Jak kobiety po raz pierwszy poszły do urn. Dziś mija 104. rocznica pierwszych wyborów z udziałem żeńskiego elektoratu w Polsce

26 stycznia 1919 r. aż 78 proc. uprawnionych zagłosowało w pierwszych w odrodzonej Polsce wyborach do Sejmu. Po raz pierwszy też w wyborach mogły głosować kobiety. Było to zasługą lewicy. Socjaliści jeszcze w czasach niewoli umieścili w swoim programie równouprawnienie kobiet i w odradzającej się Polsce konsekwentnie wprowadzali je w życie. Już 7 listopada 1918 r., kiedy Piłsudski siedział jeszcze w niemieckim więzieniu w Magdeburgu, został wydany manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej kierowanego przez socjalistę Ignacego Daszyńskiego stwierdzający: "Sejm Ustawodawczy zwołany będzie przez nas jeszcze w roku bieżącym na podstawie powszechnego, bez różnicy płci, równego, bezpośredniego, tajnego i proporcjonalnego głosowania. Czynne i bierne prawo wyborcze będzie przysługiwało każdemu obywatelowi i obywatelce mającym 21 lat skończonych".

Podtrzymał to zobowiązanie kolejny socjalistyczny rząd funkcjonujący od 17 listopada pod prezydencją Jędrzeja Moraczewskiego.

Kobiety agitujące w dniu wyborów do Rady Miejskiej w Warszawie, 22 maja 1927 r.

Nadzieje działaczek feministycznych były duże. "Teraz do polityki wstępuje czynnik nowy: kobiety. Wstąpienie nasze zaznaczyć się musi wniesieniem pierwiastków nowych, a raczej zapomnianych, wniesieniem do niej etyki" - pisała dr Stefania Tatarówna w styczniu 1919 r. w tygodniku kobiecym "Na Posterunku".

Partie bardzo liczyły na głosy kobiet, w wielu okręgach żeński elektorat był liczniejszy - w 1919 r. w Warszawie i Krakowie stanowił ponad 57 proc.

Mieszkańcy Borka Fałęckiego podczas głosowania w wyborach do Sejmu w 1930 r.

Do Sejmu Ustawodawczego dostało się pięć kobiet: Irena Kosmowska i Jadwiga Dziubińska (z listy PSL "Wyzwolenie"), Zofia Moraczewska (PPS), Gabriela Balicka i Maria Moczydłowska (obie Związek Ludowo-Narodowy). A w następnych miesiącach, po wyborach uzupełniających, kolejne trzy: Anna Anastazja Piasecka i Franciszka Wilczkowiakowa (Narodowa Partia Robotnicza) oraz Zofia Sokolnicka (Związek Ludowo-Narodowy).

Praca w Sejmie Ustawodawczym wymagała codziennej obecności. Moraczewska wspominała ją jako "straszną". W następnej kadencji nie kandydowała, chciała więcej czasu poświęcić rodzinie. Na jej decyzję zapewne wpłynęła śmierć syna w wojnie z bolszewikami. Ale w 1930 r. ponownie została posłanką.

Na zdjęciu grupa posłanek BBWR w kuluarach, widoczne m.in. Janina Kirtiklisowa, Eugenia Waśniewska, Zofia Moraczewska, Maria Jaworska, Halina Jaroszewiczowa, 1930 r.

Trzy spośród pierwszych posłanek nie założyły rodzin, poświęcając się sprawom publicznym. O jednej z nich - Irenie Dziubińskiej z PSL "Piast" - tak pisało "Na Posterunku": "Jest jednym z najpiękniejszych typów niewieścich, jakie kiedykolwiek istniały, prosta, cicha, od lat najmłodszych całkowicie oddana sprawie budzenia w chłopie polskim narodowej świadomości".

Mieszkanki Krakowa podczas głosowania w wyborach do Sejmu, 1935 r.

Poseł Zygmunt Żuławski w towarzystwie posłanki Zofii Praussowej w lokalu Związku Parlamentarnym Polskich Socjalistów, data nieznana.

Dr Anna Machcewicz o wyborach w 1919 r.: "Uzyskanie praw wyborczych nie okazało się aktem tak przełomowym, jak oczekiwały polskie emancypantki. Kobiet w parlamencie było niewiele, a ich ruch uległ rozproszeniu. Klub Polityczny Kobiet Postępowych działał na rzecz obrony praw matki i dziecka oraz publicznej aktywizacji kobiet (zawodowej, politycznej, kulturalnej, społecznej), ale był postrzegany jako organizacja radykalna".

Otwarcie sesji budżetowej Sejmu w 1931 r. W kuluarach sejmowych od lewej senator Hanna Hubicka, senator Ludwik Józef Evert, posłanka Zofia Moraczewska i posłanka Maria Jaworska.