Ekspert od mowy nienawiści: Politycy, którzy szczuli na Owsiaka czy Adamowicza, dziś proszą, by nie mówić o zbrodni politycznej. To hipokryzja

Napastnik mówił o PO, ale to wcale nie oznacza, że motyw był polityczny. Był leczony psychiatrycznie.

- Z perspektywy psychologii wiemy, że sprawcami tego typu zbrodni bywają osoby z różnego typu zaburzeniami, nieraz osoby psychopatyczne czy psychotyczne. Niemniej jednak to ideologia polityczna nakierowuje ich agresję na konkretny obiekt. To zdaje się łączyć Eligiusza Niewiadomskiego, Andersa Breivika i Stefana W. Ich zaburzenia nie unieważniają politycznych motywów tych zbrodni.

Stefan W. krzyczał o Platformie, ale Adamowicz od czterech lat nie był politykiem tej partii.

- Język polityki daje takiej osobie legitymizację do aktu przemocy. Tak było w przypadku zabójstwa prezydenta Gabriela Narutowicza, asystenta posła PiS Marka Rosiaka czy wydarzenia z niedzieli. Napastnicy byli przekonani, że występują w imię wyższych racji, ale robili to z politycznych pobudek. Wypowiedź zabójcy wskazuje, że znalazł uzasadnienie swojego ataku w tym, co słyszał i czytał w mediach. Są one przesiąknięte językiem nienawiści i pogardy.

Szef MSWiA Joachim Brudziński napisał na Twitterze, że sprawca to recydywista skazany za napady z bronią w ręku, a nie żaden polityk, i że „robienie medialnej politycznej burzy w celu podkręcania politycznych emocji” jest nieprzyzwoite.

- Gdy słyszę od tych samych polityków, którzy wcześniej szczuli na Jurka Owsiaka czy Pawła Adamowicza, prośby, by nie mówić, że zbrodnia ma charakter polityczny, to odczuwam z ich strony hipokryzję. Bo to obóz rządzący wspólnie z mediami przyczynił się do ideologicznego klimatu, który umożliwił zabójstwo. Adamowicz był atakowany przez drugą stronę. Budowano mu czarny wizerunek. Nazywano go Niemcem, złodziejem, homopropagatorem, unijną marionetką. Kacper Płażyński, kontrkandydat Adamowicza w wyborach samorządowych, zarzucał mu, że ten mówiąc o Wolnym Mieście Gdańsku, promuje nazistowską tradycję. W 2017 r. Młodzież Wszechpolska wystawiła mu akt zgonu politycznego. Przykłady agresji można wymieniać w nieskończoność. A dzisiejsze cyniczne wezwania do modlitwy i milczenia przypominają mi słowa „ciszej nad tą trumną” wypowiedziane przez endeckiego posła, który wcześniej szczuł przeciw prezydentowi Narutowiczowi.

Nożownik Stefan W. obezwładniony na scenie.27. Finał WOŚP, Gdańsk, 13 stycznia 2019  Fot. Grzegorz Mehring / www.gdansk.pl / Reporter

„Najgorszy sort", „kanalie", „zdradzieckie mordy", „agenci Berlina" - to język obozu władzy. Ale druga strona też nie jest bez winy. Janusz Palikot za rządów Platformy zachęcał do „wypatroszenia i zastrzelenia Jarosława Kaczyńskiego”.

- W psychologii istnieje dość trafna koncepcja, którą nazywamy teorią kozła ofiarnego. Polega na tym, że ludzie, którym nie wiedzie się w życiu, w momencie kryzysu czy zagrożenia, by powrócić do stanu utraconej równowagi, obierają sobie ofiarę, która staje się obiektem agresji. W historii kozłami ofiarnymi byli Ormianie mordowani przez Turków, gdy ci przegrywali wojnę z Rosją, czy Żydzi w Niemczech czasu wielkiego kryzysu. To ideologia podsuwa sfrustrowanemu człowiekowi cel ataku. Stefan W. poszedł do więzienia za rozboje. Winną za to uczynił Platformę. Wiedziony ideologią, że za wszystkie krzywdy, których doznał, odpowiadają politycy partii Schetyny. Owszem, język eskaluje się po obu stronach debaty publicznej. Ale obecnie jest go więcej po stronie obozu rządzącego. Badania pokazują, że rządy populistyczne mają bardziej agresywny i pełen nienawiści język. Zawsze, gdy dochodzi do takiej zbrodni, warto zadać pytanie – kto odpowiada za stworzenie ideologii, która popchnęła sprawcę do zamachu, podsuwając mu kozła ofiarnego?

