Geschichte Ost- und Südosteuropas, Ludwig-Maximilians-Universität München
94. Grażyna Sikorska, Konferencja Ambasadorów RP
95. dr Anna Sobecka, prodziekan, Wydział Historyczny UG
96. dr hab. Ewa Solska, Instytut Historii UMCS
97. prof. Ryszard Stemplowski, Warszawa-Kraków
98. prof. Rafał Stobiecki, Instytut Historyczny UŁ
99. prof. Dariusz Stola, ISP PAN
100. Waldemar Stopczyński, prezes, Stowarzyszenie im. Bolesława Srockiego
101. prof. Jerzy Sułek, Warszawa
102. prof. Henryk Szlajfer, UW i ISP PAN
103. Tadeusz Szumowski, Konferencja Ambasadorów RP
104. dr Jan Szkudliński, Gdańsk
105. prof. Paweł Śpiewak, Warszawa
106. prof. Tomasz Torbus, UG
107. Jan Truszczyński, Konferencja Ambasadorów RP
108. Anna Trzeciakowska
109. prof. Piotr Tuleja, Katedra Prawa Konstytucyjnego, Uniwersytet Jagielloński
110. Henryk Waniek, pisarz, malarz
111. dr hab. Pierre-Frédéric Weber, prof. w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Szczecińskiego
112. dr hab. Tobias Weger, Institut für deutsche Kultur und Geschichte Südosteuropas (IKGS) an der Ludwig-Maximilians-Universität München
113. dr hab. Karolina Wierczyńska, prof. INP PAN
114. prof. Aleksander Wirpsza, UW
115. prof. Rafał Wnuk, KUL
116. prof. Marcin Wodziński, Katedra Judaistytki, UWr
117. Artur Wolski, Entropia Słowa
118. dr hab. Andrzej Woziński, prof. UG, Instytut Historii Sztuki UG
119. prof. Piotr J. Wróbel, Konstanty Reynert Chair of Polish Studies, History Department, University of Toronto
120. Marek Zająć, przewodniczący Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau
121. dr hab. Marcin Zaremba, WH UW
122. prof. Hanna Zaremska, IH PAN
123. prof. Antoni Ziemba, UW
124. prof. Marek Zybura, CSNE UWr
125. prof. Katarzyna Żukrowska, SGH
126. Agata Żurowska, prezes Fundacji „Tęczowy Ogród”, Dwujęzyczna Szkoła Podstawowa im. W. Bartoszewskiego w Warszawie
Podpisy, które doszły 1 marca:
1. Krystyna Bartnik, historyk sztuki, Wrocław
2. Magda Basak, promotorka kultury, MPT Wrocław
3. prof. Joanna Szczepankiewicz-Battek, Wyższa Szkoła Bankowa Wrocław
4. Piotr Bartos, reżyser i operator filmowy, Wrocław
5. Katarzyna Belka, bibliotekarka, Zabrze
6. Beata Bigda, architekt, publicystka, Wrocław
7. Antoni Brański, lekarz, Wrocław
8. Beata Chmiel, Obywatele Kultury, Warszawa
9. Tatiana Drzycimska, tłumaczka dramaturgii rosyjskiej, Wrocław
10. dr Tomasz Florczyk, dyr. programowy Festiwalu Dekonstrukcji Słowa „Czytaj”, Częstochowa
11. Piotr Gadzinowski, publicysta, promotor polskiej kultury za granicą, były poseł, Zasłużony Kulturze Gloria Artis, Warszawa
12. Anna Geryn, dziennikarka, Wrocław
13. Jacek Głomb, dyrektor Teatru im. Heleny Modrzejewskiej, Legnica
14. Wojciech Głuch, prokurent w firmie Eko Giełda, Wrocław
15. Dorota Hartwich, pisarka, krytyczka sztuki, wydawczyni, Wrocław
16. Tomasz Haze, socjolog, Łódź
17. Anna Janko, pisarka, Gdańsk
18. Bogusław Klimsa, kompozytor, autor książek, Wrocław
19. Dagmara Chojnacka-Kocur, krytyczka teatralna, Wrocław
20. prof. Mirosław Kocur, Instytut Kulturoznawstwa UWr., AST Kraków
21. Henryk Koczan, wiceprzewodniczący Rady Programowej TVP Wrocław
22. Ilona Kowalska, bibliotekarka, Częstochowa
23. Katarzyna Kozłowska, kierownik produkcji, Wrocław
24. Adam Kraszewski, ekonomista, Poznań
25. Jan Łuszczak, adwokat, Wrocław
26. Marian Maciejewski, dziennikarz, wykładowca na Uniwersytecie Wrocławskim
27. Franciszek-Andrzej Magda, emeryt, Wrocław
28. Ula Małecka, rzeczniczka prasowa, Wrocław
29. Piotr Maszkowski, historyk, dziennikarz, Lubnów
30. Beata Mazurek, lektorka języka polskiego, Wrocław
31. Bogusław Michnik, poeta, animator kultury, Kłodzko
32. Krzysztof Mironowicz, wiceprezes Fundacji Pro Vratislavia, Wrocław
33. Paweł Moras, germanista, działacz społeczny, Warszawa/Wrocław
34. Adriana Myśliwiec, projektant, Wrocław
35. prof. Anna Nasiłowska, IBL PAN, Warszawa
36. Michał Nogaś, dziennikarz, Warszawa
37. Magda Obszarny, wykładowca, Uniwersytet SWPS, Wrocław
38. Jan Ordyński, wiceprezes Towarzystwa Dziennikarskiego, Warszawa
39. Ewa Jaworska-Pacia, księgowa, Wrocław
40. prof. Bogusław Pawłowski, Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Wrocławski
41. Ryszard Rudnik, dziennikarz, Opole
42. Tomasz Sielicki, historyk, doktorant UWr.
43. Katarzyna Barbara Skorska, dziennikarz, Warszawa
44. Agnieszka Spiechowicz, tłumaczka, polonistka, Uniwersytet Jagielloński
45. Tomasz Jakub Sysło, artysta plastyk, członek Wrocławskiej Rady Kultury przy Prezydencie Wrocławia
46. Małgorzata Szejnert, pisarka, Warszawa
47. Marta Świteńka, specjalista ds. pozyskiwania inwestorów, Wałbrzych
48. Renata Wasiewicz, przedsiębiorca, Lublin
49. Jan Węglowski, były Ossolińczyk, Fundacja Oświatowa EKOLA, Wrocław
50. Jolanta Węglowska, były Ossolińczyk, Fundacja Oświatowa EKOLA, Wrocław
51. Marek Wiśniewski, dziennikarz, Świdnica
52. prof. Krzysztof Wronecki, kardiochirurg, Wrocław
53. Krzysztof Burnetko, Kraków
54. Małgorzata Naimska, Warszawa
55. Henryk A. Pach, prezes Stowarzyszenia im. Pułkownika Ryszarda Kuklińskiego, Kraków
Wybierz prenumeratę, by czytać to, co Cię ciekawi
Wyborcza.pl to zawsze sprawdzone informacje, szczere wywiady, zaskakujące reportaże i porady ekspertów w sprawach, którymi żyjemy na co dzień. Do tego magazyny o książkach, historii i teksty z mediów europejskich. Zrezygnować możesz w każdej chwili.
