Scenariusz lekcji o tolerancji dla uczniów szkoły podstawowej, klasy V-VIII

Wskazówka: Przed lekcją wybierz zdjęcie, które chcesz omówić z klasą. Może być to fotografia odnosząca się do bieżących wydarzeń albo taka, która porusza aktualny dla uczniów temat. Ważne, żeby znajdowało się na niej kilka osób, reprezentujących różne punkty widzenia (np. dorośli, dzieci, osoby o różnym kolorze skóry czy różnych rolach społecznych). Poniższy scenariusz bazuje na tym zdjęciu:

[CHŁOPIEC POKAZUJE RYSUNEK, NA KTÓRYM JEST NAPISANE "ALLAH"]

Lekcja dla klas V-VIII szkoły podstawowej

1. Porozmawiajcie o zdjęciu (5 min)

Wyświetl wybrane zdjęcie na ekranie lub rozdaj uczniom i uczennicom wydrukowane kopie. Zapytaj:

- jakie macie pierwsze skojarzenia z tym zdjęciem?

- jakie myśli i uczucia pojawiają się w Was, kiedy na nie patrzycie?

- czy wiecie, w jakich okolicznościach powstało [jeśli nie, krótko doprecyzuj kontekst]?

Wypisz pierwsze skojarzenia związane ze zdjęciem. Powiedz, że wrócicie do nich pod koniec zajęć.

Podsumuj, że zazwyczaj patrzymy na obrazy przez pryzmat własnego doświadczenia. Naturalne jest to, że mamy różne myśli, a nawet oceny związane z osobami, na które patrzymy. Czasem o tym, czy ktoś budzi naszą sympatię, decyduje po prostu pierwsze wrażenie: spojrzenie tej osoby, skojarzenia, które się w nas rodzą czy nawet nasz nastrój w danej chwili. Zapytaj uczniów i uczennice:

- czy zdarzyło Wam się, że ktoś Was ocenił (albo Wy kogoś) na podstawie pierwszego wrażenia? Czy przy bliższym poznaniu pierwsze wrażenie się potwierdziło?

Pozwól na krótkie podzielenie się historiami z życia osób uczestniczących w zajęciach. Zauważ, że pierwsze wrażenie nie musi być negatywne (być może dzieci ze zdjęcia kojarzą się uczniom i uczennicom pozytywnie, bo się uśmiechają i są w podobnym wieku).

Zaproś uczniów i uczennice do bliższego przyjrzenia się osobom z fotografii.

2. Patrzymy z różnych perspektyw (15 min)

Podziel uczniów i uczennice na grupy. Każdej z nich przyporządkuj jedną osobę ze zdjęcia (chłopiec trzymający rysunek, dziewczynka stojąca po prawej stronie, kobieta w różowej sukience, kobieta w czarnej chuście). Możesz pociąć wydrukowane zdjęcie tak, żeby na każdym fragmencie znalazła się jedna postać albo umieścić ich opisy w różnych miejscach sali i poprosić osoby uczestniczące, by usiadły przy tej osobie, które najbardziej ich zaciekawiła. To jej przyjrzą się bliżej.

Rozdaj każdej osobie uczestniczącej w zajęciach kartę pracy „Różne punkty widzenia”. Powiedz, że poznawanie perspektywy postaci będzie kilkuetapowe.

Zaproponuj, żeby najpierw każda osoba z grupy przemyślała indywidualnie odpowiedzi na zamieszczone w karcie pytania (możesz  zaznaczyć, że nie trzeba będzie tego nikomu pokazywać ani omawiać na forum klasy).

Następnie niech uczniowie i uczennice podyskutują w grupie o tym, co napisali. Czy odpowiedzi na poszczególne pytania się różnią, czy są podobne?

Na koniec niech wspólnie wypełnią ostatni punkt na karcie.

Wskazówka: Powiedz uczniom i uczennicom, żeby nie martwili się, jeśli nie mają wielkiej wiedzy o osobach ze zdjęcia. W ćwiczeniu można „gdybać”, zamieszczać hipotezy. Chodzi o to, żeby spróbować wejść w buty danej osoby, a nie żeby bezbłędnie odgadnąć jej motywacje. Zaznacz, że nie ma tu słusznych i niesłusznych odpowiedzi.

3. Świat widziany wieloma oczami (10 min)

Wyeksponuj zdjęcie (np. na ekranie) i poproś grupy, by kolejno wychodziły na środek i czytały ostatni punkt formularza, zaznaczając, której osoby dotyczy. Ważne, by działo się to bez komentarzy: poproś osoby uczestniczące o uważne słuchanie.

Po zakończonym doświadczeniu zapytaj uczniów i uczennice:

- czy trudno było Wam wejść w buty Waszej postaci?

- czy różniliście się w tym, jak ją widzicie?

4. Refleksja (10 min)

Zapytaj uczniów i uczennice:

- Jak sądzicie, co Was łączy z tymi osobami?

- czy mielibyście ochotę się z nimi spotkać i dowiedzieć o nich więcej? Czego chcielibyście się jeszcze od nich dowiedzieć?