W języku pogardy widać wyraźnie niechęć do Jurka Owsiaka. Rząd, Kościół oraz TVP nie wspierały WOŚP.

- Obóz władzy ma kontrolę nad telewizją publiczną, która wypuściła cały jad szkalujący WOŚP. Wspaniały altruistyczny ruch dobroczynny został potraktowany jako antypolski. Są pewne granice. Politycy PiS sugerowali policji i służbom mundurowym, by nie angażowali się w działania Orkiestry, bo to antypolska, dzieląca wszystkich Polaków impreza. Cztery lata temu były poseł PiS Stanisław Pięta pisał na Twitterze, że każdy funkcjonariusz publiczny zaangażowany w Orkiestrę powinien zostać zwolniony ze służby.

Policja jednak ochraniała imprezę.

- Wydaje mi się, że nie potraktowano tego wystarczająco priorytetowo. Na filmach nie widać, by policjanci byli obecni na scenie. Sama reakcja ochrony była zbyt powolna. Dlatego polityczna odpowiedzialność spoczywa na tych, którzy wprowadzili pełen nienawiści język do debaty. Komunikaty polityków były subtelną formą nacisku na funkcjonariuszy służb mundurowych. A oni – albo ich przełożeni – dobrze te komunikaty zrozumieli.

Mówi się, że debata, nawet ostra, w polityce to normalność. Po tej zbrodni będziemy mówić inaczej?

- Nie wydaje mi się. Rok temu doszło do tragedii w Charlottesville, gdzie zwolennik supremacji białej rasy wjechał w antyfaszystowskich kontrdemonstrantów. Zginęła trzydziestodwuletnia kobieta. Jesienią w Pittsburghu mężczyzna owładnięty antyimigranckim szałem zastrzelił wiernych modlących się w synagodze. Sposób mówienia o imigrantach czy przeciwnikach Trumpa się nie poprawił. Dziś w Ameryce jesteśmy świadkami jeszcze brutalniejszego - antyimigranckiego i antyliberalnego - języka polityki. A to właśnie język Trumpa rozzuchwalił ludzi do dokonywania takich zbrodni.

To bardzo smutne.

- Nie jestem optymistą. Napędza nas logika mediów społecznościowych, które karmią się tym językiem. Badania potwierdzają, że im więcej brutalności i emocji moralnych, tym większy zasięg tweeta. I tak spirala emocji nakręca się dalej – a na jej końcu znajduje się kolejny niezrównoważony facet z nożem czy karabinem.

„Byłoby miło, gdyby zdechł", „Medal i odznaczenie dla nożownika, można go nazwać bohaterem narodowym”, „Jednego popaprańca mniej”. To komentarze z Facebooka pod postem na fanpage'u Marszu Niepodległości o ataku nożownika (komentarze zostały usunięte). Da się zmienić ten język?

- Posłanka Krystyna Pawłowicz nie zamierza z niego zrezygnować. Kilka dni temu widziałem w Sulejówku budynek jej biura poselskiego oblany farbą. Zrobiło mi się trochę smutno. Bo spotkała się z przemocą polityczną. Ale ten żal nie trwał długo. To niestety osoba, która buduje swoją obecność w polityce na podstawie pogardy wobec innych. Wspólnie z prawicowymi blogerami i użytkownikami Twittera zbudowała klimat nienawiści. Ale też wina leży po stronie portali informacyjnych i mediów społecznościowych, które napędzają język hejtu dzięki komentarzom, które są dla nich źródłem brudnych pieniędzy.

One nas znieczulają?

- Komentarze pełne agresji odmieniają tych, którzy je czytają. Działają na wszystkich – nawet na ludzi jak najdalszych od uprzedzeń. Zanika praworządność, poczucie norm. Narasta agresja i nietolerancja. Od wielu lat widzimy to w wynikach naszych badań.

A skąd bierze się w nas przeświadczenie, że ludzie z natury są źli?

- Niestety takie myślenie jest powszechne. Jest to silnie powiązane z mentalnością spiskową. Inny to ten, który działa na naszą niekorzyść. Tacy ludzie przypisują politykom, z którymi się nie zgadzają, same złe intencje i niecne interesy. Choć tak naprawdę to oni sami mają makiaweliczną osobowość. Czują, że tylko knuciem i intrygami są w stanie zrealizować swoje cele. Człowiek, który w potajemny sposób dostał się na scenę w Gdańsku i dokonał mordu, nie popełnił zbrodni w afekcie. To była dobrze zaplanowana intryga.

---

Piszcie: listy@wyborcza.pl