- Co mogłoby pomóc ludziom rozmawiać życzliwie z osobami, które się od nas różnią?

Podkreśl, że nasze umysły zazwyczaj tworzą pierwsze wrażenie dotyczące kogoś, kogo dopiero poznajemy. Lubimy „wkładać ludzi w szufladki” (możesz wprowadzić pojęcia etykietowania i stereotypu) – najczęściej robimy to, kiedy ktoś przypomina kogoś, kogo już znamy lub o kim słyszeliśmy. To normalna pierwsza reakcja.

Takie podejście może nas jednak oddalać od porozumienia z kimś, kto się od nas różni. Ocenianie, patrzenie przez pryzmat stereotypów, a nawet nasze pierwsze myśli lub skojarzenia mogą sprawić, że przestaniemy patrzeć na ludzi z ciekawością i uważnością.

A dlaczego warto to robić? Powiedz do uczniów i uczennic: „Każdy i każda z nas ma złożoną tożsamość: oprócz tego, że jesteś chłopakiem/dziewczyną, uczniem/uczennicą, dzieckiem, masz też inne cechy, które nie są widoczne na pierwszy rzut oka. Kiedy oceniamy innych pobieżnie i widzimy ich tylko jako przynależnych do jednej grupy albo bazujemy tylko na naszej perspektywie, może to być dla nich niesprawiedliwe. Tak samo może być niesprawiedliwe dla nas, kiedy ktoś nas tak widzi”.

5. Zakończenie (5 min)

Na koniec poproś, by osoby uczestniczące indywidualnie dokończyły zdanie: „Kiedy następnym razem spotkam osobę, która bardzo się ode mnie różni, chciał(a)bym…”. Niech zapiszą je na małej karteczce. Mogą ją następnie schować do kieszeni i zabrać ze sobą.

Potrzebne materiały:

- karty pracy „Różne punkty widzenia” dla wszystkich osób uczestniczących

- wybrane zdjęcie (lub kilka) w formie elektronicznej lub wydruku

- małe karteczki (post-ity) i długopisy

Karta pracy „Różne punkty widzenia” (Szkoła podstawowa, kl. V-VIII)

Na zdjęciu, na które patrzysz, znajdują się różne osoby. Każda z nich ma swoje myśli, spostrzeżenia i swoją historię. Każda z nich widzi świat z innej perspektywy. W tym ćwiczeniu wybierzesz jedną postać, której perspektywę postarasz się zrozumieć.

1. Zanim to zrobisz, spójrz na fotografię. Jakie masz myśli i uczucia, kiedy na nią patrzysz? Co myślisz o tym zdjęciu? Zapisz to.

2. Teraz wybierz osobę, której chcesz się lepiej przyjrzeć. Co wiesz o sytuacji tej osoby? Opisz to, co wiesz – także spoza zdjęcia [kiedy zdjęcie było robione?, ile lat ma ta osoba?, co może robić w życiu?, gdzie mieszka? itp.]. Nawet jeśli czegoś nie wiesz dokładnie, możesz „gdybać” i napisać to, co wydaje Ci się prawdopodobne.

3. Jak świat wygląda z perspektywy Twojej postaci? [co ta osoba widzi?, co może słyszeć? na kogo patrzy?, co się dzieje wokół niej – czy jest głośno, cicho, spokojnie, czy dużo się dzieje?, co ją wiąże z innymi osobami ze zdjęcia? czy znalazła się w tej sytuacji przypadkiem, czy celowo? Itp.].

4. Następnie zastanów się, co jest dla tej osoby najważniejsze w momencie robienia zdjęcia?  [na co ma nadzieję? czego się boi? o czym marzy?, co by chciała zmienić w swoim życiu?].  Zapisz to w 1-3 zdaniach.

5. Ten punkt wypełnijcie wspólnie całą grupą.

To jest …………………[nadajcie imię swojej postaci], która(y)………………………….. [kim jest, ile ma lat, co robi w życiu]. Ważne dla niej/niego jest……………………………………. [co jest dla niej najistotniejsze, co by chciała zmienić, o czym marzy].

Szkoła z klasą

Fundacja Szkoła z Klasą od 18 lat wspiera szkoły w zmianie i łączy nauczycieli. Chcemy, żeby szkoła uczyła odpowiedzialności za siebie i innych, uważności i współdziałania. Pomagamy wychodzić poza schematy w uczeniu i w szkolnych relacjach. Bo jaka edukacja, taki świat. Skorzystaj z darmowych materiałów i weź udział w naszych programach: szkolazklasa.org.pl.

Tylko do 8 października szkoły mogą zgłaszać się do programu Szkoła z Klasą 2.0!

Uważasz, że szkoła potrzebuje inspiracji i wsparcia? Weź ją w swoje ręce i zmieniaj razem z nami. Pracujemy innowacyjną metodą design thinking, zapewniamy autorskie materiały i narzędzia edukacyjne oraz wsparcie szkoleniowe dla nauczycieli.

 
Wejdź na szkolazklasa.pl/rekrutacja dowiedz się więcej o programie i dołącz do nas już teraz.